نظرات یک روانشناس درباره عوامل موثر بر خودکشی
به گزارش میگنا عبدالصالح خزائی مشاوره و مددکاری فرماندهی انتظامی استان بوشهر در گفتوگو با ایسنا اظهار کرد: در این خصوص در کنار عوامل فردی مانند اختلالات روانی (شایعترین آنها افسرگی است)، بحرانهای خانوادگی و اقتصادی لازم است به فضای مجازی که از علل اجتماعی در ترغیب افراد به خودکشی است بپردازیم.
همچنین در کنار کارکرد مثبت فضای مجازی مانند انتشار صحیح اخبار مربوط به خودکشی و توصیههای علمی و روانشناسی به عموم جامعه در ارتباط با پیشگیری از خودکشی و افزایش سواد رسانهای باید به کارکرد منفی این عامل مهم بپردازیم.
این روانشناس تصریح کرد: کمبود ارتباط عاطفی، نبود برنامهریزی صحیح برای اوقات فراغت و روی هم رفته غفلت والدین از فرزندان زمینه ساز گرایش آنها به فضای مجازی و شبکههای مخرب میشود. توجه خاص و پرداختن رسانهها و شبکههای مخرب به حوادث گوناگون جامعه مانند خودزنی و خودکشی باعث تحریک، بدآموزی و اقدام به خودزنی و خودکشی به منظور جلب توجه و یا گرفتن امتیاز در فرزندان میشود.
خزائی یادآور شد: بیشترین سهم خودکشی، اختلافات خانوادگی و نداشتن ارتباط سالم بین اعضای خانواده است و علت این مشکل را امروزه میتوان در رابطه با فضای مجازی جستوجو کرد که شامل نداشتن آگاهی کافی خانواده نسبت به فضای مجازی و دیگری غرق بودن خود والدین در فضای مجازی قلمداد کرد.
هنگامی که خانواده آشفته و هر یک از اعضای آن سازی جداگانه بزنند و هر کدام به نحوی درگیر فضای غبارآلود مجازی باشند و از سویی والدین در بحث تربیت سالم فرزندان غفلت ورزند هر گونه پیشایند ناگواری مانند خودزنی، خودکشی و دیگر آسیبهای اجتماعی در مواجهه با ناکامی و ایجاد ناامیدی و یاس در اعضای خانواده انتظار میرود و قابل پیش بینی است.
این دکترای روان شناسی عنوان کرد: همانطور که مطالعات علمی نشان دادهاند افراد دچار اختلالات روانی که هیجانات منفی مانند استرس، اضطراب و افسردگی را تجربه میکنند برای مقابله با مشکلاتشان تمایل بیشتری به استفاده از فضای مجازی نشان میدهند و یا عکس این قضیه میتواند اتفاق بیافتد.
خزائی تاکید کرد: در فرایند مشاوره خانوادگی و بالینی مراجعین به کلنیکهای روانشناسی و با بررسی موردهای ویژه اقدام به خودکشی و انجام مصاحبه بالینی با فرد اقدامکننده و اطرافیان وی، به اعتیاد به فضای مجازی، الگوگیری و تقلید از دیگران به خصوص از سلبریتیها و شاخهای فضای مجازی اقرار داشتهاند؛ و یا اینکه در بررسی پروندههای خانوادگی، خانمهایی که با همسرانشان روابط سرد و خشک عاطفی داشتهاند و یا به آنها خیانت زناشویی شده است اقدام به خودزنی و یا خودکشی مانند خوردن بیش از حد قرص (مسمومیت دارویی) دیده میشود.
انتشار محتواهایی مانند تصاویر، کلیپ و آهنگ با مضمون و المانهای خودزنی و خودکشی مانند دارزدن، رگزدن، اسکلت و خون در تصاویر پروفایل پیامرسانهای فضای مجازی، میتواند زمینه سازی و اشتهار خودزنی و خودکشی را در گروههای آسیبپذیر (ردههای پایین و حساس سنی) فراهم کند و بر اتخاذ تصمیم، تردید و ترس آنها درباره این آسیب مهلک اثرات منفی داشته باشد و یا اینکه این اقدام روشی طبیعی برای حل مشکلات، دغدغهها و درگیریهای ذهنی آنها باشد.
مشاوره و مددکاری فرماندهی انتظامی استان بوشهر عنوان کرد: در برخی موارد افراد دارای افکار مشابه در مورد خودکشی از طریق شبکههای مجازی با یکدیگر آشنا شده و پس از بیان کردن احساساتشان و کمرنگ کردن ترسشان از مرگ، اقدام به خودکشی دسته جمعی کردهاند و خودکشی را به طور عادی جلوه داده و یا آنها را تشویق به حملات خشونت آمیز و خودکشی میکنند مانند بازی نهنگ آبی و چالش مومو در سالیان اخیر.
