روانشناسی پرخوری

پرخوری عصبی در واقع تمایل به غذا خوردن برای تسکین و کاهش استرس است. اغلب افرادی که پرخوری عصبی دارند، نمی‌توانند در مقابل میلِ خوردن مقاومت کنند و وقتی غذایی هوس می‌کنند به چیزی جز آن فکر نمی‌کنند و سپس با روش‌های ناسالم سعی در دفع غذاها دارند.
افرادی که چنین مشکلی دارند، سیری ناپذیرند. ممکن است غذا خوردن به‌طور لحظه‌ای حس خوبی به آن‌ها بدهد، اما احساسی که موجب تحریک آن‌ها برای خوردن شده هنوز باقی است و بعد از آن احساس بدتری دارند که بیش از حد غذا خورده‌اند، زیرا این عادت موجب چاقی و افزایش وزنشان می‌شود و قدرت مقاومت در مقابل آن را نیز ندارند.  

انواع پر خوری عصبی

– پرخوری عصبی جبران شونده:

این افراد به‌طور منظم خود را وادار به استفراغ و یا استفاده از مسهل، مدرها و… می‌کنند.

– پرخوری عصبی بدون جبران:

 در این گروه، بیماران از روش‌های دیگری برای جلوگیری از افزایش وزن مثل روزه گرفتن، رژیم خیلی محدود یا ورزش شدید استفاده می‌نمایند.

تفاوت بین گرسنگی عصبی و گرسنگی فیزیکی

– گرسنگی عصبی به‌طور ناگهانی ایجاد می‌شود؛

– گرسنگی عصبی تمایل به خوردن غذاهای خاص است؛

– گرسنگی عصبی اغلب به خوردن خارج از کنترل منجر می‌شود؛

– گرسنگی عصبی با سیر شدن برطرف نمی‌شود؛

– گرسنگی عصبی در معده اتفاق نمی‌افتد؛

– گرسنگی عصبی اغلب به احساس پشیمانی، عذاب وجدان و شرمندگی منجر می‌شود.

علایم پرخوری عصبی

– وسواس نسبت به وزن و اندام

– ترس همیشگی از چاقی؛

– پرخوری‌های مکرر با حجم غذای زیاد در یک وعده؛

– حس از دست دادن کنترل در هنگام پرخوری، مانند اینکه فرد حس کند نمی‌تواند دست از خوردن غذا بکشد یا نمی‌تواند روی آنچه می‌خورد کنترلی داشته باشد؛

– حس اجبار به استفراغ عمدی یا ورزش بی‌رویه برای جلوگیری از افزایش وزن؛

– استفادۀ بی‌مورد از داروهای رفع یبوست و ادرارآور بعد از غذا خوردن؛

– نخوردن و ناشتا ماندن، محدود کردن کالری دریافتی یا پرهیز از خوردن برخی غذاهای خاص بین دوره‌های پرخوری؛

– استفادۀ بی‌رویه از مکمل‌های رژیمی یا داروهای گیاهی برای کاهش وزن.

عواملی که خطر ابتلا به پرخوری عصبی را در فرد افزایش می‌دهد

– جنسیت:

 زنان نسبت به مردان، بیشتر احتمال دارد که به پرخوری عصبی مبتلا شوند. ملاک‌های زیبایی و انتظاراتی که مردان و حتی زنان از ظاهر خود دارند، احتمال بروز این اختلال را در زنان بیشتر می‌کند.

– سن:

پرخوری عصبی معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل دوران بلوغ شروع می‌شود.  

– استرس:

استرس و اضطراب باعث می‌شود سلول‌های بدن برای تامین انرژی خود به سرعت قند را بسوزانند. پس طبیعتاً قند خون افت کرده و علایمی مثل گرسنگی و ضعف، لرزش بدن و از بین رفتن تمرکز و عصبانیت در فرد ظاهر می‌شود. در این شرایط است که شخص برای رفع این علایم شروع به خوردن غذا مخصوصاً خوراکی‌های شیرین و پرکالری می‌کند.

– عوامل زیستی:  

احتمال زیادی وجود دارد که بستگان درجه یک (خواهر و برادران یا والدین و فرزندان) افرادی که که دارای یک اختلال خورد و خوراک هستند نیز به این اختلال مبتلا شوند. این مورد می‌تواند به نقش عوامل ژنتیکی ارتباط داشته باشد. اضافه وزن در کودکی یا نوجوانی هم می‌تواند احتمال ابتلا به پرخوری عصبی را افزایش دهد.

