نخ هايي که دختران را دود مي کند!
خراسان نوشت:
هرچند تعدادشان کم است و براي پيداکردنشان بايد خيابان هاي شهر را زير و رو کرد اما آن چه باعث نگراني مي شود نه تنها آن ها يعني دختران سيگاري بلکه رشد جمعيت دختران سيگاري در سال هاي اخير است.
مسئله اي که هرچند به نسبت ميانگين جهاني باز هم به هيچ وجه چشمگير نيست اما بايد از هم اکنون براي آن چاره اي انديشيد نه آن زمان که ديگر آب از سر گذشته باشد.
***
وارد يک قهوه خانه سنتي با ظاهري چشم گير و نامي جذاب در يکي از خيابان هاي پايتخت مي شوم که به گفته متصدي اش تقريبا تمام ميز و صندلي هاي چيده شده در آن از سوي دختران و پسران جوان اشغال مي شود. کساني که وارد مي شوند تنها براي يک ساعت فرصت دارند در فضا بمانند. دود و بوي انواع تنباکوهاي ميوه اي تمام محيط را احاطه کرده است. خيلي دوست دارم بدانم جواناني که اين چنين حجم گسترده دود حاصل از کشيدن قليان را به اعماق ريه هايشان مي فرستند، اهل سيگار هم هستند يا نه.
سيگاري شدن در غياب قليان
دختري که ۱۹سال دارد مي گويد: هر از گاهي به اتفاق خواهر و برادرهايم مي آييم اين جا، يک ساعتي هستيم قليان مي کشيم و چاي مي نوشيم و بعد برمي گرديم. سپيده مي گويد: «اولين بار در ۱۶ يا ۱۷ سالگي بود که لب به قليان زدم براي اين که در مقابل دوستانم کم نياورم، البته سيگار فقط يک يا دو بار کشيدم، نمي توانم بيشتر از ۳ يا ۴ پک بزنم. همسرم به شدت به قليان علاقه دارد و هميشه قليانش را در صندوق عقب خودرو مي گذارد و هرجا مي رويم قليان مي کشد و من هم همراهي اش مي کنم.»
چند سال پيش وقتي مي رفتم منزل دختر عمه ام و با هم حرف مي زديم و مي ديدم که او به راحتي پشت سر هم سيگار مي کشد، خيلي کنجکاو مي شدم که بدانم با سيگار کشيدن چه حسي به فرد دست مي دهد. من در منزل دختر عمه ام، قليان مي کشيدم و در يکي از روزها چون قليان در کار نبود تعارف فريبا را براي سيگارکشيدن قبول کردم. با اين حال مدتي است در قفسه سينه ام احساس بدي پيدا کرده ام. دکتر گفته ريه ام مشکل پيدا کرده است.
سيگاري که پاي اختلافات زناشويي دود شد
تجربه افسانه زن 2۵ساله متفاوت است. او مي گويد: «در ۳۰سالگي اولين سيگار را کشيدم چون شوهرم سيگاري بود و مي گفت سيگار، آدم را آرام مي کند. آن زمان چون با همسرم مشکل داشتم و ناراحت بودم، من هم سيگار مي کشيدم.»
مريم ۲۷ساله است، از ۱۹سالگي که وارد دانشگاه شد با توصيه يکي از دوستانش براي کم شدن استرس امتحان و دانشگاه،اولين سيگار را روي لب هايش گذاشت و هفته بعد از آن، دومين سيگار را کشيد. الان هم هر وقت با دوستانش باشد سيگار مي کشد گاهي هفته اي ۳ يا ۴ بار، گاهي در روز تا ۶ نخ سيگار هم مي کشد. مي گويد: «اراده ام در برابر سيگار ضعيف است و وسوسه ام مي کند.»
غفلت والدين و دوران حساس نوجواني
دکتر غلامرضا حسني، جامعه شناس، استاد وعضو هيئت علمي دانشگاه فردوسي مشهد درباره سيگارکشيدن برخي از نوجوانان مي گويد: در اين دوره استقلال طلبي نوجوان قابل توجه است او تا پيش از اين تابع نظر والدين بوده و آزادي کمتري داشته است.اگر مديريت، برنامه و هدايت مناسبي در اين فضا اعمال نکنيم و زمينه هويت يابي نوجوانان را مبتني بر مسائل فرهنگي فراهم نکنيم، اين امر آسيب هاي جدي تري به همراه دارد.
