علل ایجاد بوی بد دهان و چگونگی درمان آن

بدبویی یا خوش‌بویی دهان چه دایمی و چه گذرا می‌تواند در روابط اجتماعی شما تاثیر گذار باشد. باورهای درست و غلطی در رابطه با بوی بد دهان وجود دارد که با هم آنها را مرور می‌کنیم:
بوی بد دهان نتیجه خرابی دندان است!
درست است.
در 10/9 موارد، منشا بوی بد دهان مشکلات دهانی و دندانی است. پوسیدگی، خالی شدن دندان، باقی ماندن غذا لای پروتز یا زیر زبان می‌تواند لانه باکتری‌ها شده و به نفس، بوی بد دهند. معمولا افرادی که دندان‌ها و لثه سالمی دارند، نفس خوش‌بویی هم دارند.

گاهی مشکل از معده یا حلق است!
درست است.
وجود هرگونه عفونت در بینی یا حلق می‌تواند سبب بدبویی دهان شود. همین موضوع، در رابطه با معده هم صدق می‌کند و هرگونه مشکل گوارشی می‌تواند سبب بوی بد دهان شود.

مواد غذایی نقشی در بدبویی نفس ندارند!
اشتباه است.
مصرف پیاز، سیر، قهوه و پنیر می‌تواند دهان را بدبو کند. در مورد کسانی که معده ضعیفی دارند باید گفت مصرف بالای پروتئین به ویژه گوشت قرمز می‌تواند همین مشکل را ایجاد کند.

جویدن آدامس مشکل را برطرف می‌کند!
هم بله و هم خیر!
جویدن آدامس در کوتاه مدت سبب برطرف شدن بوی بد دهان می‌شود. اما مشکل اصلی را از بین نمی‌برد. خوبی آدامس این است که جویدن آن سبب ترشح بزاق و تمیزی بافت داخل دهان می‌شود. نوشیدن آب هم همین خاصیت را دارد. هر چه دهان خشک‌تر باشد، بوی بد آن بیشتر است. اگر دقت کرده باشید دهان اکثر آدم‌ها صبح پس از برخاستن بو می‌دهد.

انتخاب یک شیوه درست زندگی، بوی بد دهان را کاهش می‌دهد!
درست است!
مصرف نکردن الکل و سیگار کشیدن احتمال بروز بوی بد دهان را کاهش می‌دهد. استرس یکی از دلایل بد بویی نفس است که درمان آن هم کار سختی است.
هالیتوز یا بدبویی دهان یک شکایت شایع در بین بیماران مراجعه کننده به مطب متخصصین داخلی و گوش و حلق و بینی ، دندانپزشکان و پزشکان عمومی می باشد. اکثر بیماران بدون گرفتن نتیجه خاصی ، از مراکز درمانی خارج می شوند و گاه این پدیده باعث بروز مسایل جدی در خود و خانواده آنها می گردد.  دلایل هالیتوز به سه دسته تقسیم می شوند.

علل غیر پاتولوژیک ،علل پاتولوژیک و علل روحی روانی . علاوه بر مسایل مطرح شده در کتب و مقالات اخیرا ارتباط محکمی را بین وجود هلیکوباکترپیلوری و پدیده بدبویی دهان عنوان کرده اند که روش درمان این عارضه را تغییر داده است.

هالیتوز حداقل از سه جهت مهم است :
۱) با آزار دیگران به صورت یک مانع در برخوردهای اجتماعی عمل می کند و باعث کاهش کارآیی فرد می شود.
۲)  فردی که از بوی بد دهان خود آگاه است ممکن است بگونه ای نسبت به پاکی دهان دچار وسواس شود که با کارایی وی مداخله کند.
۳) هالیتوز نشانه ای از یک وضعیت غیر طبیعی است که نیاز به تشخیص و درمان دارد.

با وجود چنین شیوع و اهمیتی بررسیهای انجام شده روی آن اندک است و غالب کتابهای درسی دندانپزشکی و پزشکی درباره آن چیزی نگفته اند یا حاوی نکات اندکی هستند.

برای همین دانش آموختگان، اغلب برخورد با این مسئله را مشکل می یابند. اندک بودن بررسیهای انجام شده عمدتا به علت مشکل اندازه گیری علمی هالیتوز است . از سوی دیگر شرکتهای بزرگ سازنده وسایل بهداشت دهان که قاعدتا باید چنین تحقیقاتی را پشتیبانی مالی کنند ، غالبا فقط مایل به پشتیبانی از تحقیقاتی هستند که محصولات آنها را بررسی کرده و فروش تجاری داشته باشد. اثرات چاي در برطرف کردن بوي بد دهان اثرات چاي در برطرف کردن بوي بد دهان يک فنجان چاي روح و روان را گرم کرده ، نفس شما را تازه کرده و حتي با عفونت ها مقابله مي کند . اخيراً در دو مطالعه اثرات مفيد چاي بر روي سلامتي نشان داده شده است .

در مطالعه اول عصاره چاي سبز با انواع متعدد و مختلف باکتريها از جمله انواعي که باعث گلودرد و فساد دندان مي شوند مخلوط شد و مشخص شد که چاي سبز رشد باکتريها را مهار مي کند . در حقيقت همين مطالعه نشان داد که چاي سبز همچنين با از بين بردن باکتريها به خميردندان و دهان شويه کمک مي کند تا بر ضد ويروس ها عمل کنند . خميردندان يا دهان شويه به تنهائي اثر کمي در مقابله با ويروس ها دارد ولي با افزودن عصاره چاي سبز باکتريها تقريباً نابود مي شوند و سپس خميردندان قادر به مقابله با ويروس ها خواهد بود .

ماده مفيد و موثر موجود در چاي چيست؟
چاي داراي انواع پلي فنل است که آنتي اکسيدانهائي هستند که سلولهاي انسان را از صدمه محافظت مي کنند . فلاونيدها گروهي از پلي فنل ها هستند که بطور طبيعي در چاي وجود دارند . به نظر مي رسد سطوح بالاي اين پلي فنل ها در بدن مي تواند علاوه بر ويروسها با سرطانهاي لوزالمعده ، کولون ، مثانه ، پروستات و سينه نيز مقابله کند . در مطالعه دوم ،‌ يعني مطالعه در مورد بوي بد دهان عصاره هاي چاي سياه با سه گونه باکتري که عامل بوي بد دهان هستند در ظروف آزمايشگاهي براي ۴۸ ساعت ترکيب شد .
نتايج حاصله با ظرف حاوي فقط باکتري مقايسه شد . در تمام موارد پلي فنل هاي چاي رشد باکتريها را تا ۳۰ درصد کاهش داده و توليد ترکيباتي که باعث بوي بد دهان مي شوند را کم کردند . اين مطالعه نشان داد که شستشوي دهان با چاي سياه مانع تشکيل پلاک شده و اسيدهائي را که باعث تخريب دندان مي شوند از بين مي برند .
بوى بد دهان يك علامت شناخته شده با سابقه تاريخى قديمى است كه مى تواند دليل عمومى يا موضعى داشته باشد. مشخص شده كه تقريباً ۸۵ درصد بوى دهان ناشى از عوامل موضعى است از اين جهت اهميت روش هاى بهداشتى مثل مسواك زدن دندان ها و زبان محرز شده است. بايد يادآورى كرد كه بوى بد دهان به تنهايى يك بيمارى نيست بلكه علامت بيمارى هاى مختلف است. وجود بوى بد دهان معمولاً در اكثر مواقع ناشى از عوامل بيمارى زا است و نشان دهنده وجود يك بيمارى است كه بايد شناسايى و تصحيح شود همين طور اكثر افراد احساس نگرانى درباره بوى بد دهان خود دارند.

