عوامل استحکام‌بخش ازدواج در فرهنگ ایران

ازدواج مهم‌ترین پایه در تشکیل خانواده و نقطه عطفی در چرخه زندگی است. این امر مهم، جنبه اساسی از زندگی هر فردی است که دو نفر را به عنوان همسر به همدیگر متعهد می‌کند و به طور قابل ملاحظه‌ای بر عملکرد زندگی افراد، ازجمله رفاه اجتماعی، عاطفی، فرهنگی و اقتصادی تأثیر می‌گذارد.

شواهد نشان داده‌اند که ازدواج موفق به عنوان هسته مرکزی کیفیت زندگی با رضایت از زندگی رابطه مثبت و قوی دارد. از طرفی، ازدواج سالم و موفق، نقش بنیادین در تشکیل خانواده سالم ایفا می‌کند و خانواده سالم، زیر بنای سلامت جامعه است. به عبارتی خانواده، مهم‌ترین نهاد جامعه و شکل دهنده شخصیت آدمی است.

به گفته پژوهشگران، مطلوبیت، رضایت، خشنودی، کیفیت و کارکرد بهینه خانواده عامل بسیار مؤثری در شکوفایی، رشد و پیشرفت اعضای آن محسوب می‌شود. خانواده به عنوان یک سیستم شامل زیرمجموعه‌های همسران، والدین و فرزندان است و زیرمجموعه همسران می‌توانند با فراهم کردن الگویی مؤثر در تعامل زناشویی عمل کنند و چنانچه این خرده‌نظام، کارآمد و باکفایت باشد، شرایطی فراهم می‌شود که در آن همسران، صمیمیت، حمایت و رشد متقابل را تجربه کنند. به عبارت دیگر، کیفیت زناشویی همسران بر کارآمدی، استحکام و دوام زیرمجموعه همسران تأثیر می‌گذارد. از سوی دیگر، ازدواج پایدار و رضایت‌بخش، در فراهم آوردن ویژگی‌های مثبت بسیار برای اعضای خانواده ازجمله سلامت روانی مثبت، سلامت جسمانی و رشد کودک، کارآمد است.

محققانی از مرکز مشاوره ویژه ازدواج یاس، دانشگاه علوم پزشکی بقیةالله (عج)، دانشگاه خوارزمی و دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک با توجه به اهمیت این موضوع، تحقیقی را انجام داده‌اند که در آن، عوامل استحکام‌بخش پدیده ازدواج در فرهنگ ایران مورد بررسی و شناسایی قرار گرفته‌اند.

در این مطالعه از رویکرد تحلیل محتوا و مرور منابع و ادبیات پژوهش‌های ۱۰ سال اخیر و همچنین از جمع‌آوری داده‌های مرتبط استفاده شده است.

بر اساس نتایج این پژوهش، مؤلفه‌هایی از قبیل توانایی عشق‌ورزی و ابرازگری، توجه به بهداشت فردی، ابراز علاقه کلامی، توجه به آراستگی ظاهری و پوشش، وضعیت کشش جنسی و برقراری رابطه جنسی با همسر و غیر همسر قبل از ازدواج درکنار داشتن رضایت جنسی و داشتن دانش و مهارت کافی در برقراری رابطه جنسی قرارداده شده و پایداری ازدواج را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

در این خصوص، اردشیر کیانی، پژوهشگر مرکز مشاوره ویژه ازدواج یاس و همکارانش می‌گویند: «ارتباط زناشویی کارآمد، یکی از قوی‌ترین پیش‌بینی کننده‌های کیفیت زناشویی و موفقیت ازدواج است. ارتباط، هدف اصلی ازدواج است. ارتباط به زن و شوهر این امکان را می‌دهد که با یکدیگر بحث و تبادل نظر کنند و از نیازهای یکدیگر آگاهی یابند. درواقع، دلیل این که مهارت‌های ارتباط در ذیل مقوله زوجی قرار گرفته‌اند، این است که هنر ارتباط می‌تواند استحکام بخش رابطه زوجین و ضامن بقای ازدواج باشد».

آن‌ها می‌افزایند: «آخرین عامل زوجی استحکام‌بخش، موضوع فرزندآوری و تربیت فرزند است. در سیستم خانواده پس از مسؤولیت زوجی، مسؤولیت والدینی مهم‌ترین رکن خانواده است. به عقیده محققان، کیفیت زندگی در خانواده اصلی به طور قابل توجهی کیفیت زندگی نسل بعد فرزندان را پیش‌بینی می‌کند».

بر این اساس، وجود فرزند، زوجین را به هم وابسته‌تر می‌کند و بر حس ایثار آن‌ها می‌افزاید. همچنین وجود تعداد بیشتری از فرزندان، خانواده را در موقعیت بهتری از لحاظ بهینگی قرار می‌دهد.

به گفته کیانی و همکارانش، «بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که موفقیت ازدواج، موضوعی چند بعدی است که مستلزم همه جانبه‌نگری در انتخاب همسر و رعایت عوامل و مؤلفه‌های پیش‌بین در این پژوهش است و رسیدن به تراز یک جامعه سالم و ازدواج‌های موفق، مستلزم توسعه آگاهی‌ها و آموزش‌های پیش از ازدواج جوانان توسط مراکز مشاوره مجاز و با صلاحیت است».

این یافته‌های علمی که می‌توانند به روان‌شناسان و مشاوران ازدواج و خانواده کمک کنند تا بتوانند درعرصه کمک به جوانان در آستانه ازدواج و افزایش رفاه زوجین و کاهش آسیب‌های اجتماعی، سودمندتر و حرفه‌ای‌تر عمل کنند، در فصلنامه مطالعات راهبردی ورزش و جوانان متعلق به وزارت ورزش و جوانان انتشار یافته‌اند.