باقر العلوم(ع)؛ پیشوایی که علمای شیعه و سنی از علمش می گویند
7ذیحجه (2آبان) مصادف با سالروز شهادت امام باقر(ع) است؛ امامی که در مدت امامت خود و در همان شرایط نامساعد به نشر، اشاعه حقایق و معارف الهی پرداختند و جنبش علمی دامنه داری به وجود آوردند و توانستند تا اصول حقانیت تشیع را تکامل بخشند.
حضرت امام محمد باقر عليه‌السلام پنجمين امام شيعيان در سال 57 هجري قمري درشهر مدينه متولد شد. نام ایشان محمد، کنیه ایشان ابوجعفر وملقب به باقرالعلوم میباشند. وي هنگام شهادت پدر بزرگوارش ، امام سجاد (ع) 39 سال داشت. مادرش " ام عبدالله " دختر امام حسن مجتبي (ع) بود و از اين جهت هم از نظر پدر و هم مادر فاطمي و علوي بوده است.
اعطای لقب باقر به ایشان به معنی (شکافنده علوم )میباشد وبه دلیل عظمت علمی ایشان به حضرت اعطا شده است.
مادر محمد باقر(ع) (ام عبدالله ) دختر امام حسن مجتبی علیه السلام است واز این جهت ایشان نخستین کسی است که هم از نظر پدر وهم مادر فاطمی وعلوی بوده اند. خلفای معاصر حضرت عبارتند از: ولید بن عبدالملک، سلیمان بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز، یزیدبن عبدالملک وهشام بن عبدالملک.
خلفاي هم عصر امام
امام پنجم شيعيان در دوران امامت خود با پنج تن از خلفاي اموي ، معاصر بود:
- وليد بن عبدالملک
- سليمان بن عبدالملک
- عمر بن عبدالعزيز
- يزيد بن عبدالملک
- هشام بن عبدالملک
به استثناي عمر بن عبدالعزيز که شخصي نسبتاً علاقمند به خاندان پيامبر (ص) بود ، بقيه در سختگيري و خود کامگي مانند پدران و اجداد خود بوده و مخصوصاً به امام باقر (ع) سختگيري مي کردند.
فضايل امام باقر (ع) امام باقر (ع) در علم، زهد، عظمت وفضیلت سر آمد همه بزرگان بنی هاشم بودند ومقام بزرگ علمی واخلاقی ایشان مورد تصدیق دوست ودشمن قرار می گرفته است.
به حق پیشوای پنجم امام باقر (ع) در مدت امامت خود و در همان شرایط نامساعد به نشر اشاعه حقایق ومعارف الهی پرداختند ومشکلات علمی را تشریح نموده وجنبش علمی دامنه داری به وجود آوردند و توانستند تا اصول حقانیت تشیع را تکامل بخشند. امامت امام باقر (ع) بر همگان روشن و مسلم و نص بر امامت ايشان همراه با تعاريف پيامبر اکرم (ص) بود.امام پنجم طي دوران امامت خود و در شرايط نامساعد به ترويج و اشاعه معارف الهي پرداخت ، سوالات علمي را پاسخ داد ، در نهايت تحول عظيم علمي را پايه گذاري کرد و مقدمات تاسيس دانشگاه اسلامي که در دوران امامت فرزند گراميش امام صادق (ع) به اوج عظمت و شکوفايي رسيد را بنيان نهاد.
باقر العلوم (ع) در علم ، زهد و فضيلت سرآمد بزرگان بني هاشم بود و مقام علمي و اخلاقي ايشان مورد تاييد دوست و دشمن.
از آن حضرت احاديث و روايات بيشماري در زمينه هاي احکام ، تفسير ، تاريخ اسلام و انواع علوم به يادگار مانده است ، به حدي که تا زمان آن حضرت از هيچ يک از فرزندان امام حسن وامام حسين (عليهم السلام ) بر جاي نمانده بود. (1)
برخي از شخصيت هاي بزرگ علمي آن روز و حتي عده اي از ياران پيامبر (ص) که تا آن زمان در قيد حيات بودند از محضر ايشان بهره مند مي شدند. جابر بن جعفر جعفي ، زهري ، مالک ، ابوحنيفه ، زياد بن ابن منذر از جمله کساني بودند که از آثار امام بهره برده و سخنان آن حضرت را نقل نموده اند.