• بوى بد دهان ناشى از عوامل بيمارى زا
در اين حالت بوى بد دهان به وسيله وضعيت هاى موضعى مثل بهداشت ضعيف دهان و عفونت لثه (ژنژيويت) مزمن به وجود مى آيد مخصوصاً در ژنژيويت مزمن اگر همراه با خونريزى از لثه ها باشد موجب بوى زننده و تنفرآور به خصوص هنگام صبح مى شود.در تنفس دهانى (مثلاً در وجود لوزه هاى بزرگ) بدبويى دهان در نتيجه ممانعت از شسته شدن طبيعى مخاط و دندان ها توسط بزاق است. زبان شياردار، زبان مودار و زبان باردار چون به تجمع و نگهدارى مواد غذايى كمك مى كنند در ايجاد بوى بد دهان دخالت دارند. بيمارى هاى سينوس نظير سينوزيت مزمن و فيستول سينوس دهانى و بيمارى هاى بينى از جمله رينيت آتروفيك سل و سيفيليس و رينيت چركى همراه با ترشح و بيمار هاى حلق نيز از علل بوى بد دهان هستند.

• بوى بد دهان ناشى از بيمارى هاى عمومى بدن
در اين نوع بيمارى ها، بيمارى هاى دستگاه تنفس تحتانى از درجه اول اهميت برخوردارند. آبسه ريه بوى گنديده شبيه به بوى گوشت فاسد دارد كه حتى گاهى اولين علامت بيمارى است. علت اين بوى بد بيشتر باكترى هاى بى هوازى هستند. سل ريوى در حالت پيشرفته به سبب نكروز كازئوز و زخمى شدن ضايعات سلى باعث بدبويى دهان و بازدم ناشى از تنفس مى شود. ساير بيمارى هاى ريوى نظير برونشيت مزمن، پنومونى نكروزه و كلاً هر حالت بيمارى زا كه بر روى درخت تنفسى و ناى اثر بگذارد ممكن است بوهاى قابل اعتراض توليد كند. در اختلالات گوارشى و سوء هضم، زخم هاى معده، سرطان مرى و معده، يبوست و عفونت هاى روده اى نيز بوى بد دهان مشاهده مى شود. در ديابت بوى استون در هواى بازدم به مشام مى رسد. در نارسايى كليه بويى شبيه آمونياك و در سيروز كبدى بوى كيك گنديده به مشام مى رسد. كمبود ويتامين و هر بيمارى كه سبب تب شود از علل بوى بد دهان هستند.

• بوى بد دهان ناشى از عوامل غيربيمارى زا
از اين عوامل سيگاركشيدن را بايد نام برد كه نه تنها به خاطر بوى خود سيگار و توتون بلكه به سبب ايجاد زبان مودار و كاهش جريان بزاق به بدبويى دهان كمك مى كند. همچنين مى توان بوى دهان صبحگاهى ناشى از توقف حركت گونه، زبان و لب ها و نيز بر اثر كاهش جريان بزاق طى شب اشاره كرد. به همين دليل مسواك زدن قبل از خواب در كاهش بوى دهان صبحگاهى تاثير زيادى دارد. پروتزهاى ثابت و متحرك دندانپزشكى نيز درصورتى كه بهداشت دهان رعايت نشود سبب بدبويى دهان مى شوند.

• بوى بد دهان ناشى از عوامل عمومى غيربيمارى زا
دوران قاعدگى چون با افزايش ميكروب هاى بزاق و همچنين افزايش ۳۰۰ درصدى تركيبات سولفوردار همراه است بوى بد دهان را به دنبال دارد.در حاملگى، يائسگى و بلوغ نيز به دليل تغييرات هورمونى بوى بد دهان وجود دارد. در گرسنگى به علت فساد شيره پانكراس بوى بد دهان وجود دارد كه حتى با مسواك زدن از بين نمى رود.

در افراد مسن بوى بد دهان به سبب تغييرات متابوليك و ساير علل نظير كم آبى بدن، كاهش مقاومت به عفونت، كاهش اشتها و غيره است. در خستگى و ضعف كه بدن نمى تواند محصولات فرعى زائد را با سرعتى بيش از سرعت توليد آنها دفع كند امكان بوى بد دهان است. بوى بد دهان در خانم ها بيشتر از آقايان وجود دارد.در مورد نقش تغذيه در ايجاد بوى بد دهان بايد گفت كه دهان ما بوى آن چيزى را كه مى خوريم مى دهد. به همين دليل آنهايى كه برنامه غذايى با فرآورده هاى گوشتى دارند دهانشان بوهاى مختلف زيادى نسبت به گياه خواران مى دهد. همچنين مشخص شده است كه مصرف رژيم پرچربى منجر به ايجاد اسيدوز مى شود و در هواى تنفسى بويى شبيه به آنچه در كماى ديابتى وجود دارد به وجود مى آيد. به طور كلى غذاهايى كه پروتئين زياد و مواد قندى كمى دارند به علت ايجاد مواد سولفوردار باعث بدبوشدن دهان مى شود. البته نقش غذاهاى بودارى مثل سير و پياز كاملاً معلوم است.

جدول شماره (۱) :
عوامل موثر در ایجاد هالیتوز
 
۱- علل غیر پاتولوژیک
-  تغییرات بالینی
-  تنفس صبحگاهی
-  تنفس گرسنگی
-  تنفس قاعدگی
-  تنفس سیگاری
-  غذا
-  دارو

۲- علل پاتولوژیک
-  با منشا دهان و دندان
-  با منشا بینی
-  با منشا سینوس ها
-  با منشا لوزه ها و حلق
-  با منشا دستگاه گوارش
-  با منشا ریوی
-  با منشا بیماریهای سیستمیک

۳-علل روانی
-   توهم بویایی
*با منشا خارجی
*با منشا داخلی
-  صرع و لوب گیجگاهی
 
عوامل و آسیب زایی
همیشه نمی توان علتی برای هالیتوز یافت و معمولا نیز چنین است. این امر به علت تنوع علل آن و اندک بودن بررسیهای انجام شده است . هنگام برخورد با بیمار شاکی از هالیتوز باید سه گروه اتیولوژیک را در نظر داشت :

گروه غیر پاتولوژیک ، گروه پاتولوژیک و گروه با منشا روانی ( جدول ۱ ).
الف – علل غیر پاتولوژیک
۱-افزایش سن
 بوی دهان شیرخواران و کودکان شیرین ، بوی دهان در دوره بلوغ غیر ناخوشایند ، بوی دهان بالغین تند و بوی دهان افراد سالخورده سنگین و زننده توصیف شده است. همراه با افزایش سن باکتریهای دهان افزایش می یابد و شاید به همین سبب زنندگی بوی دهان با افزایش سن بیشتر می شود.

