واقعیت مجازی خدمات روان شناسی را عمومی می‌کند

میگنا: بیماری‌های روان و مشکلات مربوط به آن موضوعی است که امروزه زندگی بسیاری از افراد را در جهان تحت تأثیر خود قرار داده است، اما فناوری‌های نوین با پیشرفت‌های روزافزون به کمک حل و درمان این‌گونه معضلات شتافته‌اند. به‌عنوانی مثالی از این‌گونه پیشرفت‌های فناورانه می‌توان به واقعیت مجازی (وی‌آر) اشاره کرد. روشی که بر اساس تحقیقات انجام‌شده، تأثیرات چشمگیری در بهبود یا تخفیف علائم بیماری‌های روحی داشته است.

نمونه‌ای از کارکرد این روش، درمان مشکل ترس از ارتفاع (Acrophobia) است. افراد مبتلا به این نوع از فوبیا حتی در زندگی روزمره و فعالیت‌های اجتماعی خود دچار اختلال و مشکل می‌شوند. در برخی از این افراد، ارتفاع تنها موجب بروز ترس و وحشت نمی‌شود بلکه این احتمال در مورد آن‌ها وجود دارد که برای غلبه بر چنین ترسی داوطلبانه خود را پایین بیاندازند. اما در حال حاضر واقعیت مجازی این امکان را به افراد مبتلا می‌دهد در عین حالی که امنیت خود را حفظ می‌کنند، در معرض تجربه ارتفاع قرار گیرند و برای غلبه بر آن با آن مواجه شوند.

دکتر «دانیل فریدمن» که از واقعیت مجازی برای درمان هراس در بیمارانش استفاده کرده است، می‌گوید: «افراد می‌دانند که آن‌چه می‌بینند واقعی نیست بنابراین شروع به کارهایی می‌کنند که یا تا به حال نمی‌کردند یا مدت‌های مدید است که از آن پرهیز کرده‌اند، اما ذهن و بدن آن‌ها طوری عمل می‌کند که انگار در دنیای واقعی هستند.آن‌ها یاد می‌گیرند که خاطره جدیدی را شکل بدهند، مسئله آن‌ها احساس ایمنی در ارتفاع است. به این ترتیب، خاطره امنیت در ارتفاع جایگزین می‌شود و به تخفیف خاطره ترس کمک می‌کند.»

به گفته این روان‌درمانگر بعضی‌ها نگران این هستند که واقعیت مجازی جای درمانگر واقعی را بگیرد. اما ما فکر می‌کنیم واقعیت مجازی می‌تواند کمک درمانگر باشد و به خیلی افراد کمک کند مشورت لازم را بگیرند.

این پژوهشگر تأکید می‌کند که اگر بخواهیم خدمات روانشناسی را در سطح وسیع به همه ارائه کنیم به فناوری‌هایی مثل واقعیت مجازی نیاز داریم.
در نمونه‌ای دیگر، واقعیت مجازی به درمان اضطراب در افراد کمک می‌کند. برای این کار روانشناسان یک تکنیک قدیمی به نام تعویض بدن را با واقعیت مجازی ترکیب کرده‌اند. به این ترتیب که زمانی که فرد عینک وی‌آر را به چشم می‌زند خود را در مطب درمانگر می‌بیند و از یک درمانگر مجازی، مشاوره‌ای مجازی می‌گیرد. فرد بیمار مشکلش را مطرح می‌کند و چون می‌داند که کاملاً تنهاست، اضطرابش کاهش پیدا می‌کند. در قدم بعد جای بیمار با درمانگر عوض می‌شود. او آواتار (خود مجازی‌اش) را می‌بیند که در حال توضیح دادن مشکلش است و این خود فرد بیمار است که باید به خود مجازی‌اش (آواتار) مشورت بدهد و ریشه اضطرابش را بیابد.

استفاده از واقعیت مجازی برای افرادی که مبتلا به توهم شنوایی هستند نیز کاربردهای مؤثری داشته است. در این مورد با کمک جسمیت بخشیدن به صداهایی که فرد مبتلا می‌شنود در قالب آواتار به کاهش مشکل بیمار کمک می‌کنند. خودِ بیماران با کمک یک نرم‌افزار شبیه‌سازی، به جسمیت‌بخشی صداها کمک می‌کنند تا هم چهره هم صدای فرد مجازی تجسم همان صدایی باشد که بیمار آن را می‌شنود. بعد از ساخته شدن آواتار صدای توهم، بیمار با این آواتار گفتگو می‌کند و روبرو می‌شود و درمی‌یابد که می‌تواند با آن مقابله کند.

محققان بر این باورند که در این مورد، رویارویی فرد با آواتار نه تنها به او احساس ناامنی نمی‌دهد، بلکه دو برابر مؤثرتر از روان‌درمانی عمل می‌کند.چراکه در این روش بیمار می‌تواند کنترل ذهن و رفتار خود را از دست صدا خارج کند و دیگر در برابر آن احساس ناتوانی نمی‌کند.
 
کاربرد دیگری از واقعیت مجازی کمک به حل عوارض و مشکلاتی مانند اضطراب و افسردگی است که بیماری‌های جسمانی برای سلامت روان ایجاد می‌کنند. -مثل اضطراب و افسردگی- به کار گرفت.

یکی از این بیماری‌های جسمی فیبروز کیستیک است که یک بیماری ژنتیکی است و تنظیم تراوش و حرکت مولکول‌های آب و یون‌ها از غشاهای مخاطی را مختل می‌کند و منجر به تولید ترشحات مخاطی چسبناکی در دستگاه تنفس، گوارش و سیستم تعریق فرد مبتلا می‌شود. این بیماران به طور متوسط تنها 41 سال عمر می‌کنند و در طول عمر خود نیز اغلب اوقات بستری هستند. واقعیت مجازی به این مبتلایان کمک می‌کند تا با وی آر به میان طبیعت بروند و در آن گشت‌وگذار کنند.

پیش از این در تلاشی مشابه در استرالیا نیز از واقعیت مجازی برای ایجاد احساس خوب و لذت در بیمارانی که دوره شیمی‌درمانی را سپری می‌کردند، استفاده شده است.

همچنین بیمارستانی در لندن با استفاده از وی‌آر به بیماران مبتلا به بیماری‌های ناعلاج خود این فرصت را داده است تا به جاهایی سفر کنند که از آن‌ها خاطرات خوش دارند.