هويت سازي را جدي بگيريم
اين استاد دانشگاه تاکيد کرد:« تنها استفاده از شيوه هاي بازدارنده که گاهي جنبه فيزيکي پيدا مي کند، کفايت نمي کند و بايد به ارتقا و رشد آگاهي نوجوانان نسبت به مخاطرات اين رفتارها و پيامدها اقدام کرد. بايد با آموزش خانواده ها و مشارکت نهادهاي ديني مثل حوزه هاي علميه، سازمان ارشاد اسلامي و سازمان تبليغات به صورت منسجم و هماهنگ به هويت سازي نوجوانان و جوانان کمک کرد. نقش رسانه ها نيز بسيار پررنگ است».
رشد جمعيت دخترهاي سيگاري
پژوهشگر اجتماعي با ارائه نتايج تحقيقاتي در اين زمينه به علل بروز مصرف دخانيات در بين دختران جوان پرداخت و گفت: نتايج تحقيقات مختلف نشان داده است که شدت رشد استعمال سيگار و دخانيات در دخترها نسبت به پسرها بيشتر شده است، البته مصرف سيگار در پسرها بيشتر است. درواقع شدت رشد سيگاري شدن در دختران بيشتر از پسران است. در واقع نسل جديد دختران جامعه ما نسبت به نسل هاي گذشته بيشتر سيگار مي کشند که توجه به اين مسئله بسيار مهم است، زيرا مي دانيم که سطح سواد و آگاهي اين نسل بالاتر از نسل هاي گذشته است، پس چرا اين رفتار افزايش يافته است؟
وي با تأکيد بر اين که اگر چه نمي توانيم به صحت اين آمارها خيلي اعتماد کنيم ادامه داد: در تهران 7.6 درصد زنان سيگاري را سيگاري هاي حرفه اي تشکيل مي دهند يعني تا روزي ۲۰ نخ سيگار مصرف مي کنند. از آن جا که الگوهاي رفتاري از کلان شهرها به شهرهاي ديگر گسترش پيدا مي کند، در حال حاضر اين انتقال به سرعت انجام مي شود.
جاي خالي نظارت
آسيب شناس اجتماعي ادامه داد: نکته مهم ديگر اين است که در حال حاضر در جامعه ما کنترل و نظارت به ويژه نسبت به دختران به شدت کاهش يافته است. کنترل به معناي اجتماعي و نه به معناي پليسي؛ چون بحث ما کاملاً فرهنگي است. وقتي نظارت خانواده کاهش پيدا کند و از سويي دختران در دانشگاه ها و مجامع جوانان حاضر شوند با مسائل جديدي روبه رو مي شويم، در تحقيقي که سال ۹۱ انجام شد، ۱۸ درصد دختران اظهار کردند بدون اطلاع والدين از خانه خارج مي شوند، در زمينه استعمال سيگار و تجربه سيگار کشيدن هم با همين آمار روبه رو شديم. هر چه نظارت خانواده کم شود و خواسته هاي والدين به سمت خواسته هاي آموزشي پيش برود و تا اهميت آموزش نسبت به پرورش بيشتر باشد، اين گونه رفتارها افزايش مي يابد.
متأسفانه نهادهايي هم مثل آموزش و پرورش نظارت هاي آموزشي را نسبت به نظارت بر الگوهاي رفتاري ترجيح مي دهند. امروزه، آموزشگاهي بهتر است که قبولي بيشتري در دانشگاه داشته باشد نه آموزشگاهي که از معيارهاي اخلاقي و رفتاري بهتري برخوردار است.
الگوسازي نکرده ايم
حسني دومين نکته را در کنار کاهش نظارت، فقدان استانداردهاي اجتماعي لازم براي حضور دختران و تغيير الگوهاي رفتاري در سبک زندگي امروز دانست و گفت: معيارهاي مناسب براي تعريف دختر مسلمان ايراني به صورت مطلوب و شفاف وجود ندارد. متأسفانه مشاهده مي کنيم که نوجوانان به صورت گروهي يا خانوادگي و در حضور والدين رفتارهايي را انجام مي دهند که در گذشته آن را آسيب مي شمردند. اين امر نشان مي دهد که خانواده نتوانسته است رفتار و الگويي مناسب ارائه دهد در نتيجه آن رفتار را هنجار دانسته و پذيرفته است. فقدان شادي و نشاط و نبود برنامه در اين حوزه و سرکوب هيجانات نوجوان و مسائلي از اين قبيل باعث مي شود که رفتارهايي مثل سيگار کشيدن به عنوان ژست اجتماعي دنبال شود.