 مسایل روانشناختی و عاطفی:  

مشکلات روانشناختی و عاطفی مانند افسردگی، اختلال‌های اضطرابی یا اختلال‌های سومصرف مواد ارتباط نزدیکی به اختلال‌های خورد و خوراک دارد. افراد مبتلا به پرخوری عصبی ممکن است نسبت به خود احساس منفی داشته باشند. در برخی موارد رویدادهای آسیب‌زا و استرس محیطی هم می‌تواند نقش مهمی را در این زمینه ایفا کند.  

فشار اجتماعی:

فشار دوستان و آنچه مردم در رسانه‌ها می‌بینند ممکن است تمایل به لاغر بودن را مخصوصاً در زنان جوان زیاد کند. افرادی که در معرض دید عموم هستند مثل بازیگران و مدل‌ها بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات غذا خوردن هستند.

 فشار عملکرد در ورزش:

اختلالات غذا خوردن در میان ورزشکاران، مثل ژیمناست‌ها، دونده‌ها و کشتی‌گیران رایج است. مربیان و والدین ندانسته ممکن است به اختلالات غذا خوردن با تشویق جوان به از دست دادن وزن، حفظ وزن کم و خوردن محدود به منظور عملکرد بهتر، کمک کنند.

رژیم غذایی:  

احتمال بروز اختلال‌های خورد و خوراک در کسانی که رژیم می‌گیرند، بیش از سایرین است. بسیاری از مبتلایان به پرخوری عصبی بین دوره‌های پرخوری خود به شدت پرهیز غذایی می‌کنند که همین می‌تواند منجر به پرخوری دوباره و دفع عمدی غذا شود.  

عوارض پرخوری عصبی

پرخوری عصبی ممکن است عوارض متعدد جدی و حتی مرگ آور داشته باشد. عوارض احتمالی عبارتند از:

– عزت نفس منفی و مشکلات در روابط و عملکرد اجتماعی؛

– کم ‌آبی بدن که می‌تواند منجر به برخی عارضه‌ها مانند نارسایی کلیه شود؛

– مشکلات قلبی مانند ضربان قلب نامنظم یا نارسایی قلبی عروقی؛

– پوسیدگی شدید دندان یا آسیب لثه؛

– دوره‌های نامنظم قاعدگی یا مختل شدن آن در زنان؛

– مشکلات گوارشی؛

– اضطراب، افسردگی، اختلال‌های شخصیتی یا اختلال دو قطبی؛

– سومصرف الکل یا مواد مخدر؛

– خودآزاری، افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی؛

پیشگیری از پرخوری عصبی

– رواج دادن خودانگارۀ سالم از بدن در فرزندان، به آنان کمک می‌کند تا بدون توجه به ظاهر، اعتماد به نفس لازم را به دست بیاورند.

– وعده‌های غذایی منظم و دلپذیر در جمع خانواده.

– پرهیز از صحبت کردن در مورد وزن در خانه و به جای آن، در پیش گرفتن یک سبک زندگی سالم.

– خودداری از گرفتن رژيم غذایی غیراصولی، به ویژه زمانی که شامل رفتارهای ناسالمی مانند نخوردن و ناشتا ماندن، استفاده از مکمل‌های کاهش وزن یا داروهای رفع یبوست و استفراغ عمدی باشد.

درمان پرخوری عصبی

فرد مبتلا به پرخوری عصبی نیاز به چندین نوع درمان دارد. با این حال، ترکیبی از روان درمانی به همراه دارو درمانی احتمالاً می‌توانند برای غلبه بر این اختلال از موثرترین راه‌ حل ها باشند.  

درمان پرخوری عصبی عموماً نیازمند یک کار گروهی است که شامل خود بیمار، خانواده، پزشک معالج، یک روانپزشک و یک متخصص تغذیه می‌شود.

 

برخی گزینه‌ها برای درمان پرخوری عصبی

روان درمانی:

روان درمانی که به آن صحبت درمانی یا مشاورۀ روان‌شناسی هم گفته می‌شود، شامل صحبت کردن با یک روانپزشک در مورد پرخوری عصبی و مسائل مربوط به آن است. انواع روان درمانی به بهبود علائم پرخوری عصبی کمک می‌کنند.