۲- نفس صبحگاهی
 شاید شایعترین علت هالیتوز باشد. دهان سرتاسر روز بوسیله بزاق شستشو می شود.PH  بزاق حدود ۵/۶ و بطور خفیفی برای باکتریهای گرم منفی و بی هوازیها باکتریواستاتیک است . به هنگام خواب جریان بزاق کم می شود و بزاق گرد آمده به آرامی تغییر می کند . PHآن به حدود ۷ می رسد و آنزیم ها تخریب می شوند که خود باعث بودار شدن بزاق می گردد. از سوی دیگر ذرات غذا و اپیتلیوم جدا شده ، محیطی مناسب برای تغییر فلور دهان است . با تشدید رشد باکتریها و تخریب این مواد نفس ناخوشایند صبحگاهی پدید می آید. پس از برخاستن از خواب با خوردن ، نوشیدن و صحبت کردن جریان بزاق تحریک شده مواد را شسته و نفس صبحگاهی بطور طبیعی برطرف می گردد.

۳- نفس گرسنگی
دهان کسانی که به عللی چون رژیم غذایی یا روزه داری یک یا چند وعـــــده غذایی را نخورده اند ، بوی ناخوشایندی می دهد ، برخی معتقدند این امر به علت بازدم ریوی محصولات فرار متابولیسم چربیها و پروتئینهای بدن است . کاهش جریان بزاق و خشکی دهان نیز قطعا نقش مهمی دارد.

۴- نفس قاعدگی
در برخی منابع به بوی بد دهان در زنان قاعده اشاره شده است . احتمالا روز قبل از شروع قاعدگی شروع می شود و گفته شده در زنان با قاعدگی دردناک بیشتر رخ می دهد.

۵-  غذا
– سیر شناخته شده ترین غذا در این ارتباط است . دیده شده که دادن سیر از راه فیستولهای دستگاه گوارش و حتی مالیدن آن به پاهای فرد می تواند منجر به بوی سیر در دهان وی شود . پیاز ، ماهی ، غذاهای ادویه دار ، رژیم های پرچربی ، نوشابه های الکلی و رنگهای غذایی از سایر مواردی هستند که باعث بوی مخصوص به خــــــــود می شوند.



جدول (۲) : داروهای ایجاد کننده هالیتوز
 
دی متیل سولفوکسید
آمیل نیتریت
پارالدئید
ایزوسورباید دی نیترات
ویتامین B6
تتراسیکلین
 
۶- داروها
 دی متیل سولفوکسید  آمیل نیتریت  پارالدئید  ایزوسورباید دی نیترات    و برخی ویتامینها مثل ویتامین B6 از داروهایی هستند که می توانند باعث هالیتوز شوند. این امر احتمالا به علت دفع قسمتی از دارو از طریق ریه است .
گزارشی از یک بیمار وجود دارد که استفاده نادرست از تتراسیکلین باعث زبان سیاه مودار و هالیتوز شده که با قطع دارو ، هر دو برطرف گشته است ( جدول ۲ ) .

۷- نفس سیگاری
 استفاده از سیگار باعث بوی نامطبوعی در دهان می شود که تا مدت زیاد باقی می ماند.

ب – علل پاتولوژیک
هالیتوز می تواند ناشی از بیماریهای موضعی در حفره های دهان ، حلق ، بینی یا سینوسها ، بیماریهای ریوی یا مشکلات سیستمیک مثل کتواسیدوزدیابتی ، اورمی یا نارسایی کبدی باشد.

۱-  دهان و دندان
 شایعترین علت پاتولوژیک هالیتوز مشکلات دهان ، زبان و دندانهاست (۲۰،۱۹،۹،۷) باکتریهای فلور طبیعی دهان به ویژه گرم منفی ها قادر به تولید ترکیبات فرار سولفو (VSC  ) هستند که بوی بد ایجاد می کنند.سولفید هیدروژن و متیل مرکاپتان و دی متیل سولفید مهمترین VSC هستند که ارتباط آنهــــا با بوی بد دهان مشخص شده است . این گازها ناشی از فعالیت فلور دهان روی مواد باقیمانده غــــذا ، بقایای سلولی اپی تلیال یا اگزوداتیو و تجزیه اسیدهای آمینه ای چون متیونین ، سیستئین و سیستین هستند.
بنابراین باقیماندن ذرات غذا یا هر وضعیت دیگری که باعث تسریع رشد باکتریهای دهان شود ، می تواند به هالیتوز بینجامد. بهداشت ضعیف دهان باعث باقیماندن ذرات غذا در دهان می شود. عدم رعایت بهداشت دهان بخصوص در عقب مانده های ذهنی ، معلولین و بیماران شدیدا ناخوش عامل مهمی در ایجاد هالیتوز است .
در پریودنتیت و ژنژیویت که بیماریهای وابسته به بافت نگاهدارنده دندان و لثه هستند ، در اثر خونریزیهای خفیف و مکرر و وجود بافت نکروتیک و تجمع میکروبی محیط رشد مناسبی برای ایجاد بویی متعفن می شود. بوی بدی که در این دو مورد ایجاد می شود ، جزو ناخوشایند ترین موارد است . دندانهای مصنوعی که بخوبی جفت نشده باشند ، به علت تجمع ذرات غذا سبب هالیتوز می شوند. وسایل ازتودنسی نیز با همین مکانیسم عمل می کنند.
پلاکهای دندانی  توده های چسبنده ای از میکروارگانیسمها هستند که روی ریشه و تاج دندانها تجمع می یابند و بخصوص اگر همراه با پریدنتیت باشند می توانند باعث هالیتوز شوند.
پری کرونیت ( التهاب تاج دندان ) و پوسیدگی دندانها در معرض اثر پاک کننده بزاق و عمل جویدن هستند  و در حقیقت پوسیدگی دندانها نقش کمی در بوی بد دهان دارد مگر آنکه با یک پالپ نکروتیک همراه باشند.
طولانی شدن پاپیلاهای فیلی فورم زبان نیز می تواند موجب تسهیل رشد باکتریهای موضعی دهان شود . این حالت ممکن است به صورت ایدیوپاتیک یا در اثر استفاده از آنتی بیوتیکها ، مصرف الکل ، دهیدراسیون یا بیماریهای سیستمیک رخ دهد.
در خشکی دهان کاهش جریان بزاق مکانیسمهای پاک کننده طبیعی دهان را مختل می کند و منجر به هالیتوز می شود. خشکی دهان در اثر نشانگان سیکا ، پرتودهی به سر و گردن، تب ، کاهش مصرف آب ، تنفس با دهان ، برخی بیماریهای پاروتید مثل اوریون یا آبسه پاروتید یا مصرف داروهایی چون مدارها ، آنتی کولینرژیکها ، آنتی هیستامینها ، ضد افسردگی سه حلقه ای ، داروهای ضد پرفشاری خون می تواند دیده شود.
گاه در استوماتیت یا گلوسیت هنگامی که زخمهای باز و شکافها یا پاپیلاهای برجسته شده ، ذرات غذا یا بافت های جدا شده را گیر بیندازد می تواند موجب هالیتوز شوند. کمبود ویتامین هایی مانند A یا B12 و کمبود موادی چون آهن یا روی ممکن است باعث خشکی مخاط دهان شوند. عفونتهایی مثل استوماتیت و نسان ، سرخک ، دیفتری یا برفک که زبان یا غشاهای مخاطی را درگیر کند ، به علت تخریب بافتی و تغییر جریان بزاق هالیتوز ایجاد می کنند. خونریزی دهان بخصوص در افراد ناتوان که نمی توانند دهان خود را تمیز کنند ، یک محیط مناسب جهت تولید گازهای بد بو توسط باکتریها فراهم می کند و در ژنژیویت ، هموفیلی ، لوسمی یا شیمی درمانی ناشایع نیست
در ضایعات توموری اولیه بدخیم و خوش خیم دهان شامل تومورهای زان ، لثه ، گونه ها یا کام ، بوی بد به سبب تجمع مواد نکروتیک ، نشت خون و گیر افتادن ذرات غذا ایجـــــــاد می شود.