و ديگر عوامل
حسني عوامل ديگري را نيز برشمرد، همچون حس امروزي بودن، آشنا نبودن با مهارت هاي زندگي، استقلال خواهي، هم خانگي در بين دانشجويان و نبود نظارت کافي از سوي دانشگاه ها، رشد خوابگاه هاي خصوصي، دوري از خانواده با توجه به بعد عاطفي شديد دختران، هزينه هاي زياد آموزش که گاهي از سوي خانواده تأمين نمي شود يا به سختي تأمين مي شود و فشارهاي روحي همگي گرايش به سيگار را افزايش مي دهد. دختران به اشتباه براي نشان دادن خود، الگوهاي پسرانه را انتخاب مي کنند. بايد به نوجوانان و به ويژه دختران آموزش دهيم تا الگوهاي رفتاري مناسب انتخاب کنند. اين پژوهشگر اجتماعي اين نسل را پوياترين نسل به صورت بالقوه دانست که ظرفيت ويژه اي در ساختار جمعيتي ايران محسوب مي شوند.
به گفته وي مسئولان بايد بتوانند با برنامه ريزي درست اين ظرفيت را بالفعل کنند. گسترش مصرف سيگار در دختران پيامدهاي بدتري نسبت به پسران دارد زيرا اين نسل، مادران آينده هستند و بهداشت و سلامت آن ها با اين رفتارها دچار مشکل مي شود.
همچنين بايد دانست هر جا باورهاي مذهبي و ارزش هاي ديني کمرنگ شود، رفتارهاي آسيب زا افزايش پيدا مي کند. وي ادامه داد: يکي ديگر از پيامدهاي اين رفتار در بين دختران، رفتن به سمت رفتارهاي خشونت آميز مردانه است. اين گونه است که اگر با برنامه، آموزش و معرفي الگوهاي مناسب به سراغ دختران جوان نرويم، خسارت هاي آن هم سلامت، هم اقتصاد، هم سياست و اجتماع را در بر خواهد گرفت.
هرچند تعدادشان کم است و براي پيداکردنشان بايد خيابان هاي شهر را زير و رو کرد اما آن چه باعث نگراني مي شود نه تنها آن ها يعني دختران سيگاري بلکه رشد جمعيت دختران سيگاري در سال هاي اخير است.
مسئله اي که هرچند به نسبت ميانگين جهاني باز هم به هيچ وجه چشمگير نيست اما بايد از هم اکنون براي آن چاره اي انديشيد نه آن زمان که ديگر آب از سر گذشته باشد.
***
وارد يک قهوه خانه سنتي با ظاهري چشم گير و نامي جذاب در يکي از خيابان هاي پايتخت مي شوم که به گفته متصدي اش تقريبا تمام ميز و صندلي هاي چيده شده در آن از سوي دختران و پسران جوان اشغال مي شود. کساني که وارد مي شوند تنها براي يک ساعت فرصت دارند در فضا بمانند. دود و بوي انواع تنباکوهاي ميوه اي تمام محيط را احاطه کرده است. خيلي دوست دارم بدانم جواناني که اين چنين حجم گسترده دود حاصل از کشيدن قليان را به اعماق ريه هايشان مي فرستند، اهل سيگار هم هستند يا نه.
سيگاري شدن در غياب قليان
دختري که ۱۹سال دارد مي گويد: هر از گاهي به اتفاق خواهر و برادرهايم مي آييم اين جا، يک ساعتي هستيم قليان مي کشيم و چاي مي نوشيم و بعد برمي گرديم. سپيده مي گويد: «اولين بار در ۱۶ يا ۱۷ سالگي بود که لب به قليان زدم براي اين که در مقابل دوستانم کم نياورم، البته سيگار فقط يک يا دو بار کشيدم، نمي توانم بيشتر از ۳ يا ۴ پک بزنم. همسرم به شدت به قليان علاقه دارد و هميشه قليانش را در صندوق عقب خودرو مي گذارد و هرجا مي رويم قليان مي کشد و من هم همراهي اش مي کنم.»
