مواجهه درمانی: اصول، کاربردها و مزایا

مواجهه درمانی(Exposure therapy) یکی از روش‌های مؤثر در علم روان‌شناسی و درمانی است که به منظور مدیریت اختلالات روانی و اضطرابی استفاده می‌شود. این روش به صورت سیستماتیک فرد را با ترس‌ها، نگرانی‌ها یا واکنش‌های ناخوشایند به محرک‌های خاص مواجه می‌کند. این مقاله به بررسی اصول، کاربردها و مزایای مواجهه درمانی می‌پردازد.

تاریخچه‌ مواجهه‌درمانی
مواجهه‌درمانی نتیجه‌ کار رفتارشناسانی همچون ایوان پاولوف و جان واتسون در اوایل دهه ۱۹۰۰ است. ریشه‌ی آن به قوانین شرطی‌شدن کلاسیک پاولو بازمی‌گردد. معروف‌ترین مثال شرطی‌شدن کلاسیک مربوط به سگ پاولوف است که اشتهای آن با شنیدن صدای زنگ تحریک می‌شد. در سال ۱۹۲۴، رفتارشناسی به نام ماری کاور جونز با نتایج تحقیقاتش حول شرطی‌شدن عامل، مواجه‌سازی را یک قدم به جلو برد. شرطی‌شدن عامل، فرآیندی است که طی آن فرد با با داشتن یک تجربه‌ی خوشایند، یاد میگیرد که بیشتر آن کار را انجام دهد.

کاور جونز با استفاده از غذا و تجربیات خوشایند موفق شد تا قدم به قدم ترس یک پسربچه از خرگوش را کاهش دهد. سال‌ها بعد، در سال ۱۹۸۵، رفتارشناسی به‌نام جوزف ولپ، روش حساسیت‌زدایی سیستماتیکی بوجود آورد. در این روش تکنیک‌هایی برای آموزش ریلکسیشن، اضطراب سلسله مراتبی (روشی که در آن لیستی از بیشتر به سمت کمترین مورد اضطراب نوشته می‌شود.) و مواجه سازی برای کاهش حساسیت یک فرد به شرایط یا ترس خود وجود دارد.

بعدها در دهه ۱۹۷۰، استنلی رچمن فرآیند مواجه‌سازی و جلوگیری از پاسخ را در هنگامی که با دچار وسواس یا اجبار کار می‌کرد، به‌وجود آورد. در این روش، افراد تشویق می‌شوند تا مواردی که بر آن‌ها وسواس دارند را تصور کنند، و سپس از انجام کارهایی که موجب کاهش اضطراب حاصل از وسواس آن‌ها می‌شود، خودداری کنند. در ۳۰ سال اخیر، مواجه‌سازی گسترش پیدا کرده و امروزه هردو روش مواجه‌سازی و جلوگیری از پاسخ (ERP) و حساسیت‌زدایی سیستمیک استفاده می‌شوند.


مواجهه‌درمانی نوعی رفتاردرمانی است که به افراد کمک می‌کند تا ترس‌های مشکل‌سازشان را مدیریت کنند. با استفاده از تکنیک‌های مختلفی، فرد مرحله به مرحله در مواجهه با شرایطی اضطراب‌آور قرار می‌گیرد. هدف مواجه‌درمانی ایجاد یک محیط امن است تا فرد بتواند اضطراب خود را کاهش دهد، از موقعیت‌های وحشت‌آور خود فرار نکند و کیفیت زندگی او افزایش یابد.

این رفتار درمانی مناسب برای مواجهه شدن با تمامی ترس ها است. ترس هایی که با ریشه در سن های پایین روح را آزار می دهند و یا با ریشه در سن های بالا زخم های بزرگتری می زنند. نه تنها ترس، حتی با درمان اضطراب های عمومی و اضطراب های اجتماعی هم تاثیرات مثبت در زندگی نقش می زنید. تمامی این مشکلات ذکر شده را اگر راه حلی برای درمان کردن آن ها نداشته باشید، بدانید که تا همیشه زندگی‌تان با اختلال های خسته کننده اما جدی ادامه پیدا می‌کند.