تأليفات دانشمندان و مورخان اهل سنت مانند طبري ، بلاذري ، خطيب بغدادي و در کتب معروف جهان تسنن مانند موطأ مالک ، سنن ابي داوود ، مسند ابي حنيفه و تفسير زمخشري سخنان پر نغز امام باقر (ع) به چشم مي خورد. (2) کتب شيعه نيز در زمينه هاي مختلف از سخنان و احاديث اين امام بزرگوار سرشار است.
امام باقر (ع) در زمان خود درگیر با دو نهضت عبدالله المحض (نفس زکیه ) و زیدبن علی بن زین العابدین برادر ناتنی خود بودند. ایشان در برابر ادعای زید مبنی بر جانشینی، به اصل انتصاب جانشینی پیامبر از طریق نص صریح قرآن پرداخته وسعی کردند تا ماهیت و وظایف امام را به روشنی تبیین کنند. از این جهت میتوان مهمترین کار ایشان را تئوریزه کردن مساله امامت از طریق اثبات آن با قرآن و سازماندهی فقه به مفهوم جدید دانست.
باید گفت: هنگامی که بسیاری از فقها آوازه فضل ودانش امام (ع) را در یافتند به سوی ایشان جذب شده وسعی کردند تا با بهره گیری از علم ایشان به حل مسائل ومشکلات حقوقی ودینی خود بپردازند. در این بین شخصیتهایی چون ابوحنیفه النعمان، قتاده بن عام، نافع بن ازرق خارجی و....به چشم میخورند.
عظمت وپویایی امام باقر (ع) به قدری والاست که دانشمندان ومورخان اهل سنت از جمله طبری، بلاذری، سلامی، ابی داود و......در کتابهای خود بسیاری از سخنان پر مغز امام باقر (ع) را آورده اند وهمه جا جمله "قال محمدبن علی" و "قال محمدالباقر" را به کار برده اند.
درزمان امام باقر (ع)عده زیادی به مدینه آمدند تا از سرچشمه معارف آن دوران یعنی وجود مبارک حضرت استفاده کنند. از جمله شاگردانی که امام (ع) تربیت کردند می توان به جابر بن عبدالله انصاری، ابان بن تغلب، زراره بن اعین، حمران بن اعین وجابر جعفری اشاره کرد.
امام باقر (ع) دارای سرشتی صلح آمیز بوده وهرگز در اندیشه ابقای حقوق خود دست به عملی نزدند وهمواره کوشیدند تا با استفاده از دانش بیکران خود رسالت انسان سازی را تداوم بخشند.
امام باقر(ع) به جز دوران عمربن عبدالعزیز که نسبتا دادگر وعلاقهمند به خاندان پیامبر (ص) بود در زمان خلفایی دیگر در تنگنا وفشار سیاسی قرار داشتند.
هشام بن عبدالملک یکی از خلفای معاصر امام باقر (ع)همیشه از موقعیت فوق العاده امام بیمناک بود وچون میدانست پیروان حضرت ایشان را امام می دانند همواره تلاش کرد تا مانع گسترش نفوذ معنوی وافزایش پیروان آن حضرت گردد.
هشام که پیوسته وجود امام باقر (ع) را خطری برای حکومت خود می دانست به حاکم مدینه دستور داد تا امام باقر (ع) و فرزندش را روانه ی شام کند وقتی امام باقر (ع) به شام آمدند هشام در جهت تخریب مقام ایشان از هیچ حربه ای فروگذار نکرد وهنگامی که دید نمیتواند از این طریق موقعیت امام را نزد عامه خدشه دار کند تصمیم به شهادت حضرت گرفت. به این ترتیب امام باقر (ع) در سال 114هجری در سن 57 سالگی به وسیله ولید بن عبدالملک مروان با زهر به شهادت رسیدند. امام باقر (ع) از ديدگاه انديشمندان
عظمت علمي امام باقر (ع) چنان بود که به اولقب باقر العلوم ( گشاينده درهاي دانش و شکافنده علوم ) داده بودند.