رفتار درمانی شناختی:  

به بیمار کمک می‌کند تا الگوهای غذایی خود را به حالت عادی در بیاورد و افکار و رفتارهای ناسالم و منفی را تشخیص داده و آنان را با رفتارها و افکار مثبت و سالم جایگزین کند.  

درمان خانوادگی:  

در این درمان والدین می‌توانند در رفتارهای ناسالم خورد و خوراک نوجوان خود مداخله کرده و به فرزند خود کمک کنند تا دوباره کنترل خورد و خوراک خود را در دست گیرد.  

روان درمانی بین فردی:

 مشکلات فرد در روابط را برطرف کرده و به بهبود مهارت‌های ارتباطی و حل مساله یاری می‌رساند.

آموزش تغذیه:

متخصصان تغذیه می‌توانند رژیم غذایی خاصی را به بیمار توصیه کنند که بتواند به آنان کمک کند. این رژیم غذایی می تواند به بیماران کمک کند به عادات غذایی سالم دست یافته و در ضمن از گرسنگی و هوس شدید نسبت به غذاهای ناسالم جلوگیری کنند.  

بستری شدن:

پرخوری عصبی معمولا می‌تواند بدون بستری شدن در بیمارستان نیز معالجه شود. اما در صورتی که علایم بیماری شدید بوده و عوارض آن هم جدی باشند، ممکن است که بیمار به بستری شدن نیاز داشته باشد. در همین حال در روش‌های درمانی اختلال خورد و خوراک به جای بستری شدن ممکن است نیاز باشد بیمار فقط به صورت روزانه در بیمارستان مداوا شود.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی برای درمان پرخوری عصبی

علاوه بر درمان‌های پزشکی و روانپزشکی، برخی نکات مراقبتی هم می‌توانند برای شخص مبتلا به پرخوری عصبی مفید باشند:

– به برنامۀ درمانی خود پایبند باشید:  

جلسات درمانی را از دست ندهید یا سعی نکنید که برنامۀ غذایی خود را حتی اگر ناخوشایند هم باشد کنار بگذارید.

– کسب اطلاعات در مورد پرخوری عصبی:

 به دست آوردن اطلاعات بیشتر در مورد بیماری شما را توانمند می‌سازد تا به نحو موثرتری برنامۀ درمانی خود را پیگیری کنید.  

– تغذیۀ مناسب:  

اگر تغذیۀ درستی نداشته باشید یا اینکه مرتباً غذاها را دفع کنید، احتمالاً بدن شما تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت نمی‌کند. در مورد مکمل‌های غذایی و ویتامین‌ها هم باید با پزشک معالج خود یا یک متخصص تغذیه مشورت کنید. اما عموماً تامین اکثر مواد معدنی و ویتامین‌ها از خود مواد غذایی توصیه می‌شود.

– در تماس باشید:  

خود را از اعضای خانواده و دوستانی که می‌خواهند به سلامتی و بهبود شما کمک کنند جدا نکنید.

– با خودتان مهربان باشید:  

نسبت به وسوسۀ وزن کردن یا دیدن خود در آینه مقاومت کنید. این رفتارها ممکن است محرکی برای حفظ عادات ناسالم باشند.  

– با احتیاط ورزش کنید:  

در مورد فعالیت‌های بدنی که ممکن است برای شما مفید باشد با پزشک معالج خود مشورت کنید. خصوصاً چنانچه تصمیم داشته باشید که پس از دوره‌های پرخوری خود وزن کم کنید.

چگونه می‌توانید به خودتان برای بهبودی بیماری کمک کنید

– به خودتان یادآوری کنید که داشتن وزن و سلامتی به یک اندازه برای بدن شما نیاز است؛

– در برابر هوس‌های رژیم غذایی از نادیده گرفتن وعده‌های غذایی اجتناب کنید، این رفتارها می‌توانند پرخوری را آغاز کنند؛

– از وب‌سایت‌هایی که از اختلالات خوردن دفاع می‌کنند یا آن‌ها را عمل درستی می‌دانند، بازدید نکنید؛

