خود مراقبتی چیست ؟

تعریف عملیاتی سازمان بهداشت جهانی از خود مراقبتی عبارتست از : «توانایی افراد، خانواده‌ها و جوامع برای ارتقای سلامت، پیشگیری از بیماری، حفظ سلامت، و مقابله با بیماری و ناتوانی با یا بدون حمایت یک ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی. بنا بر همین گزارش از میگنا خود مراقبتی شامل تصمیمات و اقداماتی است در جهت سلامت،پیشگیری از خطرات و آسیب های اجتماعی و توانایی رفع نیازهای جسمی و روانی و اجتماعی خود. خودمراقبتی شامل هر کاری است که برای حفظ سلامت خود، از نظر جسمی، ذهنی، معنوی، اجتماعی و احساسی انجام می دهید.
خودمراقبتی یعنی مراقبت از خود، یعنی اینکه ما برای حفظ سلامت و شادابی خود، کارهای روزمره کوچکی انجام دهیم تا زندگی بهتر و سالم تری داشته باشیم . خودمراقبتی شامل اقداماتی است آموختنی ، آگاهانه و هدفمند که هر فردی برای خود، خانواده و دیگران انجام می دهد تا سالم بماند، از سلامت جسمی و روانی خود حفاظت کند، نیازهای اجتماعی خود را برآورده سازد، از بیماری ها یا حوادث پیشگیری کند، از ناخوش ها و بیماری های مزمن مراقبت کند و نیز از سلامت خود بعد از بیماری حاد یا ترخیص از بیمارستان حفاظت کند. خود مراقبتی به وضوح موجب افزایش کارآیی و مهارت های فردی ما می شود.
با انجام برخی اصول ساده خودمراقبتی می­توان دستیابی به سلامت، نشاط و شادابی را در زندگی ایجاد کرد .
 
با خودمراقبتی می توانیم :

•  استرس خود را کاهش دهیم.
  اعتماد به نفس خود را بازیابیم و تقویت کنیم.
   شور و شوق جوانی و انگیزه موفقیت خود را حفظ کنیم و افزایش دهیم.
  جوانی سالم، ایمن و با نشاط را تجربه کرده و سلامت سایر دوران های زندگی خود را تضمین کنیم.
  بهتر درس بخوانیم و آینده شغلی بهتری داشته باشیم.
  آینده بهتری را برای خود ، خانواده ، دوستان و کشورمان رقم بزنیم.

۱-خودمراقبتی جسمی

• خوردن منظم غذای سالم : صبحانه ، ناهار ، شام و میان وعده های سالم ، مصرف ۵ وعده میوه و سبزی در روز
  انجام ورزش روزانه : پیاده روی ، دویدن ، شنا ، ورزش های رزمی و …
  انجام معاینات پزشکی ادواری و منظم پیشگیرانه
  دریافت خدمات و مراقبت های پزشکی مورد نیاز
  استراحت کافی هنگام بیماری
  انجام فعالیت های جسمی منظم
  داشتن خواب و استراحت کافی
  رعایت پوشش مناسب و بر اساس فصول سال
  رفتن به تعطیلات
  اجتناب از وسایل ، لوازم و رفتارهای پر خطر

۲- خودمراقبتی روانی
 

• احساس ارزش ، خوشبینی و امید

احساس اعتماد به نفس کافی

• اختصاص وقت و زمان روزانه برای تفکر و تأمل
  انجام اقدامات لازم برای کاهش تنش و استرس
  توجه به تجارب، آرزوها ، افکار و احساسات خود
  اختصاص زمان مناسب برای رفتن به دامن طبیعت
  مراجعه به روان پزشک یا روان شناس در صورت بروز مشکل یا ناراحتی روانی

 
۳-خودمراقبتی عاطفی 

• عامل مهربانانه با خود و دیگران
  افتخار به خود
  گریه کردن درمواقعی که لازم است
  جستجوی چیزهایی برای خندیدن
  بیان خشم خود به روشی سازنده
  اختصاص وقت برای بودن در کنار والدین و برادر و خواهر
  مطالعه کتاب هایی که دوست شان داریم