ابن حجر هيثمي مي گويد : محمد باقر به اندازه اي گنج هاي پنهان معارف را آشکار ساخته ، حقايق احکام و حکمت ها را بيان نموده که جز بر عناصر بي بصيرت يا بد سرشت پوشيده نيست و به همين جهت وي را شکافنده و جامع علوم و بر افرازنده پرچم دانش خوانده اند. (3)
عبدالله بن عطا از شخصيت هاي برجسته هم عصر امام مي گويد : من هرگز دانشمندان اسلام را در هيچ محفل و مجمعي به اندازه محفل امام باقر از نظر علمي حقير و کوچک نديدم. من حکم بن عتيبه را که در علم و فقه مشهور بود ديدم که در خدمت امام (ع) مانند کودکي در برابر استاد ، زانوي ادب بر زمين زده و شيفته کلام و شخصيت او گرديده بود .(4)
امام باقر (ع) در سخنان خود به آيات قرآن استناد مي نمود و مي فرمود : هر مطلبي گفتم از من بپرسيد که در کجاي قرآن است تا آيه مربوط به آن موضوع را معرفي کنم. (5)
اصحاب و شاگردان امام (ع)
حضرت امام باقر (ع) شاگردان برجسته اي را در زمينه هاي فقه ، حديث ، تفسير و ديگر علوم اسلامي تربيت کرد که هر کدام از دانشمندان عصر خود بودند.شخصيت هايي مانند محمدبن مسلم ، زراره بن اعين ، ابو بصير ، هشان بن سالم از تربيت يافتگان مکتب امام هستند.
محمد بن مسلم از راويان معروف و با فضيلت عصر امام ، در فقه و حديث سرآمد بود. وي مي گويد : هر موضوعي که به نظرم مي رسيد از امام مي پرسيدم و جواب مي شنيدم . کتاب اربعمأه ، پاسخ چهار صد مسئله اي است که از امام باقر و صادق (عليهم السلام ) شنيده و نوشته است.
بيشترين آراي فقهي در همين زمان نوشته شده است. محمد بن مسلم سي هزار حديث از امام باقر (ع) نقل کرده است. (6)
امام صادق (ع) مي فرمايد : مکتب ما و احاديث پدرم را چهار نفر زنده کردند ، زراره ، ابو بصير ، محمد بن مسلم و بريد بن معاويه عجلي ، اگر اين ها نبودند کسي از تعاليم دين و مکتب پيامبر ، بهره اي نمي يافت. اين چهار نفر حافظان دين بودند و در روز رستاخيز پيش از ديگران به ما خواهند پيوست. (7)
جابر بن جعفر جعفي نيز کتاب هاي متعددي با استفاده از علوم و دانش امام باقر (ع) نگاشته است مانند کتاب فضائل ، نوادر ، جمل ، صفين ، نهروان ، کتاب مقتل اميرالمومنين (ع) و کتاب مقتل الحسين (ع). (8)
نمونه اي از احاديث امام باقر (ع)
- هر کس براي خود نصيحت کننده اي از درون خود قرار ندهد، پند و موعظه ديگران، او را سود نبخشد.
- با منافق، به زبان بساز و محبت بي شائبه ات را نثار مؤمن کن، و اگر حتي با يک يهودي همنشين شدي با او خوشرفتاري کن.
- مروت و جوانمردي اين است که طمع نکني، و الا خوار مي گردي، و بخل نورزي، و الا ناسزا
مي شنوي، و ناداني نکني، و الا سرکوب مي‌شوي.
- هر کس از کمک به برادر مسلمانش سر باز زند، گناه خواهد کرد و مجبور خواهد شد به کس ديگري کمک کند که ديگر اجري برايش نخواهد داشت. و هر کس از انفاق در رضاي خدا بخل بورزد، مجبور خواهد شد پول بيشتري را در راهي پرداخت کند که خشم خدا را بر مي‌انگيزد.
- سه چيز از مکارم دنيا و آخرت است: بخشيدن کسي که به تو ظلم کرده، بخشش به کسي که با تو قطع رابطه کرده، و بردباري با کسي که با تو رفتار جاهلانه‌اي داشته است.
- عالمي که از علمش بهره مي گيرد، از هفتاد عابد برتر است.
- به مردم بهترين کلامي را که دوست داريد به شما بگويند بگوييد.
- خود فريبي اين است که شخص، در مردم آنچه را که از ديدنش در خود کور است ببيند، يا در مردم عيب‌هايي را بجويد که خود، از ترکشان ناتوان است.
- زبان، کليد هر خير و شري است. پس سزاوار است مؤمن زبانش را محفوظ بدارد، همان‌گونه که سيم و زر را حفظ مي‌کنند. رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم فرمود:«خداوند رحمت کند مؤمني را که زبانش را از هر شري باز دارد، که اين به صدقه اي به خودش شبيه است.» سپس فرمود هرکس زبانش را محبوس کند، از گناه سالم مي‌ماند.