۲- بینی
  آبریزش معمولی از بینی بوی ناخوشایندی ندارد. حتی ترشحات چرکی و غلیظ ناشی از عفونتهای مجاری فوقانی تنفسی به ندرت بودار است . پرفوراسیون ساده سپتوم بینی ناشی از مصرف کوکائین ، دست کاری طولانی مدت بینی یا بصورت عارضه ای از جراحی معمولا با بوی بد همراه نیست.
ضایعات تخریبی مثل جذام ، گوم سیفلیسی ، پیان ، گرانولوم خط وسط یا گرانولوماتوز و گنر که پاسخ التهابی و بافت نکروتیک ایجاد کنند ، می توانند باعث بوی بد شوند ، جسم خارجی فراموش شده در بینی بخصوص در کودکان و افراد عقب مانده ذهنی می تواند به هالیتوز بینجامد. در ازنا هم بوی بد دیده می شود در تومورهای  حفره بینی گر چه ناشایع هستند ولی به علت نشت خون و نکروز بافتی ایجاد بوی بد شایع است.

۳-سینوس ها
   بیماران با سینوزیت مزمن ممکن است هالیتوز داشته باشد در چنین حالاتی وجود عفونت یا باکتریهای بی هوازی مطرح است . سینوزیت حاد بطور تیپیک با بی هوازیها ایجاد نمی شود و در صورت وجود هالیتوز باید به اینکه منشا بیماری حاد آبسه دندان باشد ، اندیشید.

۴-  لوزه ها و حلق
 – تونسیلولیت یک علت شایع هالیتوز مزمن است . عفونت مکرر لوزه ها و آدنوئید منجر به تونسیلیت مزمن فولیکولار می شود.منافذ عمقی که بوجود می آید ، غذا ، بزاق و مواد نکروتیک را جمع می کند . اگر مکانیسمهای طبیعی منافذ را پاک نکند ، تجمع این مواد به تونسیلولیت می انجامد . زخم جراحی ناشی از تونسیلوکتومی به علت خونریزی و  وجود بافت نکروتیک برای چند روزی بد بو است . آبسه پری تونسیلار نیز یک عفونت چرکی ، حاد و بد بو است.                                           
فارنژیت بوسیله هر عاملی ایجاد شود ، می تواند هالیتوز ایجاد کند . شدت بو احتمالا در دیفتری شدید تر است . این امر به علت اپی تلیوم جدا شده ، بهداشت ناکافی دهان و تشدید رشد فلور دهانی است اپیگلوتیت در ابتدا با هالیتوز همراه  نیست . با پیشرفت بیماری به علت اختلال در بلع و تجمع مواد التهابی بوی بد ایجاد خواهــــد شد . با بزرگ شدن دیورتیکول زنکر غذا و بزاق در آن تجمع می یابد و باعث ایجاد بوی بد می شود که اغلب بسته به فعالیت پریستالتیک مری منقطع است . گزارشی مبنی بر هالیتوز مزمن در اثر ماندن گاز جراحی در حلق ، پس از عمل این ناحیه وجود دارد. وجود جسم خارجی در حلق بخصوص در افراد عقب مانده ذهنی می تواند سبب هالیتوز شود.

۵-  دستگاه گوارش
دیورتیکولهای مری با مکانیسمی مشابه دیورتیکول زنکر هالیتوز ایجاد می کنند . در آشالازی به علت تجزیه غذا ، مایعات و بزاق گرد آمده در قسمت گشاد شده مری گازهایی تولید می شود که خود را به صورت آروغهای بد بو نشــــــان می دهند .آشالازی می تواند باعث پنومونی آسپیراسیون مزمن نیز بیشود که از علایم آن هالیتوز است . تومورهای مری به علت انسداد و تخریب بافتی می توانند با هالیتوز همراه باشند . بیماری بازگشت معدی – مری به ندرت سبب هالیتوز می شود . در این بیماری بوی همراه با بازگشت معمولا شبیه به بوی آخرین غذای خورده شده است .
در افراد بالغ مبتلا به انسداد راه خروجی معده ممکن است هالیتوز دیده شود که با درمان آنتی بیوتیک فقط بطور موقت بهبود می یابد . گزارشات دیگری مبنی بر وجود هالیتوز همراه با اختلالات دستگاه گوارش وجود دارد . در یک مورد تریکوبزوآر در دختر جوانی باعث هالیتوز بوده است . در مورد دیگری ، فیستول گاستروکولیک در بیمار مبتلا به بیماری کرون منجر به هالیتوز گردیده است .
در دو کودک باندهای مادرزادی صفاقی منجر به انسداد دوازدهه گردیده که بوی بد دهان از شکایات هنگام مراجعه بوده است . با آزاد ساختن باندها ، هالیتوز هم بر طرف گردید.
اگر چه زمانی ناخوشی های روده ای بخصوص یبوست را از علل هالیتوز می دانستند ولی امروزه کمتر به این اعتقاد دارند.