چرا مواجهه درمانی؟
وقتی از یک شیء یا یک فعالیت خاص می‌ترسید، ممکن است از آن اجتناب کنید. برای مثال، اگر از حضور در محیط‌های سربسته بترسید ممکن است از قرارگرفتن در آسانسور خصوصاً زمان‌هایی که شلوغ باشد، اجتناب کنید. شاید دوری از عوامل ایجادکننده ترس بتواند برای مدت‌زمان کوتاهی احساس ناخوشایند ترس را در شما متوقف کند اما در درازمدت سبب می‌شود ترس و اضطراب در وجودتان تشدید شود.

تکنیک مواجهه درمانی می‌تواند در شکستن چرخه ترس و اجتناب به شما کمک کند. این تکنیک‌، در محیطی امن شما را با منبع ترس‌تان روبه‌رو می‌کند. مواجهه درمانی به شما کمک می‌کند بر ترس خود غلبه کنید تا آن شیء، فعالیت یا موقعیت خاص نتواند باعث اضطراب‌تان شود و در نهایت، بتوانید هدفمند با آن برخورد کنید.

 

مزایای تکنیک مواجهه درمانی
اکنون که با مواجهه درمانی آشنا شدید، به برخی از فواید آن می‌پردازیم:
خوگیری (Habituation): همان‌طور که به‌تدریج و مکرراً خود را در معرض منبع ترس‌تان قرار می‌دهید، واکنش شما نسبت به آن آرام‌آرام کم‌رنگ‌تر و خفیف‌تر می‌شود.

خاموش‌سازی (Extinction): مواجهه درمانی با فراهم‌کردن محیطی امن به شما یاد می‌دهد موقعیتی که از آن می‌ترسید تهدیدی برایتان محسوب نمی‌شود. این روش هم‌چنین ارتباطی را که بین آن موقعیت خاص و عواقب منفی حاصل از آن متصور می‌شوید، تضعیف می‌کند.

پردازش عاطفی: این شکل از درمان به شما کمک می‌کند منبع ترس خود را کشف و درک کنید. علاوه بر این، کمک می‌کند پاسخ‌های غریزی خود را با باورها و تفکرات واقع‌بینانه‌تری درباره موقعیت هراس‌آور جایگزین کنید. هم‌چنین باعث می‌شود در مواجهه با احساس‌هایی مانند ترس و اضطراب راحت‌تر باشید.

خودکارآمدی (Self-efficacy): با گذر زمان، مواجهه درمانی به شما کمک می‌کند به این باور برسید که می‌توانید با موقعیت‌هایی که باعث ترس‌تان می‌شوند، روبه‌رو شوید و اضطراب ناشی از آن را مدیریت کنید.


کدام مشکلات روان می‌توانند با مواجهه‌درمانی درمان شوند؟
تعدادی از مشکلات اعصاب و روان می‌توانند با مواجه سازی درمان شوند. مواجه‌سازی برای بسیاری از افراد مبتلا به اضطراب و مشکلات ناشی از تروما می‌تواند کمک‌کننده باشد. این تکنیک برای مشکلات زیر قابل استفاده است:
فوبیا
جامعه‌گریزی
اضطراب عمومی
استرس پس از تروما (PTSD)
مشکلات اضطرابی ناشی از وسواس (OCD)
استرس حاد یا دیگر مشکلات ناشی از تروما
حملات عصبی
 

انواع مواجهه درمانی
مواجهه بصورت واقعی و زنده
در این روش فرد در واقعیت و به صورت مستقیم، با یک شی، موقعیت و یا فعالیتی که از آن می‌ترسد مواجه می‌شود. مثلا فردی که از مار می‌ترسد با آن روبه‌رو می‌شود، کسی که اضطراب اجتماعی دارد، در جمع سخنرانی می‌کند.