- به خدا قسم شيعه کسي است که تقواي خدا را پيشه کند و از او اطاعت نمايد. شيعيان را از روي تواضع و خشوع و اداي امانت و کثرت ذکر خدا و نماز و روزه و نيکي به پدر و مادر و همسايگان و فقرا و ورشکسته گان و ايتام و راست‌گويي و تلاوت قرآن و حفظ زبان بايد شناخت. آنان مورد اطمينان قوم خود هستند... هرگاه غضب کنند ظلم روا نمي‌دارند و چون راضي باشند، اسراف نمي‌کنند.(9)
شهادت امام باقر عليه السلام
در دوران امامت امام باقر (ع) فرقه ها و گروه هاي سياسي ، مذهبي مانند معتزله ، مرجئه و خوارج فعاليت داشتند و امام در مناظرات خود ، اساس فکري و اعتقادي آنان را در هم مي کوبيد ، به همين دليل هشام بن عبدالملک که تاب شکست در مقابل استدلال هاي کم نظير و محکم امام را نداشت کينه وي را به دل گرفت. بالاخره به ابراهيم بن وليد دستور داد به امام سم کشنده‌اي بدهد. امام باقر عليه السلام با خوردن آن سم به بستر بيماري افتاد و طولي نکشيد که به شهادت رسيد.
امام باقر (ع) در سال 114 هجري در مدينه و در قبرستان بقيع ، کنار پدر و جد بزرگوارش به خاک سپرده شد. دوران امامت آن حضرت 18 سال بود.
نمونه ای از وصایای حضرت به شیعیان
"هر گاه نعمتی از جانب پروردگار به سوی شما روی آورد بگویید "الحمدالله" واگر چیزی محزونتان کرد بگویید "لاحول ولا قوه الا بالله" اگر روزی از شما گرفته شد بگویید "استغفرالله" وبدانید بی نیازی و عزت نفس در قلب مومن در جولانند وقتی که به مرتبه ومقام توکل می رسند در دل وطن میگزینند.
منابع :
1- شيخ مفيد ، الارشاد ، ص 261
2- ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابي طالب ، ج4
3- الصواعق المحرقه ، ص 20
4- سبط ابن الجوزي ، تذکره الخواص ، ص 337
5- شيخ طبرسي ، احتجاج ، ص 176
6- علامه مجلسي ، بحارالانوار ، ج 11
7- شيخ طوسي ، معرفه الرجال ، ص 136
8- مهدي پيشوايي ، سيره پيشوايان
9- علامه مجلسي ، بحار الانوار ، ج 78 ، ص 190- 162
مادر محمد باقر(ع) (ام عبدالله ) دختر امام حسن مجتبی علیه السلام است واز این جهت ایشان نخستین کسی است که هم از نظر پدر وهم مادر فاطمی وعلوی بوده اند. خلفای معاصر حضرت عبارتند از: ولید بن عبدالملک، سلیمان بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز، یزیدبن عبدالملک وهشام بن عبدالملک.
خلفاي هم عصر امام
امام پنجم شيعيان در دوران امامت خود با پنج تن از خلفاي اموي ، معاصر بود:
- وليد بن عبدالملک
- سليمان بن عبدالملک
- عمر بن عبدالعزيز
- يزيد بن عبدالملک
- هشام بن عبدالملک
به استثناي عمر بن عبدالعزيز که شخصي نسبتاً علاقمند به خاندان پيامبر (ص) بود ، بقيه در سختگيري و خود کامگي مانند پدران و اجداد خود بوده و مخصوصاً به امام باقر (ع) سختگيري مي کردند.
فضايل امام باقر (ع) امام باقر (ع) در علم، زهد، عظمت وفضیلت سر آمد همه بزرگان بنی هاشم بودند ومقام بزرگ علمی واخلاقی ایشان مورد تصدیق دوست ودشمن قرار می گرفته است.