ارتباط هلیکوباکترپیلوری با هالیتوز
هلیکوباکترپیلوری به عنوان یک عامل بیماریزای شایع انسان ظرف چند سال اخیر توجه بسیاری را برانگیخته است . این میکروب یک باکتری گرم منفی  S  شکل و مارپیچی است که پوشش خارجی صاف با فلاژلهای متعدد و پوشش دار دارد . متحرک است و تولید کننده قوی اوره آز می باشد.
اگرچه بسیاری از مشخصات هلیکوباکترپیلوری شبیه به سویه های کمپیلوباکتر است ولی تفاوت های آشکاری نیز وجود دارد مثل عدم رشد زیر دمای ۳۰ درجه ، سطح صاف آن و دارا بودن فلاژلهای متعدد.
هلیکوباکترپیلوری شایعترین عامل عفونی در انسان بوده ، در تمام نقاط دنیا و تمام گروههای اجتماعی – اقتصادی دیده می شود و به نظر می رسد کلونیزاسیون در طبقــــات اجتماعی پایین تر و کشورهای در حال توسعه بیشتر می باشد.
محل زندگی آن بطور عمده در آنتر معده است . این میکرب با ترشح پروتئازها و فسفولیپازها ، کمپلکس لیپید – گلیکو پروتئین در لایه ژله ای موسین را تخریب نموده ، چسبندگی و سفتی آن را کاهش می دهد ولی بطور مستقیم به مخاط دست اندازی نمی نماید. با افزایش سن میزان ابتلا به هلیکوباکترپیلوری افزایش می یابد و علیرغم تحقیقات گسترده هنوز روش انتقال آن بطور دقیق مشخص نشده است و تصور می شود روش دهان به دهان و یا به احتمال بیشتر مدفوع – دهان راه اصلی انتقال آن در دوران کودکی باشد.
ابتلای حاد به هلیکوباکترپیلوری هیچ علامت یا نشانه فیزیکی به همراه ندارد و گزارشهای وجود درد دور ناف و یا بالای ناف و یا پشت جناغ ، اتساع شکم ، تهوع و استفراغ  با عفونت حاد ، غیر قابل اعتماد است .


جدول شماره (۳) :
عوامل مربوط به دستگاه گوارش موثر در ایجاد هالیتوز
 
دیورتیکولهای مری
آشالازی تحتانی مری
تومور مری
رفلوی مروی معده ( نادر )
انسداد راه خروج معده
تریکوبزوآر ( نادر )
فیستول گاستروکولیک
میکروب هلیکوباکترپیلوری
ارتباط هلیکوباکترپیلوری با گاستریت مزمن فعال. زخمهای دوازدهه . آدنوکارسینوم معده مورد بحث و بررسی زیادی قرار گرفته است . اخیرا این میکروب را به عنوان عاملی در جهت ایجاد هالیتوز مورد مطالعه قرار داده و نتایج جالبی نیز بدست آمده است .
این میکروب را می توان به روش غیرتهاجمی ( آزمون سرم شناسی ، آزمون تنقسی با کربن نشاندار ) یا به روشی تهاجمی ( اندوسکپی و بیوپسی ) تشخیص داد . اولین بار تیومنی و همکارران این ارتباط را با مطالعه روی زوج جوان مطرح کردند. آنها دریافتند که ارتباط قوی بین بودن هالیتوز و هلیکوباکترپیلوری  و از بین رفتن این عارضه با ریشه کن شدن هلیکوباکترپیلوری وجود دارد. اینکه چگونه هلیکوباکترپیلوری  تولید بدبویی دهان می نماید هنوز مشخص نیست.جدول شماره (۳)
حداقل ۴۰ مقاله درباره ارتباط هلیکوباکترپیلوری و هالیتوز در سال ۹۸ به چاپ رسیده است که از طریق مدلاین قابل دسترس است.

۶-  ریه
 هالیتوز  در آبسه های بی هوازی ریوی ، پنومونی نکروزان و آمپیم مکررا گزارش شده است . هالیتوز در ۴۰-۵۰ درصد بیماران مبتلا به عفونت بیهوازی ریوی وجود دارد. در مواردی که پنومونی ناشی از باکتریهای هوازی ، مایکوپلاسما یا ویروسها باشد ، اگرچه ممکن است خلط زیادی تولید شود ولی معمولا با بوی بد همراه نیست . برونشکتازی به هر علتی که رخ دهد ، به هنگام تشدید بیماری می تواند با بوی بد دهان همراه باشد.

۷-  بیماریهای سیستمیک
  اگرچه حس بویایی ناتوانترین حس انسان است و استفاده از آن در بالین بیمار کمتر تمرین می شود ، ولی برخی بوها به اندازه کافی ویژه هستند تا به عنوان یافته ای کمک تشخیصی مورد استفاده قرار گیرند . بوی شیرینی و میوه مانند درکتواسیدوز دیابتی یک مثال کلاسیک است . چنین بویی به علت افزایش غلظت مواد کتونی در خون و دفع آنها از ریه به وجود می آید . در اورمی بویی آمونیاکی ، ادرار گونه یا ماهی مانند حس می شود که احتمالا به علت تجمع دی متیل آمین و تری متیل آمین در بدن است .

جدول شماره (۴):
بیماریهای سیستمیک تولیدکننده هالیتوز
 
کتواسیدوز دیابتی
نارساییمزمن کلیه (اورمی)
نارسایی کبد
آمینو اسیدوری
 
 بوی بیماران مبتلا به نارسایی کبدی یا بطور مختلفی مانند ماهی ، مانند موش ، مانند متالیک یا شبیه خون در حال تخریب توصیف شده است . احتمالا تجمع متیل مرکاپتان ، اسیدهای الفاتیک C2 و C5 ، اتادی ال ودی متیل سولفید در ایجاد آن نقش دارد . چندین بیماری متابولیک ارثی که دارای آنومالی هایی آنزیمی یا نقص در سیستم انتقال می باشند ، می توانند باعث هالیتوز شوند . تری متیل آمینواسیدوری از این قبیل است . در برخی از این بیماریها ، افراد هتروزیگوت تنها شکایتشان بوی بد دهان است  .جدول شماره (۴).

ج- بیماریهای روانی
هنگامی که بیماری از بوی بد دهان شکایت دارد و در معاینه بویی حس نشود ، نباید فورا آن را به حساب مسایل روانی گذاشت ، زیرا هالیتوز ممکن است منقطع باشد . بهر حال اگر معاینه مکرر بوی بدی نشان ندهد و علت ارگانیکی یافت نشود، باید به بیماریهای روانی اندیشید.
بوهایی که علتی ارگانیک دارند ، معمولا با گذشت زمان توسط بیمار کمتر حس می شوند ولی در اینها بیمار پیوسته از بوی بد شاکی است .

این بیماریها را می توان به دو گروه تقسیم کرد :
در گروه اول توهم بویایی از نظر بیمار منشا خارجی دارد . یک علت مهم آن اسکیزوفرنی است . در گروه دوم توهم بویایی منشا داخلی دارد و می تواند به علت DH یا MH باشد . چنین بیمارانی معمولا از اینکه اطرافیان بوی ناخوشایند فرضی را بسادگی تشخیص می دهند ، رنج می برند. ممکن است حرکات ساده دیگران را به نادرست واکنشی نسبت به بوی بد فرضی تلقی کنند . توهم بوی بد می تواند به رفتاریهای وسواسی مثل شستن مکرر دهان یا کناره گیری اجتماعی بینجامد. در DH بیمار نمی تواند بپذیرد که علت ارگانیکی وجود ندارد و مکررا از پزشکی به پزشک دیگر مراجعه می کند، ولی در MH  بیمار می پذیرد که ممکن است مشکل وی اساس حقیقی نداشته باشد و حتی ممکن است موقتا قانع شود که مشکلی وجود ندارد.

