تيغ جراحي با ترس تيزتر مي‌شود
همه ما به بهانه‌هاي مختلف، هم طعم اضطراب را چشيده‌ايم و هم حرفش را شنيده‌ايم، به طوري كه ديگر اين واژه نقل همه محافل شده و از زبان همه شنيده مي‌شود. حالا بماند كه خيلي از ما از سر عادت مي‌گوييم: استرس دارم، اما شنيدن اين جمله از زبان كساني كه يك هفته بعد يا شايد همين امروز و فردا قرار است زير تيغ جراحي بروند، آن هم براي اولين بار، ديگر از سر روزمرگي و عادت نيست. چون اين احساس از سوي بيماري كه با آن درگير است، آنقدر غير قابل اجتناب است كه اگر برطرف نشود، اتاق عمل برايش ديگر حكم يك مكان مجهز و امن را ندارد، بلكه در حكم مكاني پر از تشويش و ترس خواهد بود.
اين مقدمه‌چيني به اين خاطر بود كه بگوييم اگر شرايط تنش زا را به سه دسته تقسيم كنيم، اعمال جراحي در نوع شديد آن قرار مي‌گيرد.
به طوري كه استرس جراحي و ترس بيمار گاهي حتي آنقدر زياد است كه موجب بروز علائم جسمي مثل تپش قلب، حالت تهوع و درد سينه مي‌شود و خيلي از پزشكان را ناچار مي‌كند قبل از جراحي، داروهاي ضد افسردگي براي بيمار تجويز كنند.
در اين ميان در نظر بگيريد بيماري مستعد ابتلا به اختلال اضطرابي يا حتي مبتلا به آن هم باشد. مسلما اين بيماران بيشتر مستعد ترس و اضطراب جراحي هستند. اين ترس گاهي تا آنجا پيش مي‌رود كه بسياري از بيماران از انجام جراحي سرباز مي‌زنند يا آن را به تاخير مي‌‌اندازند، حتي اگر براي سلامت آنها مضر باشد.
چه بايد كرد؟
به گفته كارشناسان، يك گام مهم در كنار آمدن با اضطراب ناشي از جراحي اين است كه بخوبي درمورد بيماري، درمان‌هاي مربوط به آن و جراحي آن اطلاعات لازم را به دست آوريد. درك كامل و جامع از عمل، علت و نحوه انجام آن مي‌تواند تا حد زيادي از نگراني‌هاي شما كم كند.
دكتر فرزانه گلفام، متخصص و جراح عمومي در اين باره به جام‌جم مي‌گويد: آمادگي قبل از عمل يعني اين كه بهتر است بيمار همراه خانواده‌اش با پزشك گفت‌وگوي مفصلي داشته باشد و بيمار در مورد لزوم جراحي توجيه شود. احيانا اگر جايگزيني به غير جراحي وجود دارد، به بيمار پيشنهاد شود و اين كه هركدام از اين جايگزين‌ها چه عواقبي ممكن است داشته باشند.
حق‌تقدم با بيمار است
دكتر گلفام با تاكيد بر اين كه البته به خواسته‌هاي بيمار هم بايد توجه شود، مي‌افزايد: بعد ازآن بايد در مورد عوارض احتمالي جراحي و عوارض قابل پيش‌بيني توضيح داده شود. طي دوران بستري يا حتي بعد از روزهاي ترخيص هم بيمار بايد در مورد روش كلي عمل توجيه شود؛ البته به شكل عاميانه و كاملا قابل فهم.
اين جراح عمومي خاطر نشان مي‌كند: در مورد تغييراتي كه در ظاهر بيمار ممكن است اتفاق بيفتد، جراح حتما بايد توضيحات لازم را بدهد و حتما رضايت بيمار گرفته شود. علاوه بر اين، نوع بيهوشي يا بي‌حسي كه ممكن است اتفاق بيفتد و عوارض هركدام از آنها، دوره نقاهت بعد از جراحي و معاينات بعد از ترخيص بايد كاملا براي بيمار روشن شود. به عقيده دكتر گلفام، در مواردي كه امكان جراحي مجدد وجود دارد، بايد به بيمار آمادگي داده شود. چون بر اساس جراحي‌هاي اول ممكن است بيمار نياز به جراحي دوباره داشته باشد.
جراحي به شرط توافق
«اگر توافق پزشك و بيمار در همه اين موارد حاصل شد، در اين صورت زمان عمل و آماده‌سازي‌هاي قبل از جراحي مشخص مي‌شود.»
اين متخصص و جراح عمومي با اشاره به اين مطلب توضيح مي‌دهد: متاسفانه در كشور ما بيمار نمي‌تواند قبل از جراحي اتاق عمل را ببيند تا ترسش كاهش يابد، ولي برايش شرايط فيزيكي اتاق عمل توضيح داده مي‌شود. پزشك هم با صحبت با بيمار و استقبال از او در اتاق عمل قبل از بيهوشي بايد اضطراب او را كاهش دهد. علاوه بر اين در مورد شرايط اتاق عمل كه بسيار امن است، بايد با بيمار حرف زد. اين كه پزشك همان پزشك است فقط لباسش عوض مي‌شود. رنگ اتاق عمل بايد براي بيمار توضيح داده شود. همه اين حرف‌ها هم بايد با لحني آرامش‌بخش باشد.
جاي روانشناسان خالي است
اما همه اين موارد گفته شد تا دكتر گلفام به اين نكته هم اشاره كند كه متاسفانه روان‌شناسي براي هيچ‌كدام از اين اقدامات در بيمارستان‌هاي ايران در نظر گرفته نشده است، مگر در موارد بيماري‌هاي بسيار خاص مثل سرطان. به گفته وي، براي اين بيماران يك روانشناس قبل از عمل بر بالين آنها آماده مي‌شود. همچنين اين موضوع براي كساني كه بعد از عمل تغيير عمده‌اي در ظاهرشان ايجاد خواهد شد هم اتفاق مي‌افتد.
به عقيده اين جراح عمومي، در كشورهاي پيشرفته البته آماده‌سازي بيمار از خيلي پيش‌تر از جراحي اتفاق مي‌افتد، ولي با اين حال در كشور ما در مورد سرطان‌هايي مثل روده بزرگ چون مريض بعد از جراحي كيسه‌اي را بايد در سطح شكمش تحمل كند كه داخل آن مدفوع جمع شود، در مورد محل اين كيسه و اين كه اصلا باشد يا نباشد، بسيار مهم است كه با بيمار مشورت شود.
هر چند هر كدام از جراحي‌ها آمادگي‌هاي خاص خود را براي بيمار مي‌طلبد، مثلا سرطان تيروئيد يا سرطان سينه هركدام خط‌كشي‌هاي لازم قبل از جراحي را نياز دارند و آمادگي‌هاي رواني بيمار براي تك‌تك اين جراحي‌ها كاملا ويژه و اختصاصي است.