به حق پیشوای پنجم امام باقر (ع) در مدت امامت خود و در همان شرایط نامساعد به نشر اشاعه حقایق ومعارف الهی پرداختند ومشکلات علمی را تشریح نموده وجنبش علمی دامنه داری به وجود آوردند و توانستند تا اصول حقانیت تشیع را تکامل بخشند. امامت امام باقر (ع) بر همگان روشن و مسلم و نص بر امامت ايشان همراه با تعاريف پيامبر اکرم (ص) بود.امام پنجم طي دوران امامت خود و در شرايط نامساعد به ترويج و اشاعه معارف الهي پرداخت ، سوالات علمي را پاسخ داد ، در نهايت تحول عظيم علمي را پايه گذاري کرد و مقدمات تاسيس دانشگاه اسلامي که در دوران امامت فرزند گراميش امام صادق (ع) به اوج عظمت و شکوفايي رسيد را بنيان نهاد.
باقر العلوم (ع) در علم ، زهد و فضيلت سرآمد بزرگان بني هاشم بود و مقام علمي و اخلاقي ايشان مورد تاييد دوست و دشمن.
از آن حضرت احاديث و روايات بيشماري در زمينه هاي احکام ، تفسير ، تاريخ اسلام و انواع علوم به يادگار مانده است ، به حدي که تا زمان آن حضرت از هيچ يک از فرزندان امام حسن وامام حسين (عليهم السلام ) بر جاي نمانده بود. (1)
برخي از شخصيت هاي بزرگ علمي آن روز و حتي عده اي از ياران پيامبر (ص) که تا آن زمان در قيد حيات بودند از محضر ايشان بهره مند مي شدند. جابر بن جعفر جعفي ، زهري ، مالک ، ابوحنيفه ، زياد بن ابن منذر از جمله کساني بودند که از آثار امام بهره برده و سخنان آن حضرت را نقل نموده اند.
تأليفات دانشمندان و مورخان اهل سنت مانند طبري ، بلاذري ، خطيب بغدادي و در کتب معروف جهان تسنن مانند موطأ مالک ، سنن ابي داوود ، مسند ابي حنيفه و تفسير زمخشري سخنان پر نغز امام باقر (ع) به چشم مي خورد. (2) کتب شيعه نيز در زمينه هاي مختلف از سخنان و احاديث اين امام بزرگوار سرشار است.
امام باقر (ع) در زمان خود درگیر با دو نهضت عبدالله المحض (نفس زکیه ) و زیدبن علی بن زین العابدین برادر ناتنی خود بودند. ایشان در برابر ادعای زید مبنی بر جانشینی، به اصل انتصاب جانشینی پیامبر از طریق نص صریح قرآن پرداخته وسعی کردند تا ماهیت و وظایف امام را به روشنی تبیین کنند. از این جهت میتوان مهمترین کار ایشان را تئوریزه کردن مساله امامت از طریق اثبات آن با قرآن و سازماندهی فقه به مفهوم جدید دانست.
باید گفت: هنگامی که بسیاری از فقها آوازه فضل ودانش امام (ع) را در یافتند به سوی ایشان جذب شده وسعی کردند تا با بهره گیری از علم ایشان به حل مسائل ومشکلات حقوقی ودینی خود بپردازند. در این بین شخصیتهایی چون ابوحنیفه النعمان، قتاده بن عام، نافع بن ازرق خارجی و....به چشم میخورند.
عظمت وپویایی امام باقر (ع) به قدری والاست که دانشمندان ومورخان اهل سنت از جمله طبری، بلاذری، سلامی، ابی داود و......در کتابهای خود بسیاری از سخنان پر مغز امام باقر (ع) را آورده اند وهمه جا جمله "قال محمدبن علی" و "قال محمدالباقر" را به کار برده اند.
درزمان امام باقر (ع)عده زیادی به مدینه آمدند تا از سرچشمه معارف آن دوران یعنی وجود مبارک حضرت استفاده کنند. از جمله شاگردانی که امام (ع) تربیت کردند می توان به جابر بن عبدالله انصاری، ابان بن تغلب، زراره بن اعین، حمران بن اعین وجابر جعفری اشاره کرد.
امام باقر (ع) دارای سرشتی صلح آمیز بوده وهرگز در اندیشه ابقای حقوق خود دست به عملی نزدند وهمواره کوشیدند تا با استفاده از دانش بیکران خود رسالت انسان سازی را تداوم بخشند.
امام باقر(ع) به جز دوران عمربن عبدالعزیز که نسبتا دادگر وعلاقهمند به خاندان پیامبر (ص) بود در زمان خلفایی دیگر در تنگنا وفشار سیاسی قرار داشتند.