مواجهه خیالی
از فرد خواسته می‌شود تا موقعیت یا فعالیت مورد ترس را به صورت واضح تصور کند. مثلا از فرد دچار PTSD خواسته می‌شود تا تجربه آسیب‌زای خود را به خاطر بیاورد و توصیف کند تا احساس ترس و اضطراب خود را کاهش دهد.

مواجهه موقعیت‌ مجازی
تکنولوژی نیز امروزه در درمان‌‌های روانشناختی کاربرد دارد. در شرایطی که امکان مواجهه در واقعیت نیست یا شرایط امن برقرار نیست، می‌توان از فناوری واقعیت مجازی استفاده کرد. برای مثال شخصی که ترس از پرواز و یا ارتفاع دارد، به کمک عینک‌های واقعیت مجازی فضای آن تداعی می‌شود.

مواجهه جسمی
برای مثال فردی که دچار هراس است، احساسات فیزیکی به صورت امن و در عین حال بی‌ضرر به صورت عمدی ایجاد می‌شود. مثلا از فرد خواسته می‌شود تا به صورت درجا بدود و ضربان قلب خود را افزایش دهد تا بداند که این مسئله خطرناک نیست.


تکنیک‌هایی که در مواجهه‌درمانی استفاده می‌شوند
تکنیک‌های زیادی به منظور کاهش پاسخ‌های دردسرساز در مواجهه‌درمانی استفاده می‌شوند. درمانگران باید ارزیابی انجام داده و نتیجه‌گیری کنند تا دریابند که چه ترکیبی از تکنیک‌ها مناسب‌تر است.

مواجهه درمانی می‌تواند با سرعت‌های گوناگونی پیشرفت کند. درمانگر، در این مسیر شما را راهنمایی می‌کند تا با ترس‌هایتان طبق سلسله‌مراتب یا «نردبان» ترس -که به‌عنوان نقشه راه برای درمان عمل می‌کند روبرو شوید. او هم‌چنین به شما کمک می‌کند با تروما یا اضطرابی که ممکن است در هر مرحله‌ای از فرآیند برایتان رخ دهد، کنار بیایید.
 

مواجهه تدریجی: این تکنیک مواجهه درمانی عبارت است از «قرارگرفتن فرد در معرض منشأ ترس خود به‌صورت تدریجی»، مانند بالارفتن از پله‌های نردبان، یکی پس از دیگری. برای مثال، اگر شما از آمپول‌زدن می‌ترسید، مراحل می‌تواند به ترتیب نگاه‌کردن به تصویر یک سرنگ، داشتن یک سرنگ دربسته در اطرافتان و نگه‌داشتن سرنگ در دست باشد. این مراحل تا زمانی ادامه پیدا می‌کنند که شما بتوانید کاری را که بیشتر از همه از آن می‌ترسید، انجام دهید.

در درمان تدریجی، افراد آهسته آهسته ترس خود را کنار می گذارند و درمان می شوند. زمان زیادی نیاز دارد، اما خوب نتیجه اثر گذار تر و برگشت ناپذیر تر است. برای مثال اگر ترس از زنبور دارید، باید روند مراحل زیر را طی کنید:
مشاهده کردن عکس زنبور
مشاهده کردن زنبور در داخل ظرفی سر پوشیده
مشاهده کردن زنبور از داخل ظرفی سر پوشیده نزدیک شما
با خود نگه داشتن ظرف سر پوشیده
و در آخر به دست گرفتن ظرف سر پوشیده


حساسیت‌زدایی سیستماتیک:
این تکنیک آموزش ریلکسیشن، پیشبرد سلسه‌مراتب اضطراب و مواجهه گام به گام با موقعیت یا مورد ترسناک را به‌کار می‌گیرد. آموزش ریلکسیشن باید شامل ریلکیشن پیشرونده‌ عضلات (progressive muscle relaxation)، مناظر و صداهای آرامش‌بخش و تصورات هدایت‌شده باشد.