صرع لوب گیجگاهی:
توهم بویایی به ندرت علامتی از صرع لوب گیجگاهی است . توهم کوتاه مدت بوده ، کمتر با هالیتوز واقعی اشتباه می شود.

بررسی آزمایشگاهی هالیتوز
اندازه گیری بوی بد دهان را عواملی چون پیچیدگی انواع مولکولهای گازی ، مشکلات نمونه گیری ، تغییرات بوی بد دهان با زمان و عدم توافق درباره استانداردهای مرجع مشکل کرده است . از آنجا که هالیتوز یک محرک بویایی است ، شاید منطقی ترین روش اندازه گیری ، استفاده از داوری انسان به کمک حس بویایی به نظر آید . اما چنین اندازه گیری معیار با ارزشی نیست . اغلب نتیجه اندازه گیری هالیتوز با بینی انسان ، بطور قابل توجهی بین افراد مختلف و حتی در یک فرد در چند سنجش ، متفاوت از آب در می آید. چنین نقایصی منجر به تکوین چند روش کمی بر مبنای اندازه گیری VSC   شده است . نخستین بار تونزتیک و همکاران بوسیله کروماتوگرافی با گاز ارتباط VSC  با هالیتوز را نشان دادند. بوسیله کروماتوگرافی با گاز میتوان با حساسیت بسیار بالایی و به گونه ای تفکیک کننده ، ترکیبات فرار سولفور را اندازه گیری کرد. اگر چه احتمالا برای نمونه گیری سریع در جمعیتهای بزرگتر پایشگرهای قابل حمل سولفور مناسبتر هستند. اگر میکروب هلیکوباکترپیلوری را به عنوان عامل بد بویی متهم کنیم برا ی تشخیص از بررسی بافت شناسی نمونه رنگ آمیزی شده ، کشت ، بررسی فعالیت اوره آز ، آزمون RUT  و یا بررسی سرم شناسی می توان استفاده کرد.

ارزیابی هالیتوز
در برخورد با بوی بد دهان اولین کار تعیین این نکته است که آیا بوی بد فقط توسط بیمار احساس می شود یا آنکه توسط پزشک یا دیگران نیز قابل تشخیص است . چنانچه وجود بو توسط پزشک یا فرد دیگری غیر از بیمار تایید نشود ، مشکل روانی در کــــــــار است  و می تواند حتی دلالت بر بیماریهای روانی جدی چون اسکیزوفرنی نماید. اما در این نتیجه گیری که بویی وجود نداد نباید شتاب کرد ، زیرا هالیتوز ممکن است منقطع باشد.
بطور نمونه ای بسیاری از بیماران به علت پدیده انطباق از بوی بد دهان خود بیخبرند و توسط یک عوص خانواده یا دوست از آن آگاه می شوند. اگر بو برای پزشک آشکار نباشد به چند روش می توان احتمال آگاهی از آن را افزایش داد. یک روش آنست که پزشک در کنار بیمار بایستد و با برگه ای جریان هوای بازدم بیمار را به سمت خود منحرف سازد. دیگر آنکه اگر پزشک در معاینه منشا بالقوه ای بیابد ، با آپلیکاتور پنبه دار نمونه ای از آن منطقه تهیه نماید و خود یا یکی از اعضای خانواده بیمار آن را بو کنند. این کار نه تنها در تایید وجود هالیتوز بلکه در تعیین علت آن نیز می تواند مفید باشد.
باید از بیمار خواست که ابتدا با بینی بسته از راه دهان و سپس با دهان بسته از راه بینی تنفس کند اگر فقط بازدم دهانی بدبو بود، باید بیشتر به علل دهانی اندیشید و در غیر اینصورت باید به فکر علل ناشی از بینی یا یه یا علل سیستمیک بود.
پس از تایید وجود هالیتوز ، باید شرح حالی دقیق بویژه درباره حفره های دهان ، بینی و سینوسها ، دستگاه گوارش و ریه گرفت . مروری بر رژیم غذایی ، سیگار و مصرف دارو می تواند مفید باشد .به علت آنکه مری معمولا کولا پس است  ، برخی از بیماریهای مری و معده بطور پیوسته بو تولید نمی کنند و بو با آروغ ایجاد می شود. وجود چنین شرح حالی و تایید آن از طرف اعضای خانواده می تواند به تشخیص کمک کند. معاینه دقیق دهان ، دندانها بینی و حلق لازم است ، زیرا اینها شایعترین محلهای هالیتوز هستند. معمولا وضعیت پاتولوژیک جزیی نیست و براحتی یافت می شود ، گرچه گاه به رینوسکوپ یا لارنگسکوپ نیاز می گردد.
در معاینه باید توجه ویژه ای به بافت پری ادنتال ، پرکردگی های نا مناسب دندان ، منافذ لوزه ای ، پاپیلاهای هیپرتروفه زبان ، ضایعات زخمی حلق یا مخاطها و جسم خارجی در بینی نمود. به نشانه های ناشی از خشکی دهان باید توجه کرد. این نشانه ها ممکن است منقطع باشند و احتمال دیدن آنها در اوایل روز بیشتر است . یافته های فیزیکی ناشی از پنومونی ، آبسه ریوی یا آمپیم معمولا واضح است . در شرح حال و معاینه بالینی باید به فکر بیماریهای سیستمیک مثل کتواسیدوز دیابتی یا اورمی هم بود.
بررسی رادیولوژیک استفاده محدودی دارد ولی در صورت نیاز می توان از رادیوگرافی سینوسهای پارانازال یا رادیوگرافی سینه استفاده کرد . بررسی آندوسکوپیک یا رادیولوژیک قسمتهای فوقانی دستگاه گوارش میتواند در صورت شک بوجود بیماریهای این نواحی ، مورد استفاده قرار گیرد. بررسی آزمایشگاهی خون یا ادرار ممکن است در جستجوی بیماریهای سیستمیک بکار آید.

4 کلید رسیدن به نفسی خوش‌بو
1) دندان‌ها را مرتب و با دقت بشویید!
استفاده از نخ دندان و مسواک زدن کامل به همراه استفاده از دهان شویه‌های ضدعفونی کننده می‌تواند راه‌حل مناسبی برای از بین بردن بوی بد دهان باشد!

2) زبان را برس بکشید!
بسیاری از پسمانده‌های غذایی در انتهای زبان می‌توانند در طول شب محل زندگی باکتری‌ها شده و بوی بد ایجاد می‌کنند. بهترین کار برس کشیدن زبان و جمع‌آوری باقی‌مانده مواد غذایی ریز روی آن است.