چند سال پيش وقتي مي رفتم منزل دختر عمه ام و با هم حرف مي زديم و مي ديدم که او به راحتي پشت سر هم سيگار مي کشد، خيلي کنجکاو مي شدم که بدانم با سيگار کشيدن چه حسي به فرد دست مي دهد. من در منزل دختر عمه ام، قليان مي کشيدم و در يکي از روزها چون قليان در کار نبود تعارف فريبا را براي سيگارکشيدن قبول کردم. با اين حال مدتي است در قفسه سينه ام احساس بدي پيدا کرده ام. دکتر گفته ريه ام مشکل پيدا کرده است.
سيگاري که پاي اختلافات زناشويي دود شد
تجربه افسانه زن 2۵ساله متفاوت است. او مي گويد: «در ۳۰سالگي اولين سيگار را کشيدم چون شوهرم سيگاري بود و مي گفت سيگار، آدم را آرام مي کند. آن زمان چون با همسرم مشکل داشتم و ناراحت بودم، من هم سيگار مي کشيدم.»
مريم ۲۷ساله است، از ۱۹سالگي که وارد دانشگاه شد با توصيه يکي از دوستانش براي کم شدن استرس امتحان و دانشگاه،اولين سيگار را روي لب هايش گذاشت و هفته بعد از آن، دومين سيگار را کشيد. الان هم هر وقت با دوستانش باشد سيگار مي کشد گاهي هفته اي ۳ يا ۴ بار، گاهي در روز تا ۶ نخ سيگار هم مي کشد. مي گويد: «اراده ام در برابر سيگار ضعيف است و وسوسه ام مي کند.»
غفلت والدين و دوران حساس نوجواني
دکتر غلامرضا حسني، جامعه شناس، استاد وعضو هيئت علمي دانشگاه فردوسي مشهد درباره سيگارکشيدن برخي از نوجوانان مي گويد: در اين دوره استقلال طلبي نوجوان قابل توجه است او تا پيش از اين تابع نظر والدين بوده و آزادي کمتري داشته است.اگر مديريت، برنامه و هدايت مناسبي در اين فضا اعمال نکنيم و زمينه هويت يابي نوجوانان را مبتني بر مسائل فرهنگي فراهم نکنيم، اين امر آسيب هاي جدي تري به همراه دارد.
هويت سازي را جدي بگيريم
اين استاد دانشگاه تاکيد کرد:« تنها استفاده از شيوه هاي بازدارنده که گاهي جنبه فيزيکي پيدا مي کند، کفايت نمي کند و بايد به ارتقا و رشد آگاهي نوجوانان نسبت به مخاطرات اين رفتارها و پيامدها اقدام کرد. بايد با آموزش خانواده ها و مشارکت نهادهاي ديني مثل حوزه هاي علميه، سازمان ارشاد اسلامي و سازمان تبليغات به صورت منسجم و هماهنگ به هويت سازي نوجوانان و جوانان کمک کرد. نقش رسانه ها نيز بسيار پررنگ است».
رشد جمعيت دخترهاي سيگاري
پژوهشگر اجتماعي با ارائه نتايج تحقيقاتي در اين زمينه به علل بروز مصرف دخانيات در بين دختران جوان پرداخت و گفت: نتايج تحقيقات مختلف نشان داده است که شدت رشد استعمال سيگار و دخانيات در دخترها نسبت به پسرها بيشتر شده است، البته مصرف سيگار در پسرها بيشتر است. درواقع شدت رشد سيگاري شدن در دختران بيشتر از پسران است. در واقع نسل جديد دختران جامعه ما نسبت به نسل هاي گذشته بيشتر سيگار مي کشند که توجه به اين مسئله بسيار مهم است، زيرا مي دانيم که سطح سواد و آگاهي اين نسل بالاتر از نسل هاي گذشته است، پس چرا اين رفتار افزايش يافته است؟
وي با تأکيد بر اين که اگر چه نمي توانيم به صحت اين آمارها خيلي اعتماد کنيم ادامه داد: در تهران 7.6 درصد زنان سيگاري را سيگاري هاي حرفه اي تشکيل مي دهند يعني تا روزي ۲۰ نخ سيگار مصرف مي کنند. از آن جا که الگوهاي رفتاري از کلان شهرها به شهرهاي ديگر گسترش پيدا مي کند، در حال حاضر اين انتقال به سرعت انجام مي شود.