سلسله‌مراتب اضطراب ممکن است همانند مقیاس ناراحتی ذهنی ولپ (Wolp’s Subjective Units of Discomfort Scale) استفاده شود. در این روش فرد لیستی از اضطراب‌ها و احساسات ناراحت‌کننده‌ای را که یک اتفاق برای او به‌وجود می‌آورد، نوشته و شدت آن‌ها را از ۰-۱۰۰ طبقه‌بندی می‌کند. سپس فرد گام به گام با موارد مختلفی که امتیازبندی کرده‌است مواجه می‌شود، تا تکنیک‌هایی برای ازبین بردن اضطراب ناشی از آن را یاد بگیرد.

این احتمال وجود دارد که درمانگر برای افزایش احساس آرامش و راحتی شما در هریک از مراحل این فرآیند از روش حساسیت‌زدایی سیستماتیک استفاده کند. این روش‌ها شامل تمرینات آرام‌سازی مانند مدیتیشن، تنفس عمیق، تصویرسازی ذهنی هدایت‌شده و آرام‌سازی پیش‌رونده عضلانی است.

برای درمان حساسیت زدایی، تمامی روش های مراقبه گفته می‌شود که تنها کافی است در آرامش کامل آن ها را رعایت کنید. چون ترس از اضطراب در زنان بیشتر از مردان است پس این موارد مراقبه شامل:

تنفس عمیق
مراقبه
آرامش بدن
تصاویر هدایت شونده
مراقبه از جمله اثرات مثبتی که برای ذهن دارد می‌توان به این موارد اشاره کرد:
کاهش اضطراب
افزایش تمرکز حواس
افزایش خلاقیت
افزایش همدردی و دل سوزی
تقویت حافظه کاهش استرس


غرق‌شدن (Flooding): در این روش به یک‌باره با بالاترین سطح از نردبانی که قبل‌تر درباره آن صحبت کردیم، روبه‌رو می‌شوید. اگر ترس به‌وجود‌آمده، کارها و فعالیت‌های روزمره شما را مختل کرده باشد، درمانگر ممکن است از روش «غرق‌شدن» استفاده کند. اگرچه این روش ممکن است باعث شود فرد سریع‌تر بتواند بر ترس خود غلبه کند اما این تجربه می‌تواند برای فرد آسیب‌زا و سخت باشد. بنابراین، روان‌درمانگر احتمالاً زمانی از این تکنیک استفاده می‌کند که اضطراب فرد تا حد قابل قبولی کاهش یافته باشد. (هرگز بدون توصیه یک متخصص مجرب، اقدام به انجام این روش برای هیچ‌کس نکنید.)

درمان غرقه سازی: در این روش درمان، تقریبا نزدیک به وازه بی‌رحمی می شود. که برای درمان مقابله با ترس، به یک باره شخص را با همان ترس رو به رو می کند. مثلا اگر شخصی از ارتفاع ترس دارد. او را مستقیما به محلی می‌برند که ارتفاع زیادی داشته باشد.


مواجهه و اجتناب از پاسخ: مواجهه و اجتناب از پاسخ (ERP) یک تکنیک درمانی مؤثر، مخصوصاً برای افرادی که چرخه وسواس و اجبار را تجربه می‌کنند (مانند اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)) است. این روش روی ضعیف‌کردن ارتباط بین وسواس و اجبار تمرکز می‌کند. درمانگر از روی عمد وسواس‌های فرد را تحریک می‌کند ولی از بیمار می‌خواهد که رفتارهای اجباری و تشریفات وسواسی مربوط به آن را انجام ندهد.

مواجهه گروهی برای مقابله با ترس‌ها
شاید به صورت زنده و حقیقی نه، اما در نمایش های خانگی دیده و یا شاید هم از هم صحبتی های اطرافیان خود شنیده باشید. افرادی را که با مشکل مشترک خود، حلقه ای وار به دور یکدیگر می نشینند و باهم معاشرت می کنند. این معاشرت ها به دلیل تجربه های حقیقی که مشابه به بیماری مشترکشان است، بسیار مفید بوده و پر از تاثیر است. . و این افراد در ادامه با روحیات و انگیزه بیشتری برای درمان خود وقت می گذارند.


