ارتباط از دو جز, کلامی و غیر کلامی تشکیل می شود.
ارتباط فرایند تفهیم، تفاهم و تسهیم است
بودن در کنار دیگران و چگونگی ارتباط آدابی دارد
در گذشته برنامه های پیشگیرانه را به سه سطح پیشگیری اولیه، ثانویه و ثالثیه تقسیم می کردند.
این تقسیم بندی از کاپلان اگر چه مردود نشده است اما منسرخ می باشد .و از سال 1994 تقسیم بندی جدید تری مطرح شد که پیشگیری را در 3 سطح عمومی یا همگانی، انتخابی و مشخص مطرح کرده اند.
این تقسیم بندی از گوردون در حال حاضر مدل پذیرفته شده در ادبیات پیشگیری می باشد.
زمانی که از پیشگیری صحبت میکنیم قصد داریم از یک آسیب اجتماعی و یا یک رفتار پر خطر جلوگیری کنیم. اما آسیب های اجتماعی و رفتارهای پر خطر کدام اند؟آسیب های اجتماعی به گروهی از رفتارها و ناهنجاری های رفتاری افراد در یک جامعه اشاره دارند که زمانی که بروز می کنند نظم جامه را بر هم میرنند.
به گزارش میگنا آسیه ملک دار دکترای تخصصی روان شناسی و مدرس دانشگاه در ادامه این یادداشت آورده است : مورتون آسیب اجتماعی را تفاوت فاحش میان آرمان های موجود و وضع موجود میداند. در حوزه آسیب های اجتماعی ما 2 عامل خطر و عامل محافطت کننده را داریم. یک برنامه پیشگیرانه می بایست همانند یک ضربه گیر و عامل محافظ عمل نماید و با تقویت نقاط قوت فردی و ویژگی ها و رفتارهای مثبت از رفتارهای آسیب زا جلوگیری کند.
برنامه مهارت های زندگی و همچنین آموزش تاب آوری به عنوان یک فرایند پویا آموزش های روان شناختی هستند که ارتقا و پیشگیری را به دنبال دارند.اگر چه انسان ها برای داشتن یک زندگی متعادل نیازمند شغل، ثبات سیاسی، حمایت اجتماعی هستند اما یک زندگی متعادل در درجه اول نیازمند یک فرد متعادل است.ویک فرد متعادل می بایست از سلامت روان خوبی برخوردار باشد.سلامت روان به این معنا که فرد اختلال روان نداشته باشد. اما صرف این گزینه نمی تواند معیاری برای سلامت روان باشد.
و در وهله دوم باید دید کیفیت ارتباط ما با خودمان، دیگران و دنیای اطراف مان چگونه است.ما زمانی را نمی توانیم تصور کنیم که در ارتباط نباشیم. انسان ذاتاً موجودعی اجتماعی است و نیاز به تعامل و بودن با دیگران دارد.نیازهای اولیه همچون نیازهای فیزیولوژیک، نیاز به امنیت و نیازهای در سطح بالاتر همه در سایه ارتباط با دیگران تحقق پیدا می کند.
اما این بودن در کنار دیگران و چگونگی ارتباط آدابی دارد که در صورت عدم رعایت آن منجر به آن می شود که اغلب ارتباط های ما به جنگ، نزاع و بن بست می رسند.
ارتباط یک فرایند تعاملی است که یک شروع،هدف و یک پایان دارد.ما پیوسته با خود و دیگران در ارتباط هستیم. اطرافیان نسبت به سخنان و اعمال ما واکنش نشان میدهند و متقابلاً ما نیز به سخنان و اعمال دیگران واکنش نشان خواهیم داد.
بنابراین چرخه ای از کنش ها و واکنش ها مبنا و اساس فعالیت های ارتباطی ما قرار میگیرد. می توانیم ارتباط را به یک معنی فرایند تفهیم، تفاهم و تسهیم در نظر بگیریم. تفهیم به این معنی که ارتباط می بایست برای طرفین تفهیم شود. بفهمند چه می گویند و چه می شوند. یک ارتباط نیازمند تسهیم است.
به این معنی که انسانها هر چیزی را که دوست دارند با دیگران در میان میگذارند و آنها را در چیزی که دوست دارند سهیم می کنند. در ارتباط دو پسوند سالم و موثر مطرح می شود. ارتباط موثر به این معنی که شما طرف مقابل خودتان را متوجه محتویات ذهنی خود بنمایید. مثلاً داد زدن یک نوع ارتباط موثر است.