3) دهان را خیس و مرطوب نگه دارید
نوشیدن زیاد‌ آب ترشح بزاق را تحریک می‌کند. بزاق بهترین وسیله پاک کننده دهان از آلودگی‌هاست!

4) از گیاهان کمک بگیرید.
گیاهانی مثل نعناع و چای سبز خواص ضدباکتریایی داشته و در رفع بوی بد دهان موثرند.چکاندن چند قطره آب لیمو در نیم استکان آب و چرخاندن آن در دهان پس از خوردن هر وعده غذا نیز به سلامت دهان کمک می‌کند.

درمان
چون اغلب بوهاى بد دهان به علت عوامل موضعى است، بنابراين حذف اين عوامل و اصلاح ناهنجارى هاى موجود در دهان اولين قدم درمان است. رعايت بهداشت دهان شامل مسواك زدن دندان ها، لثه، زبان و استفاده از نخ دندان در كاهش بوى بد دهان با منشا دهانى بسيار موثر است. مسواك زدن دندان ها و زبان تركيبات سولفوردار را براى مدت يك ساعت به ميزان ۷۰ تا ۸۵ درصد كاهش مى دهد. بايد توجه كرد كه زبان يكى از جايگاه هاى اصلى ميكروب ها در دهان است و اين به دليل جمع شدن عوامل ميكروبى در سطح پشتى زبان است و بايد يك قسمت ضرورى از بهداشت دهان معطوف به زبان شود. در بيمارانى كه به سبب خشكى دهان (به دنبال مصرف داروهايى كه قبلاً ذكر شد و يا بر اثر بيمارى) بوى بد دهان دارند مى توانند از آدامس هاى بدون شكر استفاده كنند.

به طور كلى بوى بد دهان ناشى از عوامل موضعى بيمارى زا زمانى از بين مى رود كه بيمارى درمان شود و بهداشت دهان رعايت شود. استفاده از دهان شويه ها اثر موقتى در كاهش بوى بد دهان دارد. در حقيقت كوشش براى حذف بوى بد دهان با استفاده از دهان شويه ها علاوه بر اينكه موقتى است، حتى ممكن است بيمارى عمومى را نيز از ديد دندانپزشك مخفى نگه دارد.

به طور كلى پوشاندن بوى دهان با يك بوى معطر و قوى تر مناسب نيست و درمان بايد بيشتر معطوف درمان علت اصلى باشد.
در مجموع جهت كاهش بوى دهان بايد از سيگاركشيدن، نوشيدن نوشابه هاى بودار، خوردن غذاهاى با ادويه زياد، غذاهاى گوشتى زياد، غذاهاى معطر با پياز و سير، افراط در مصرف مواد چربى دار مخصوصاً كره و روغن هاى مختلف اجتناب شود. درحالى كه خوردن ميوه هاى تازه و سبزيجات و به طور كلى رژيم غذايى غنى از فيبر ارجحيت دارد. همين طور نوشيدن آب زياد در كاهش بوى بد دهان تاثير بسزايى دارد.

جدول شماره (۵) :

درمان پیشنهادی برای درمان هلیکوباکترپیلوری تایید شده بوسیله FDA
 
 - لانزوپرازول ۳۰ میلیگرم یا امپرازول ۲۰ میلیگرم + آموکسی سیلین ۱۰۰۰ میلیگرم + کلاریترومایسین ۵۰۰ میلیگرم بار روزانه به مدت ۲ هفته
-لانزوپرازول ۳۰ میلیگرم یا امپرازول ۲۰ میلیگرم + مترونیدازول ۵۰۰ میلیگرم + کلاریترومایسین ۲۵۰۰ میلیگرم بار روزانه به مدت ۲ هفته
- ترکیب رانیتیدین بیمسموت سیترات (RBC ) 400 میلیگرم + کلاریترومایسین ۵۰۰ میلیگرم + آموکسی سیلین ۱۰۰۰ میلیگرم یا مترونیدازول ۵۰۰ میلیگرم یا تتراسیکلین ۲۵۰۰ میلیگرم بار روزانه به مدت ۲ هفته
-  بیسموت ساب سالیسیلات ۵۲۵ میلیگرم ۴ بار روزانه + مترونیدازول ۵۰۰ میلیگرم ۳ بار روزانه + تتراسیکلین ۵۰۰ میلیگرم ۴ بار روزانه + لانزوپرازول یا امپرازول برای ۲ هفته
 
غالبا توجه به بهداشت دهان و رسیدگی به پاتولوژی دندانی مشکل را برطرف می کند . مسواک زدن ساده ، بخصوص اگر همراه با مسواک زدن سطح زبان باشد ، برای نفس صبحگاهی کافی است .
شستشوی دهان با یک محلول دهانشویه آنتی سپتیک نیز مفید است . نفس گرسنگی پس از خوردن غذا یا حتی آب کشیدن دهان برطرف می شود.
هالیتوز ناشی از خشکی دهان به هر علت که باشد با مرطوب کردن دهان بهبود می یابد. این کار می تواند به کمک جرعه های مکرر آب ، جویدن آدامسهای بدون قند ، ترکیبات حاوی کربوکسی متیل سلولز سدیم درصد یا داروهای محرک ترشح بزاق مثل بتانکل یا پیلوکارپین انجام شود.
پریودنتیت ، ژنژیویت ، دندانهای مصنوعی یا پر شده نامناسب یا سایر علل دندانی باید بطور مناسب درمان شوند. ضایعات ویژه دهان ، بینی ، سینوسها ، حلق ، معده ، ریه ها و بیماریهای سیستمیک باید تشخیص داده و درمان شوند. طفره رفتن از بررسی بیمار و اکتفا کردن به توصیه استفاده از دهانشویه فقط تشخیص را عقب می اندازد . استفاده از مسهل ها در درمان هالیتوز نقشی ندارد و نباید تحت فشار بیمارانی که معتقدند یبوست سبب بوی بد دهان آنها شده ، تجویز شود. در صورت وجود بیماریهای روانی باید بطور مناسب درمان شود . غالبا افسردگی نیز وجود دارد و توجه به آن مفید است.
اثر رژیمهای درمانی مختلف در از بین بردن عفونت هلیکوباکترپیلوری ثابت شده است و پیشنهاد می شود در بیمارانی که علتی برای هالیتوز در آنها یافت نمی شود یک دوره درمانی تجویز گردد( جدول ۵ ).
ممکن است استفاده از دهــانشویه ها بطور موقت باعث کاهش هالیتوز گردد به ویژه دهانشویه های حاوی کلرهگزیدین مفید گزارش شده اند. استفاده از محصولات محتوی کلرفیل بی حاصل است . محصولات حاوی روی یا اسید آسکوربیک بوی دهــــــان را کم می کنند ولی بصورت تجارتی موجود نیستند.