هشام بن عبدالملک یکی از خلفای معاصر امام باقر (ع)همیشه از موقعیت فوق العاده امام بیمناک بود وچون میدانست پیروان حضرت ایشان را امام می دانند همواره تلاش کرد تا مانع گسترش نفوذ معنوی وافزایش پیروان آن حضرت گردد.
هشام که پیوسته وجود امام باقر (ع) را خطری برای حکومت خود می دانست به حاکم مدینه دستور داد تا امام باقر (ع) و فرزندش را روانه ی شام کند وقتی امام باقر (ع) به شام آمدند هشام در جهت تخریب مقام ایشان از هیچ حربه ای فروگذار نکرد وهنگامی که دید نمیتواند از این طریق موقعیت امام را نزد عامه خدشه دار کند تصمیم به شهادت حضرت گرفت. به این ترتیب امام باقر (ع) در سال 114هجری در سن 57 سالگی به وسیله ولید بن عبدالملک مروان با زهر به شهادت رسیدند. امام باقر (ع) از ديدگاه انديشمندان
عظمت علمي امام باقر (ع) چنان بود که به اولقب باقر العلوم ( گشاينده درهاي دانش و شکافنده علوم ) داده بودند.
ابن حجر هيثمي مي گويد : محمد باقر به اندازه اي گنج هاي پنهان معارف را آشکار ساخته ، حقايق احکام و حکمت ها را بيان نموده که جز بر عناصر بي بصيرت يا بد سرشت پوشيده نيست و به همين جهت وي را شکافنده و جامع علوم و بر افرازنده پرچم دانش خوانده اند. (3)
عبدالله بن عطا از شخصيت هاي برجسته هم عصر امام مي گويد : من هرگز دانشمندان اسلام را در هيچ محفل و مجمعي به اندازه محفل امام باقر از نظر علمي حقير و کوچک نديدم. من حکم بن عتيبه را که در علم و فقه مشهور بود ديدم که در خدمت امام (ع) مانند کودکي در برابر استاد ، زانوي ادب بر زمين زده و شيفته کلام و شخصيت او گرديده بود .(4)
امام باقر (ع) در سخنان خود به آيات قرآن استناد مي نمود و مي فرمود : هر مطلبي گفتم از من بپرسيد که در کجاي قرآن است تا آيه مربوط به آن موضوع را معرفي کنم. (5)
اصحاب و شاگردان امام (ع)
حضرت امام باقر (ع) شاگردان برجسته اي را در زمينه هاي فقه ، حديث ، تفسير و ديگر علوم اسلامي تربيت کرد که هر کدام از دانشمندان عصر خود بودند.شخصيت هايي مانند محمدبن مسلم ، زراره بن اعين ، ابو بصير ، هشان بن سالم از تربيت يافتگان مکتب امام هستند.
محمد بن مسلم از راويان معروف و با فضيلت عصر امام ، در فقه و حديث سرآمد بود. وي مي گويد : هر موضوعي که به نظرم مي رسيد از امام مي پرسيدم و جواب مي شنيدم . کتاب اربعمأه ، پاسخ چهار صد مسئله اي است که از امام باقر و صادق (عليهم السلام ) شنيده و نوشته است.
بيشترين آراي فقهي در همين زمان نوشته شده است. محمد بن مسلم سي هزار حديث از امام باقر (ع) نقل کرده است. (6)
امام صادق (ع) مي فرمايد : مکتب ما و احاديث پدرم را چهار نفر زنده کردند ، زراره ، ابو بصير ، محمد بن مسلم و بريد بن معاويه عجلي ، اگر اين ها نبودند کسي از تعاليم دين و مکتب پيامبر ، بهره اي نمي يافت. اين چهار نفر حافظان دين بودند و در روز رستاخيز پيش از ديگران به ما خواهند پيوست. (7)
جابر بن جعفر جعفي نيز کتاب هاي متعددي با استفاده از علوم و دانش امام باقر (ع) نگاشته است مانند کتاب فضائل ، نوادر ، جمل ، صفين ، نهروان ، کتاب مقتل اميرالمومنين (ع) و کتاب مقتل الحسين (ع). (8)
نمونه اي از احاديث امام باقر (ع)
- هر کس براي خود نصيحت کننده اي از درون خود قرار ندهد، پند و موعظه ديگران، او را سود نبخشد.