تکنیک‌های اختصاصی مواجهه‌درمانی:
مواجهه‌ درجه‌بندی‌شده: این تکنیک مشابه با حساسیت‌زدایی سیستماتیک است اما از تکنیک‌های ریلکسیشن استفاده نمی‌کند.

تکنیک سیل یا طغیان: در ان تکنیک فرد می‌تواند در معرض شرایط in-vivo قرار گیرد یا آن را متصور شود. فرد در مدت طولانی، به شدت در معرض حوادث اضطراب‌آمیز قرار می‌گیرد. تکنیک سیل یا طغیان معمولا تا زمانی که سطح اضطراب فرد به طور قابل توجهی کاهش یابد، ادامه پیدا می‌کند.

مواجهه طولانی‌مدت: اثربخشی این تکنیک بر مشکلات ناشی از تروما (آسیب‌های فیزیکی) اثبات‌شده است. این تکنیک مشابه تکنیک سیل یا طغیان است، با این تفاوت که در آن تمرینات جسمی و فرآیندهای شناختی نیز دخیل هستند.

مواجهه و جلوگیری از پاسخ (ERP): این روش برای افرادی که مبتلا به وسواس و اجبار ذهنی هستند موثر است. ERP با کاهش ارتباط بین وسواس و اجبار ذهنی عمل می‌کند. درمانگران فرد را در معرض وسواس خود قرار می‌دهند و بعد از او می‌خواهند تا در برابر پاسخ به آن و انجام کارهایی که همیشه می‌دادند، مقاومت کنند.

تکنیک ERP
از مواجهه درمانی می‌توان برای بهبود اختلالات گوناگونی نظیر انواع فوبیا، اختلال اضطراب فراگیر و اختلال اضطراب اجتماعی کمک گرفت. با این ‌حال، نوعی از مواجهه درمانی با عنوان مواجهه و جلوگیری از پاسخ (Exposure and Response Prevention Therapy) (ERP یا Ex/RP) وجود دارد که برای درمان اختلال وسواس فکری- عملی (OCD) از آن استفاده می‌شود.

به عقیده دکتر دی آنجلیس، تکنیک ERP به افراد مبتلا به وسواس فکری- عملی کمک می‌کند بتوانند با موقعیت‌های ناخوشایند روبه‌رو شوند و رفتارهای اجباری خود را که برای رفع اضطراب به آن‌ها روی می‌آورند، کاهش دهند و به شیوه کارآمدتری با موقعیت کنار بیایند. جلوگیری از اجبارهای ذهنی و رفتارهای وسواسی می‌تواند نگرشی بسازد تا افراد مبتلا به OCD یاد بگیرند اگر به قوانین وسواس خود عمل نکنند، اتفاق بدی نخواهد افتاد. طبق نتایج مطالعه‌ای که در سال 2015 انجام شده‌است، اجرای تکنیک ERP در کاهش علائم وسواس فکری- عملی بسیار موفق بوده است؛ اختلالی که پیش از این غیر قابل درمان تلقی می‌شد.

تکنیک‌های تکمیلی
بازسازی ساختار شناختی: بسیاری از درمانگران، تکنیک‌های مواجه سازی را با جزء شناختی تکمیل می‌کنند تا پیشرفت بیمار را تقویت کنند. درمانگران کمک می‌کنند تا بیمار یک الگوی فکری اشتباه را که موجب ترس یا فوبیای او در یک موقعیت می‌شود را از نو ساختار بدهد.

دارودرمانی: داروهای روان مثل ضدافسردگی‌ها و بنزودیازپام می‌توانند علائم بیولوژیکی اضطراب را کاهش دهند. به همین دلیل ترکیب کردن مواجه‌سازی با دارودرمانی پیشنهاد شده‌است.


