نقش کتابخانه در رشد تربیتی کودکان

کودکان بخش مهمی از جامعه هستند که در برنامه ریزی های کلان و مهم فرهنگی همواره مورد بحث و گفت وگو قرار دارند، اما این میزان از اهمیت تاکنون در برنامه ریزی و طراحی فرهنگی در بخش های مختلف جورچین فرهنگی چه نقشی را ایفا کرده است، قابل بررسی و تامل است.به طور معمول و درنگاهی اجمالی وگذرا نقش کودکان در طراحی و برنامه ریزی فضاهای فرهنگی و محیط های شهری فراموش شده است، به طوری که به ندرت می توانند به فضاهای امن و خوشایند برای گذران اوقات فراغت و تعاملات اجتماعی دسترسی داشته باشند.

در دورانی که رفتارهای غیراخلاقی، آلودگی های زیست محیطی، اولویت یافتن ترافیک، تراکم جمعیت و...امنیت فضاهای زیست بوم جامعه را به خطر انداخته وفضاهای باز وچندمنظوره به ندرت درترکیب با فضاهای شهری به ویژه کلانشهرها به چشم می آ یند. درحالی که فضاهای عمومی یادگیری فعال و رشد همه جانبه کودک را امکان پذیر می سازند، رشد روزافزون آپارتمان نشینی و تخریب خانه ها همچنین هجوم برنامه های تلویزیونی و شبکه های ماهواره ای، اینترنت و بازی های رایانه ای و دسترسی به تلفن های هوشمند درسنین کودکی وخردسالی، نحوه گذران اوقات فراغت کودکان و نوجوانان را دستخوش تغییراتی بحران زا کرده است به گونه ای که روزبه روز از تماس های اجتماعی کودکان با یکدیگر و سایر افراد جامعه کاسته شده است. توجه به نیاز کودکان درابعاد مختلف ازجمله نیازهای جامعه امروز است ودرکنارتامین نیاز سایرشهروندان ازبخش های مهمی است که دربستر فرهنگی ورویدادهای مهم جمعی و تاثیرگذار برنامه ریزی و اجرایی می شود.
  همان گونه که نیاز به بازی، نیازی عمومی و جهانی است و مرزهای سن و جنس و موقعیت اجتماعی و پایگاه اقتصادی و جغرافیایی را درهم می شکند نیاز به آموختن و یادگیری نیز به همین میزان اهمیت دارد و شاید تمرکز بر آموختن و فراگیری علم در بستر بازی را بتوان الهام بخش برنامه ریزی و طراحی محیط های فرهنگی و در بخش شهری به صورت خاص برشمرد. از آنجا که هیچ چیز در ذات بازی نیست که آن را محدود به یک نسل کند و در قلمرو عمومی باید کل نگر بود، چنین به نظر می رسد که محوریت بازی می تواند به خلق فضاهایی منجر شود که هم بزرگ ترها در فعالیت های آن شرکت کنند و هم نقشی اساسی در فعالیت کودکان داشته باشند.

از نقطه نظر اجتماعی حضور کودک در فضاهای عمومی و محیط های طبیعی که مگر با وجود بازی و سرگرمی های مورد استقبال او ممکن نمی شود، فرصت یادگیری مهارت های اجتماعی و رقابت سالم را با دیگر افراد جامعه می یابد و به همین سبب با آداب، رسوم، سنت ها، شیوه و منش زندگی، انگاره ها و ایده های متفاوت آشنا شده و حس همیاری و احترام به حقوق دیگران و پذیرش تفاوت ها در او تقویت می شود.
  با توجه به تعریف کتابخانه های مرکزی به عنوان مهم ترین مرکز اجتماعی فرهنگی و تربیتی کلانشهرها و شهرهای بزرگ ایران اسلامی و با نظر به اهداف طرح ایجاد کتابخانه های مرکزی برای ارائه خدمات متنوع و متکثر مطابق با استانداردهای جهانی، ایجاد فضایی عمومی اختصاص داده شده به فعالیت های فراغتی کودکان که امکان خلق مکان به مثابه عرصه ای عمومی را نیز سبب شود، می تواند بخشی از هدف تعلق مجموعه به انواع رده های سنی از فعالان عضو کتابخانه های عمومی را تامین کند.
ایجاد بخش کودک و آماده سازی فضایی مبتنی بر کتاب کودک و ایجاد فضای تفریح و بازی به همین منظور مورد تاکید است و به نظر می رسد بتواند محدوده تحت تاثیر را به یکی از مراکز فعال و سرزنده تبدیل کند. برپایی این بخش در مجموعه کتابخانه های مرکزی و کتابخانه های عمومی به عنوان یک عامل موثر در تکمیل سیر زندگی شهری و رشد تربیتی کودکان لازم می نماید. از این رو ضروری است تعریف و تنظیم فعالیت ها یا قابلیت های فضای کتابخانه ها بتواند امکان تجربه و رخداد جنبه هایی از زندگی شهری را برای شهروندان با تاکید بر فعالیت های تعریف شده برای کودکان فراهم آورد.
  بخش کودک و با تمام شاخص های مورد توجه و دکان مانند فضای بازی با محصولات فرهنگی و کتب گروه سنی خردسال و کودک با هدف تبدیل به مکان مورد استقبال والدین و کودکان و دارا بودن شاخص های یک عرصه عمومی لازم است طی فرآیند سالم اجتماعی شدن و بالندگی مهم ترین عامل یعنی حس امنیت در مکان به تبع حضور نظارت بزرگسالان محروم کند.
ضروری است تا فضاهایی که کودکان در آنها حضور می یابند تقویت کننده امکان تعاملات بین نسل ها باشد و سبب همبستگی بیشتر کودکان با والدین شان شود، فضایی که علاوه بر برنامه ریزی و طراحی هدفمند برای کودکان، والدین را نیز نسبت به همدلی و مصاحبت با فرزندان شان ترغیب کند. این عنایت تدبیر قابل توجهی خواهد بود در پوشاندن فاصله ای که به سبب رشد روزافزون زندگی مکانیکی و کار در دنیای امروز میان والدین و فرزندان ایجاد شده است. به همین سبب توصیه می شود تا در طرح نظام فعالیتی و نیز ساختار کالبدی فضایی امکان حضور چند نسل و تعامل میان آنها در فضایی ایمن فراهم شود.

لازم است باغ کودک و بازی مکانی برای اولین تجربه های شهروندی و زندگی شهری برای کودکان تلقی شود. نظام فعالیتی در بخش کودک کتابخانه های مرکزی به گونه ای طراحی شده است تا فراهم آور زمینه های آموزش با مسائل مربوط با کتاب و تماس با کتاب و سایر محصولات فرهنگی در هر شکل آن همراه با جذابیت های بصری و دسترسی امکانات برای خردسالان و کودکان موجود باشد. این ملاحظات نه تنها در پیدایی شناخت از کتاب و فضای کتابخانه موثر خواهد بود، بلکه حس احترام به آن و ضرورت حفظ و نگهداری از آن و ایجاد تعلق برای حضور بیشتر را در اذهان کودک نهادینه می کند.