خزائی گفت: امروزه شبکههای اجتماعی در نوجوانانی که در خصوص مهارتهای مقابلهای مانند تابآوری، حل مسئله، تصمیمگیری و مدیریت هیجانات منفی مانند استرس ضعف دارند، موجب ایجاد احساس نارضایتی از زندگی، جامعه و ناشادکامی آنها میشود.
وی اظهار کرد: مقایسه زندگی خود و خانوادههایشان با دیگران در پیامرسانهایی مانند واتساپ، اینستاگرام و ... موجب احساس ضعف و یاس در آنها شده و با ایجاد حس اضطراب، ریشه امیدآفرینی را در آنها میخشکاند.
مشاوره و مددکاری فرماندهی انتظامی استان بوشهر ادامه داد: با توجه به درهمآمیختگی مرزهای سنت و مدرنیته در فضای مجازی و ایجاد سرگردانیها و بحران هویت در سنین پایین، لازم است نقش سنتپروری خانوادهها پررنگ و تقویت شود و والدین به جای رسانههای مجازی حلقه ارتباطی با فرزندان باشند.
خزائی به چند نکته اساسی در خصوص تاثیرگذاری فضای مجازی در پیشگیری از خودکشی اشاره کرد:
۱- لزوم ارتقاء سواد رسانهای والدین و سطح آگاهی عمومی در مدیریت فضای مجازی و تاثیر سوء آن در رفتارهای پرخطر مانند خودکشی.
۲- والدین مترصد علائم هشدار مانند تحریکپذیری، گوشه گیری، مشغله فکری با مرگ و اعتیاد به فضای مجازی در فرزندان باشند و سعی کنند باب گفتگو را با نوجوان باز کنند و در صورت ضعف در ایجاد ارتباط از مشاور و روانشناس بهره گیرند.
۳- لازم است با توجه به یادگیری اجتماعی و تکرار برخی از آسیبهای اجتماعی مانند خودکشی در یک منطقه خاص، مداخلاتی انجام شود تا افکار خودکشی در فضای واقعی و مجازی زندگی همشهریان از بین رود و تشدید نشود.
۴- با استناد به کتاب راهنمای «انعکاس خبر خودکشی در رسانه ها» توصیه میشود
الف) از واژههای «خودکشی موفق» و «همهگیری خودکشی» خودداری شود.
ب) از معرفی خودکشی به عنوان عملی قهرمانانه یا پاسخی قابل درک بر مسائل اجتماعی، فرهنگی و یا اقتصادی پرهیز شود.
۵- با توجه به ژرفای فضای مجازی و دسترسی نا محدود و غیر مجاز سنین پایین میطلبد اینترنت طبقهبندی شده برای گروههای سنی مختلف لحاظ شود.
۶- لزوم آگاهی بخشی صحیح به عموم جامعه و نداشتن برخورداری محافظه کارانه با خودکشی و محرمانه کردن اطلاعات در زمینه خودکشی.
این روانشناس تصریح کرد: کمبود ارتباط عاطفی، نبود برنامهریزی صحیح برای اوقات فراغت و روی هم رفته غفلت والدین از فرزندان زمینه ساز گرایش آنها به فضای مجازی و شبکههای مخرب میشود. توجه خاص و پرداختن رسانهها و شبکههای مخرب به حوادث گوناگون جامعه مانند خودزنی و خودکشی باعث تحریک، بدآموزی و اقدام به خودزنی و خودکشی به منظور جلب توجه و یا گرفتن امتیاز در فرزندان میشود.
خزائی یادآور شد: بیشترین سهم خودکشی، اختلافات خانوادگی و نداشتن ارتباط سالم بین اعضای خانواده است و علت این مشکل را امروزه میتوان در رابطه با فضای مجازی جستوجو کرد که شامل نداشتن آگاهی کافی خانواده نسبت به فضای مجازی و دیگری غرق بودن خود والدین در فضای مجازی قلمداد کرد.
هنگامی که خانواده آشفته و هر یک از اعضای آن سازی جداگانه بزنند و هر کدام به نحوی درگیر فضای غبارآلود مجازی باشند و از سویی والدین در بحث تربیت سالم فرزندان غفلت ورزند هر گونه پیشایند ناگواری مانند خودزنی، خودکشی و دیگر آسیبهای اجتماعی در مواجهه با ناکامی و ایجاد ناامیدی و یاس در اعضای خانواده انتظار میرود و قابل پیش بینی است.
این دکترای روان شناسی عنوان کرد: همانطور که مطالعات علمی نشان دادهاند افراد دچار اختلالات روانی که هیجانات منفی مانند استرس، اضطراب و افسردگی را تجربه میکنند برای مقابله با مشکلاتشان تمایل بیشتری به استفاده از فضای مجازی نشان میدهند و یا عکس این قضیه میتواند اتفاق بیافتد.