جاي خالي نظارت
آسيب شناس اجتماعي ادامه داد: نکته مهم ديگر اين است که در حال حاضر در جامعه ما کنترل و نظارت به ويژه نسبت به دختران به شدت کاهش يافته است. کنترل به معناي اجتماعي و نه به معناي پليسي؛ چون بحث ما کاملاً فرهنگي است. وقتي نظارت خانواده کاهش پيدا کند و از سويي دختران در دانشگاه ها و مجامع جوانان حاضر شوند با مسائل جديدي روبه رو مي شويم، در تحقيقي که سال ۹۱ انجام شد، ۱۸ درصد دختران اظهار کردند بدون اطلاع والدين از خانه خارج مي شوند، در زمينه استعمال سيگار و تجربه سيگار کشيدن هم با همين آمار روبه رو شديم. هر چه نظارت خانواده کم شود و خواسته هاي والدين به سمت خواسته هاي آموزشي پيش برود و تا اهميت آموزش نسبت به پرورش بيشتر باشد، اين گونه رفتارها افزايش مي يابد.
متأسفانه نهادهايي هم مثل آموزش و پرورش نظارت هاي آموزشي را نسبت به نظارت بر الگوهاي رفتاري ترجيح مي دهند. امروزه، آموزشگاهي بهتر است که قبولي بيشتري در دانشگاه داشته باشد نه آموزشگاهي که از معيارهاي اخلاقي و رفتاري بهتري برخوردار است.
الگوسازي نکرده ايم
حسني دومين نکته را در کنار کاهش نظارت، فقدان استانداردهاي اجتماعي لازم براي حضور دختران و تغيير الگوهاي رفتاري در سبک زندگي امروز دانست و گفت: معيارهاي مناسب براي تعريف دختر مسلمان ايراني به صورت مطلوب و شفاف وجود ندارد. متأسفانه مشاهده مي کنيم که نوجوانان به صورت گروهي يا خانوادگي و در حضور والدين رفتارهايي را انجام مي دهند که در گذشته آن را آسيب مي شمردند. اين امر نشان مي دهد که خانواده نتوانسته است رفتار و الگويي مناسب ارائه دهد در نتيجه آن رفتار را هنجار دانسته و پذيرفته است. فقدان شادي و نشاط و نبود برنامه در اين حوزه و سرکوب هيجانات نوجوان و مسائلي از اين قبيل باعث مي شود که رفتارهايي مثل سيگار کشيدن به عنوان ژست اجتماعي دنبال شود.
و ديگر عوامل
حسني عوامل ديگري را نيز برشمرد، همچون حس امروزي بودن، آشنا نبودن با مهارت هاي زندگي، استقلال خواهي، هم خانگي در بين دانشجويان و نبود نظارت کافي از سوي دانشگاه ها، رشد خوابگاه هاي خصوصي، دوري از خانواده با توجه به بعد عاطفي شديد دختران، هزينه هاي زياد آموزش که گاهي از سوي خانواده تأمين نمي شود يا به سختي تأمين مي شود و فشارهاي روحي همگي گرايش به سيگار را افزايش مي دهد. دختران به اشتباه براي نشان دادن خود، الگوهاي پسرانه را انتخاب مي کنند. بايد به نوجوانان و به ويژه دختران آموزش دهيم تا الگوهاي رفتاري مناسب انتخاب کنند. اين پژوهشگر اجتماعي اين نسل را پوياترين نسل به صورت بالقوه دانست که ظرفيت ويژه اي در ساختار جمعيتي ايران محسوب مي شوند.
به گفته وي مسئولان بايد بتوانند با برنامه ريزي درست اين ظرفيت را بالفعل کنند. گسترش مصرف سيگار در دختران پيامدهاي بدتري نسبت به پسران دارد زيرا اين نسل، مادران آينده هستند و بهداشت و سلامت آن ها با اين رفتارها دچار مشکل مي شود.
همچنين بايد دانست هر جا باورهاي مذهبي و ارزش هاي ديني کمرنگ شود، رفتارهاي آسيب زا افزايش پيدا مي کند. وي ادامه داد: يکي ديگر از پيامدهاي اين رفتار در بين دختران، رفتن به سمت رفتارهاي خشونت آميز مردانه است. اين گونه است که اگر با برنامه، آموزش و معرفي الگوهاي مناسب به سراغ دختران جوان نرويم، خسارت هاي آن هم سلامت، هم اقتصاد، هم سياست و اجتماع را در بر خواهد گرفت.
مرجع : روزنامه خراسان