چون زمانی که داد میزنید طرف مقابل را متوجه منظور خودتان می کنید. اما ارتباط سالم، ارتباطی است که شما طرف مقابل را متوجه محتویات ذهنی خودتان می کنید اما حق و حقوق طرفین در این ارتباط رعایت می شود. بنابراین حق و مسئولیت در ارتباطات مسایل مهمی هستند. یک ارتباط سالم الزاماً یک ارتباط موثر است ولی یک ارتباط موثر الزاماً یک ارتباط سالم نیست. شناخت اجزا ارتباط و اجرای آنها می توانند ما را به سمت یک ارتباط سالم حرکت دهند.
ارتباط از دو جز, کلامی و غیر کلامی تشکیل می شود.
کلام شامل هر بخشی از ارتباط است که قابل نوشتن باشد.
4 ویژگی یک ارتباط کلامی سالم عبارتند از
1- محترمانه و مودبانه بودن( مصداق همان جمله معروفی که هر چه برای خودتان نمی پسندید برای دیگران هم مپسند.
-2- گویا و شفاف بودن( به این معنا که در ارتباط برای کلمات انتزاعی همانند عدالت، خوشبختی ،موفقیت و.. تعریف مشخص داشته باشیم و دیدگاه طرف مقابل را از او سوال کنیم. چرا که عدم رعایت این نکته می تواند ارتباط را دچار سوء تفاهم کند)
.3- مختصر و مفید بودن ارتباط( به این معنا که از گفتگوهای طولانی و بی فایده پرهیز کنیم. فردی که در ارتباطات مهارت دارد دقیقا به این اصل پایند است که کم گوی و گزیده گوی چون در).
4- غیر قضاوتی بودن. جملاتی که فرد را قضاوت می کنند همانند(تو آدم کینه ای هستی)او را وادار به دفاع می کند و ارتباط ما به جای گفتگو به مسیر مجادله کشیده خواهد شد. چرا که در جملات قضاوتی ما تمام شخصیت یک فرد را زیر سوال می بریم.
دکتر آسیه ملک دار در ادامه اضافه میکند: به جای جملات قضاوتی می توانیم از فرمول جرات مندی استفاده کنیم و زهر قضاوت گرایانه جملات را بگیریم . مثلن به جای آنکه بگوییم تو آدم کینه ای هستی،( بگوییم من احساس می کنم شما هنوز از من دلخوری).هر چقدر مهارت جرات مندی را در خودمات ارتقا دهیم کیفیت جملات غیر قضاوتی در ما افزایش می یابد.در یک ارتباط سالم ما تمام تلاش خودمان را می کنیم که پیام را صرفا از طریق کلام منتقل کنیم، اما حجم بسیار بالایی از اطلاعات ما از طریق غیر کلام منتقل می شود.از نظر بسیاری از محققین هم کودکان و هم بزرگسالان در مراودات اجتماعی خودشان بیشتر بر نشانه های غیر کلامی اعتماد می کنند تا بر نشانه های کلامی. بخش غیر کلامی شامل همه مواردی است که در ارتباط مشاهده یا احساس می کنید.
تن صدا، آهنگ صدا، تماس چشمی، ژست ها و حالت های بدنی، فاصله، سرعت کلام و آراستگی ظاهر همگی اجزا غیر کلامی یک ارتباط می باشند. تن صدا میزان انرژی است که از حنجره شما خارج می شود.
تن صدای بالا دال بر پیام هایی همانند عصبانیت، تحکم می باشد و تن صدای پایین دال بر غم، کم رویی و .. را دارد. البته تن صدای بالا و پایین وقتی به درستی استفاده شوند، کاربرد دارند. اما تن صدای یک فرد مهارتی بنابر موقعیت بین 40 تا 60 در نوسان است.
آهنگ صدا همان تن صدا به علاوه هیجان شماست. و تماس چشمی یکی از مهم ترین علایم غیر کلامی در ارتباطات است. چشم ها بر خلاف سایر اندام ها خود بخشی از مغز هستند. بر اساس نظریه ای به نام مردمک سنجی: زمانی که چشم های ما بر روی یک چیز لذت خش متمرکز می شوند مردمک چشم گشاد می شود و بر عکس زمانی که بر روی یک مطلب ناراحت کننده متمر کز میشوند تنگ می شوند.
مردمک بزرگ نشان از علاقه و مردمک تنگ نشانه بی حوصلگی است.
فردی که در مهارت های ارتباطی مسلط است در هنگام گفتگو به درستی به طرف مقابل نگاه می کند و هر از چند گاهی نگاه خود را از چشمان طرف مقابل بر میدارد. زل زدن و یا بر عکس عدم تماس چشمی نشان دهنده خشم، حق به جانب بودن و یا بی توجهی و کمبود اعتماد به نفس می باشد. شایان ذکر است در اهمیت جزء غیر کلامی باید گفت: وقتی پیام ارسال شده بخش کلامی و غیر کلامی متناقض باشند به نظر میرسد انسان بالغ پیام غیر کلامی را صحیح تر و دقیق تر می بینند.