 
۴-خودمراقبتی معنوی

• اختصاص زمان روزانه برای عبادت و نیایش
  تلاوت و شنیدن آیات قرآن
  انجام کارهای خیر
  کمک به نیازمندان
  شکرگزاری نعمت های الهی
  شرکت در مراسم و مناسک دینی و مذهبی

 
۵-خودمراقبتی اجتماعی
 

• برقراری ارتباط با خانواده و حضور در کنار افراد مورد علاقه
  معاشرت با دوستان /همکاران

• خوردن ناهار یا میان وعده روزانه با دوستان/همکاران
  گفتگوی روزانه با دوستان/همکاران
  اختصاص وقت کافی برای انجام کامل امور محوله خانواده/همکاران
  تعیین حد و مرز خود با دوستان /همکاران
  عضویت در تشکل های گروهی
  خلاقیت و انگیزه در محیط کار

یافته های پژوهشی نشان داده است که خودمراقبتی در بیماری های مزمن می تواند تا اندازه زیادی استفاده از منابع نظام ارایه خدمات سلامت را کاهش دهد، به طوری که نتیجه آن، ۴۰ درصد کاهش در مراجعه به پزشکان عمومی، ۱۷ درصد کاهش در مراجعه به پزشکان متخصص، ۵۰ درصد کاهش در مراجعه به مراکز اورژانس، ۵۰ درصد کاهش در بستری بیمارستانی و ۵۰ درصد کاهش در روزهای غیبت از کار است. طراحی یک برنامه خودمراقبتی، نیازمند توجه به همه عناصر زندگی بوده و پاکسازی محیط زندگی از آلودگی‌ها، یکی از ساده‌ترین و سریع‌ترین راه‌های تغییر کامل زندگی است
ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ دﺳﺘﺎوردﻫﺎی ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺧﻮدﻣﺮاﻗﺒﺘﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐـﻪ افراد ﺗﺼـﻤﯿﻤﺎت درﺳـﺘﯽ درﺑـﺎره اﺳﺘﻔﺎده ﺻﺤﯿﺢ از ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻫﺎی ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﻧﺘﺨﺎب و اﺟﺮا ﮐﻨﻨﺪ. ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺧـﻮد راﻫـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ وﺳﯿﻠﻪ آن اﻓﺮاد ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ از ﺑﯿﻤﺎری و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی ﮐﻨﻨﺪ و ﺳـﻼﻣﺖ ﺧـﻮد را ارﺗﻘـﺎ ﺑﺨﺸﻨﺪ و ﯾﮑﯽ از ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اﺻﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ آن روی رﻓﺘﺎر ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺜﺒﺖ ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد.

مراقبت از خود دسته ایی از اقدمات سالم سازی که توسط خود فرد به اجرا در میآید و به فعالیتهای گفته میشود که افراد برای ارتقاء سلامتی، پیشگیری از بیماری، محدود کردن بیماری و حفظ سلامت خود انجام میدهند . امروزه با گسترش رسانه ها و انتشار سریع اطلاعات از طریق اینترنت، دسترسی به منابع اطلاعاتی برای عموم مردم آسان گشته است، لذا مهارتهای افراد جهت دستیابی، درک صحیح و به کارگیری این اطلاعات تأثیر قابل توجهی بر رفتار و وضعیت سلامتی آنها خواهد داشت. این مهارتها اخیراً تحت عنوان مفهوم سواد سلامت بسیار مورد توجه قرار گرفته است. سواد سلامت را ظرفیت کسب، پردازش و درک اطلاعات اساسی و خدمات مورد نیاز برای تصمیم گیریهای مناسب در زمینه سلامت بیان نموده اند .
خودمراقبتی مهم ترین شکل مراقبت بهداشتی اولیه است، هم در کشورهای توسعه یافته که ساختار سلامت بهتری دارنـد و سـطح سـواد در آن ها بالاتر است و هم در کشورهای در حال توسعه که تعداد بیشتری از مردم فقیر هستند و دسترسی کمتری به مراقبـت هـای بهداشتی تخصصی وجود دارد.
بزرگ ترین دستاورد تقویت رویکرد خودمراقبتی این است که مردم تصمیمات درستی درباره استفاده یا عدم استفاده از مراقبت های بهداشتی گرفته و رفتارهای خودمراقبتی را به طور مناسب انتخاب و اجرا کنند.