- با منافق، به زبان بساز و محبت بي شائبه ات را نثار مؤمن کن، و اگر حتي با يک يهودي همنشين شدي با او خوشرفتاري کن.
- مروت و جوانمردي اين است که طمع نکني، و الا خوار مي گردي، و بخل نورزي، و الا ناسزا
مي شنوي، و ناداني نکني، و الا سرکوب مي‌شوي.
- هر کس از کمک به برادر مسلمانش سر باز زند، گناه خواهد کرد و مجبور خواهد شد به کس ديگري کمک کند که ديگر اجري برايش نخواهد داشت. و هر کس از انفاق در رضاي خدا بخل بورزد، مجبور خواهد شد پول بيشتري را در راهي پرداخت کند که خشم خدا را بر مي‌انگيزد.
- سه چيز از مکارم دنيا و آخرت است: بخشيدن کسي که به تو ظلم کرده، بخشش به کسي که با تو قطع رابطه کرده، و بردباري با کسي که با تو رفتار جاهلانه‌اي داشته است.
- عالمي که از علمش بهره مي گيرد، از هفتاد عابد برتر است.
- به مردم بهترين کلامي را که دوست داريد به شما بگويند بگوييد.
- خود فريبي اين است که شخص، در مردم آنچه را که از ديدنش در خود کور است ببيند، يا در مردم عيب‌هايي را بجويد که خود، از ترکشان ناتوان است.
- زبان، کليد هر خير و شري است. پس سزاوار است مؤمن زبانش را محفوظ بدارد، همان‌گونه که سيم و زر را حفظ مي‌کنند. رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم فرمود:«خداوند رحمت کند مؤمني را که زبانش را از هر شري باز دارد، که اين به صدقه اي به خودش شبيه است.» سپس فرمود هرکس زبانش را محبوس کند، از گناه سالم مي‌ماند.
- به خدا قسم شيعه کسي است که تقواي خدا را پيشه کند و از او اطاعت نمايد. شيعيان را از روي تواضع و خشوع و اداي امانت و کثرت ذکر خدا و نماز و روزه و نيکي به پدر و مادر و همسايگان و فقرا و ورشکسته گان و ايتام و راست‌گويي و تلاوت قرآن و حفظ زبان بايد شناخت. آنان مورد اطمينان قوم خود هستند... هرگاه غضب کنند ظلم روا نمي‌دارند و چون راضي باشند، اسراف نمي‌کنند.(9)
شهادت امام باقر عليه السلام
در دوران امامت امام باقر (ع) فرقه ها و گروه هاي سياسي ، مذهبي مانند معتزله ، مرجئه و خوارج فعاليت داشتند و امام در مناظرات خود ، اساس فکري و اعتقادي آنان را در هم مي کوبيد ، به همين دليل هشام بن عبدالملک که تاب شکست در مقابل استدلال هاي کم نظير و محکم امام را نداشت کينه وي را به دل گرفت. بالاخره به ابراهيم بن وليد دستور داد به امام سم کشنده‌اي بدهد. امام باقر عليه السلام با خوردن آن سم به بستر بيماري افتاد و طولي نکشيد که به شهادت رسيد.
امام باقر (ع) در سال 114 هجري در مدينه و در قبرستان بقيع ، کنار پدر و جد بزرگوارش به خاک سپرده شد. دوران امامت آن حضرت 18 سال بود.
نمونه ای از وصایای حضرت به شیعیان
"هر گاه نعمتی از جانب پروردگار به سوی شما روی آورد بگویید "الحمدالله" واگر چیزی محزونتان کرد بگویید "لاحول ولا قوه الا بالله" اگر روزی از شما گرفته شد بگویید "استغفرالله" وبدانید بی نیازی و عزت نفس در قلب مومن در جولانند وقتی که به مرتبه ومقام توکل می رسند در دل وطن میگزینند.
منابع :1- شيخ مفيد ، الارشاد ، ص 261
2- ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابي طالب ، ج4
3- الصواعق المحرقه ، ص 20
4- سبط ابن الجوزي ، تذکره الخواص ، ص 337
5- شيخ طبرسي ، احتجاج ، ص 176
6- علامه مجلسي ، بحارالانوار ، ج 11
7- شيخ طوسي ، معرفه الرجال ، ص 136
8- مهدي پيشوايي ، سيره پيشوايان
9- علامه مجلسي ، بحار الانوار ، ج 78 ، ص 190- 162