از بين بردن بوي بد دهان با درمانهاي دندانپزشکي
بوي بد دهان را مي توان بوسيله راههاي ساده بهداشتي از ميان برد . براي از بين بردن بوي بد دهان بايد وضعيت پزشکي و دندان پزشکي شخص مورد مطالعه قرار گيرد . اگر طعم دهان شما بدبو مي باشد اولين قدم مراجعه به دندان پزشک مي باشد با مراجعه به دندان پزشک و معاينه کامل وضعيت پوسيدگي هاي دنداني و بيماري لثه ( پريودنتال ) در دهانشان مشخص مي شود .اگر اين مشکلات وجود نداشت بايد با يک پزشک حتماً مشورت شود تا وضعيت عفونت داخل بدن و عملکرد کبد و کليه ها مورد بررسي قرار گيرد . بنابراين اگر چه ناراحتي هاي گوارشي ، کليوي ، تنفسي ، خوني ، هورموني ، سوء تغذيه مي تواند باعث بدبويي دهان شود ليکن مهمترين عامل بوي بد دهان رعايت نکردن بهداشت دهان و ابتلا به بيماريهاي لثه و پوسيدگي دندان است .

همچنين تجمع مواد غذايي و ميکروبها در لابه لاي پرزهاي زبان مي تواند بوي بد در دهان ايجاد کند.

بوي بد دهان به چند گروه تقسيم بندي مي شود :
بوي بد دهان ناشي از عوامل بيماري زا : عفونتهاي لثه ، ژنژيويت ، بخصوص درژنژيويت مزمن اگر همراه خونريزي باشد و موجب بوي زننده مي شود ، پوسيدگي دندانها ، تنفس دهاني

بوي بد دهان ناشي از بيماريهاي عمومي بدن :
دستگاه تنفس ، آبسه ريوي ، نارسايي کليه ، نارسايي کبد و ...

بوي بد دهان ناشي از عوامل غيربيماري زا :
سيگار کشيدن ، بوي بد دهان در هنگام صبح ( بعلت توقف حرکات گونه و زبان ) مسواک زدن قبل از خواب بسيار مهم است . پروتزهاي دنداني ، دوران قاعدگي ، حاملگي ، علت بوي بد دهان مي تواند باشد و همچنين بوي بد دهان ناشي از استفاده از داروها چون چريان بزاق کم مي شود بوي بد دهان بيشتر مي شود . افراديکه در رژيم غذايشان از فرآورده هاي گوشتي استفاده کنند . دهانشان بوهاي مختلفي نسبت به رژيم غذايي گياخواران دارد . غذاهايي که پروتئين زياد و مواد قندي کمي دارند بعلت ايجاد مواد سولفوردار باعث بد بو شدن دهان مي شود .

* استفاده از دهان شويه ها :
ميان دندانها را با مسواک نمي توان تميز نمود بنابراين حتماً از نخ دندان استفاده کنيد تا خرده هاي مواد غذايي که بين دندانها مي ماند و باعث بوي بد دهان مي شود به اين وسيله از ميان برود . دهان شويه ها اطراف و زير لثه هايتان را تميز مي نمايد . اگر شما فکر ميکنيد که دهانتان بد بو است . به اين مسئله توجه نمائيد که محققين گفته اند که نسبت بيشتر افرادي که فکر مي کنند بعلت بوي بد دهان از نظر اجتماعي رانده شده هستند . اصلاً دهانشان بدبو و نسبت فقط از لحاظ رواني زياد به اين مسئله فکر مي کنند .

چند روش ساده براي افراديکه دچار ناراحتي بوي بد دهان هستند :
۱) تميز کردن زبان يکي از علتهاي بوي بد دهان باقي ماندن خرده هاي مواد غذايي و باکتريها در داخل دهان است . مسواک زدن و نخ دندان کشيدن بسيار مهم است . اما فراموش نکنيد حتماً روي زبانتان را تميز نمائيد . تجمع مواد غذايي و ميکروبها در لابه لاي پرزهاي زبان مي تواند بوي بددهان ايجاد کند . در حالت سلامت لايه هاي سطحي زبان به طور مداوم از طريق اصطکاک زبان با غذا ، کام و دندانها جلو فک بالا ، کنده مي شود و با سلولهاي جديد جايگزين مي شود . جريان آب دهان نيز سطح زبان را تميز مي کند . هنگاميکه حرکات زبان به علت بيماري يا حالات دردناک دهان محدود مي شود لايه هاي سطحي کنده شده روي زبان باقي مي ماند و همراه با بقاياي مواد غذايي و ميکروبها باعث بوي بد دهان مي شود بنابراين حتمآً بعد از غذا روي سطح زبان را هم مسواک بزنيد . در ضمن دهان شويه هم در درمان مي تواند مؤثر باشد .

۲ ) جويدن آدامس وقتي دهان خشک باشد و بزاق در جريان نباشد . بوي دهان هم ايجاد مي شود . جويدن آدامس جريان بزاق را بيشتر مي کند و خود بزاق در برطرف کرن بوي دهان مؤثر است . وقتي صبح زود دهان شما بدبو است تا درجه زيادي مربوط به جريان براق و محصولات آن مربوط مي شود . چون در موقع خواب جريان بزاق کم است و در نتيجه دهان بدبو است . در اين رابطه جويدن آدامس بسيار مؤثر است . البته از آدامسهاي بدون قند استفاده نمائيد . مانند آدامسهاي با طعم نعناء . البته تمام اين مواد بصورت موقت است . درحاليکه شما چيزي که براق را زياد ميکند . آدامس مي باشد . يک نوع آدامسي که با Xylitol شيرين شده است . Xylitol يک جايگزين قندي است که نه تنها بزاق را افزايش مي دهد همچنين به جلوگيري از تشکيل باکتريها در داخل دهان کمک مي نمايد . هرگز از آدامس هاي قندي استفاده نکنيد زيرا براي دندانها بسيار مضر است . از آدامسهاي با طعم دارچين هم مي توانيد استفاده نمايند .

۳) آب زياد بنوشيد
نوشيدن آب براي سلامتي مفيد است و کمک مي کند مدت زمان کمتري باکتري ها و داخل دهان باقي بمانند و در جلوگيري از بوي بد دهان مؤثر است . جهت کاهش بوي دهان از سيگار کشيدن ، نوشيدن نوشابه هاي بودار خوردن غذاهاي با ادويه هاي زياد ، غذاهاي گوشتي زياد ، ..... در مواد چربي بسيار مؤثر است . رژيم غذايي فيبردار و سبزيجات اهميت زيادي دارد . در خاتمه يادآور مي شويم بهترين راه برطرف نمودن بوي بد دهان ، مراجعه به دندان پزشک جهت ترميم دندانهاي پوسيده ، جرم گيري و ساير مراحل درمان بيماريهاي لثه است و در مرحله بعد يادگيري روش صحيح مسواک کردن دندانها و زبان و استفاده از نخ دندان است که در اين موارد دندان پزشک شما را ياري خواهد نمود .  


منابع:
- میگنا
- سايت پزشكان ايران
- سايت سلامت