– موقعیت‌ها یا افکار یا رفتارهایی که در شما ممکن است به پرخوری منجر شود را شناسایی کنید و یک برنامه برای مقابله با آن‌ها داشته باشید؛

– برنامه‌ای برای مقابله با ناراحتی‌های عاطفی ناشی از مشکلات داشته باشید؛

– به دنبال الگوهای مثبتی باشید که می‌تواند به افزایش اعتمادبه‌نفس شما کمک کند؛

– فعالیت‌های لذت‌بخش و سرگرمی‌هایی را پیدا کنید که می‌تواند شما را از فکر پرخوری عصبی دور کند؛

– اعتمادبه‌نفس خود را افزایش دهید و دایم خود را تشویق کنید؛

توصیه‌هایی به والدین برای مقابله با پرخوری عصبی فرزندان

اگر فرزندی مبتلا به بیماری پرخوری عصبی داشته باشید ممکن است خودتان را نسبت به بیماری فرزند خود سرزنش کنید. با این حال، اختلال‌های خورد و خوراک علل متعددی دارند و نحوۀ تربیت فرزندان ارتباطی به آن ندارد. بهتر است که تمرکز خود را بیشتر روی کمک به فرزند خود بگذارید.

چند توصیۀ مفید

– از فرزند خود بپرسید که چه کاری می‌توانید برای او انجام دهید. می‌توانید از فرزند نوجوان خود بپرسید آیا موافق یک برنامه یا فعالیت خانوادگی بعد از وعده‌های غذایی هست؛ تا امکان وسوسه پرخوری را نداشته باشد؟

– به صحبت‌های فرزندان خود گوش دهید و به آنان اجازۀ ابراز احساسات را بدهید.

– برنامه وعده‌های غذایی معمولی خانواده را تنظیم کنید. صرف به موقع وعده‌های غذایی برای کاهش میل به پرخوری اهمیت زیادی دارد.

– اجازه دهید فرزند نوجوان شما از نگرانی‌هایتان اطلاع پیدا کند، اما هیچ وقت او را سرزنش نکنید.

کلام آخر

– در صورتی که هر کدام از علائم و نشانه‌های پرخوری عصبی را داشته باشید، بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.  

پرخوری عصبی در صورت عدم درمان می‌تواند تاثیر چشم‌گیری بر سلامتی داشته باشد.  

– به یاد داشته باشید که اختلال‌های خورد و خوراک روی کل خانواده تاثیر می‌گذارند و والدین هم از این قاعده مستثنی نیستند. اگر حس می‌کنید به خوبی از عهدۀ پرخوری عصبی فرزند نوجوان خود بر نمی‌آیید با مشاور یا روانپزشک مشورت کنید.

– اگرچه راه مطمئنی برای پیشگیری از پرخوری عصبی وجود ندارد؛ اما می‌توانید فرد مبتلا به بیماری را نسبت به رفتار سالم‌تر یا درمان حرفه‌ای هدایت کنید تا وضعیت فرد بدتر نشود.

– افرادی که در هنگام استرس درگیر پرخوری می‌شوند در موقعیت‌هایی که دچار این حالات می‌شوند باید یاد بگیرند که تنها راه حل موجود، خوردن حجم زیادی خوراکی نیست و با خوردن حال آن‌ها بهتر نخواهد شد، آنها می توانند از مقدار کمی غذاهای بدون قند استفاده کنند یا به جای خوردن پیاده‌روی کنند، یا گوش دادن به موسیقی را جایگزین خوردن کنند.

– اگرچه بسیاری از افراد مبتلا به پرخوری عصبی بهبود می‌یابند اما در بعضی از این افراد نشانه‌های بیماری به‌طور کامل از بین نمی‌رود. دوره‌های پرخوری عصبی و دفع عمدی مواد غذایی ممکن است طی سال‌ها با توجه به شرایط زندگی فرد به‌ویژه در طول استرس‌ها مجدداً بازگشت داشته باشند. اگر فرد بازگشت مجدد بیماری را حس کرد باید با پزشک، متخصص تغذیه یا متخصص روانشناس خود در میان بگذارد تا به فرد، پیش از اینکه بیماری از کنترل خارج شود، کمک کنند. یادگیری راه‌های مثبت برای مقابله، ایجاد روابط سالم و مدیریت استرس می‌تواند به جلوگیری از بازگشت بیماری کمک کند.