خزائی تاکید کرد: در فرایند مشاوره خانوادگی و بالینی مراجعین به کلنیکهای روانشناسی و با بررسی موردهای ویژه اقدام به خودکشی و انجام مصاحبه بالینی با فرد اقدامکننده و اطرافیان وی، به اعتیاد به فضای مجازی، الگوگیری و تقلید از دیگران به خصوص از سلبریتیها و شاخهای فضای مجازی اقرار داشتهاند؛ و یا اینکه در بررسی پروندههای خانوادگی، خانمهایی که با همسرانشان روابط سرد و خشک عاطفی داشتهاند و یا به آنها خیانت زناشویی شده است اقدام به خودزنی و یا خودکشی مانند خوردن بیش از حد قرص (مسمومیت دارویی) دیده میشود.
انتشار محتواهایی مانند تصاویر، کلیپ و آهنگ با مضمون و المانهای خودزنی و خودکشی مانند دارزدن، رگزدن، اسکلت و خون در تصاویر پروفایل پیامرسانهای فضای مجازی، میتواند زمینه سازی و اشتهار خودزنی و خودکشی را در گروههای آسیبپذیر (ردههای پایین و حساس سنی) فراهم کند و بر اتخاذ تصمیم، تردید و ترس آنها درباره این آسیب مهلک اثرات منفی داشته باشد و یا اینکه این اقدام روشی طبیعی برای حل مشکلات، دغدغهها و درگیریهای ذهنی آنها باشد.
مشاوره و مددکاری فرماندهی انتظامی استان بوشهر عنوان کرد: در برخی موارد افراد دارای افکار مشابه در مورد خودکشی از طریق شبکههای مجازی با یکدیگر آشنا شده و پس از بیان کردن احساساتشان و کمرنگ کردن ترسشان از مرگ، اقدام به خودکشی دسته جمعی کردهاند و خودکشی را به طور عادی جلوه داده و یا آنها را تشویق به حملات خشونت آمیز و خودکشی میکنند مانند بازی نهنگ آبی و چالش مومو در سالیان اخیر.
خزائی گفت: امروزه شبکههای اجتماعی در نوجوانانی که در خصوص مهارتهای مقابلهای مانند تابآوری، حل مسئله، تصمیمگیری و مدیریت هیجانات منفی مانند استرس ضعف دارند، موجب ایجاد احساس نارضایتی از زندگی، جامعه و ناشادکامی آنها میشود.
وی اظهار کرد: مقایسه زندگی خود و خانوادههایشان با دیگران در پیامرسانهایی مانند واتساپ، اینستاگرام و ... موجب احساس ضعف و یاس در آنها شده و با ایجاد حس اضطراب، ریشه امیدآفرینی را در آنها میخشکاند.
مشاوره و مددکاری فرماندهی انتظامی استان بوشهر ادامه داد: با توجه به درهمآمیختگی مرزهای سنت و مدرنیته در فضای مجازی و ایجاد سرگردانیها و بحران هویت در سنین پایین، لازم است نقش سنتپروری خانوادهها پررنگ و تقویت شود و والدین به جای رسانههای مجازی حلقه ارتباطی با فرزندان باشند.
خزائی به چند نکته اساسی در خصوص تاثیرگذاری فضای مجازی در پیشگیری از خودکشی اشاره کرد:
۱- لزوم ارتقاء سواد رسانهای والدین و سطح آگاهی عمومی در مدیریت فضای مجازی و تاثیر سوء آن در رفتارهای پرخطر مانند خودکشی.
۲- والدین مترصد علائم هشدار مانند تحریکپذیری، گوشه گیری، مشغله فکری با مرگ و اعتیاد به فضای مجازی در فرزندان باشند و سعی کنند باب گفتگو را با نوجوان باز کنند و در صورت ضعف در ایجاد ارتباط از مشاور و روانشناس بهره گیرند.
۳- لازم است با توجه به یادگیری اجتماعی و تکرار برخی از آسیبهای اجتماعی مانند خودکشی در یک منطقه خاص، مداخلاتی انجام شود تا افکار خودکشی در فضای واقعی و مجازی زندگی همشهریان از بین رود و تشدید نشود.
۴- با استناد به کتاب راهنمای «انعکاس خبر خودکشی در رسانه ها» توصیه میشود
الف) از واژههای «خودکشی موفق» و «همهگیری خودکشی» خودداری شود.
ب) از معرفی خودکشی به عنوان عملی قهرمانانه یا پاسخی قابل درک بر مسائل اجتماعی، فرهنگی و یا اقتصادی پرهیز شود.
۵- با توجه به ژرفای فضای مجازی و دسترسی نا محدود و غیر مجاز سنین پایین میطلبد اینترنت طبقهبندی شده برای گروههای سنی مختلف لحاظ شود.
۶- لزوم آگاهی بخشی صحیح به عموم جامعه و نداشتن برخورداری محافظه کارانه با خودکشی و محرمانه کردن اطلاعات در زمینه خودکشی.