نحوه انجام مواجهه درمانی
روان‌درمانگران از تکنیک‌های گفته‌شده، به روش‌های متفاوتی برای انجام مواجهه درمانی استفاده می‌کنند:

مواجهه در محیط واقعی (In Vivo Exposure)
مواجهه در محیط واقعی عبارت است از مواجهه مستقیم با محرک یا موقعیت هراس‌آور در محیط واقعی. برای مثال، اگر نوجوانی می‌ترسد از والدین خود جدا شود، می‌بایست تجربه‌های دورشدن از والدین را تدریجی و در وضعیت‌های گوناگون تجربه کند (البته با راهنمایی و نظارت پزشک و رضایت والدین).

مواجهه خیالی (Imaginal Exposure) مواجهه خیالی، تصورکردن خیالی موقعیت ترسناک با جزئیات دقیق است. برای مثال، اگر فوبیای استفراغ دارید، احتمال اینکه درمان‌گر شما را تشویق کند چیزی بخورید تا بتوانید عمداً استفراغ کنید خیلی کم است. در عوض، از شما می‌خواهد یک روایت مکتوب از آنچه در صورت استفراغ در ملأ عام ممکن است برای شما اتفاق بیفتد بنویسید و در ادامه بخواهد متنی را که نوشته‌اید بازخوانی کرده یا بارها به آن گوش دهید. ایده کلی این تمرین این است که به شما کمک کند تا این موقعیت‌های هراس‌آور به‌جای آنکه همان سطح از اضطراب همیشگی را ایجاد کنند شما را خسته کنند.

مواجهه وابسته به تحریک و انگیزه درونی (Interoceptive Exposure)
مواجهه وابسته به تحریک و انگیزه درونی می‌تواند به مقابله با ترس از یک احساس فیزیکی کمک کند. از این روش معمولاً برای درمان حمله‌های پانیک استفاده می‌شود. برای مثال، درمانگر ممکن است از شما بخواهد برای افزایش ضربان قلب، یک دقیقه حرکت پروانه انجام دهید. از این طریق، رفته‌رفته متوجه می‌شوید که این یک واکنش فیزیولوژیک است، نه نشانه حمله قلبی؛ و اصلاً خطرناک نیست.

مواجهه از طریق واقعیت مجازی (Virtual Reality Exposure) مواجهه از طریق واقعیت مجازی، رویکرد نسبتاً جدیدتری است که به شما کمک می‌کند با استفاده از واقعیت مجازی، با ترس‌هایتان روبه‌رو شوید. برای مثال، اگر ترس از پرواز دارید، قبل از رفتن به یک مسافرت هوایی، برای آمادگی بیشتر می‌توانید از ویدیوهایی که وضعیت پرواز را شبیه‌سازی می‌کنند استفاده کنید.
 

انواع مواجهه
مواجهه با تصور: در این نوع از مواجهه، از فرد می‌خواهند تا با تصویرسازی در ذهن، خود را در معرض ترس خود قرار دهد. به‌طور مثال، فردی که دچار آگورافوبیا، ترس از مکان‌های شلوغ، است، خود را درون یک مرکزخرید شلوغ متصور شود.

مواجهه in-vivo: در این نوع، فرد خود را در مواجه با اجسام و شرایطی واقعی قرار می‌دهد. به‌طور مثال، کسی که ترس از پرواز دارد، می‌تواند به فرودگاه رفته و بلند‌شدن هواپیما را تماشا کند.

مواجهه با واقعیت مجازی: این نوع درواقع ترکیبی از دو نوع قبلی است. در این نوع، فرد در واقعیت با ترس خود روبه‌رو می‌شود، اما شرایط آن ساختگی است. به‌طور مثال فردی که ترس از ارتفاع دارد، در یک شبیه‌سازی مجازی از پلکان اضطراری بالا برود.


مواجهه‌درمانی چگونه اثربخش است؟
مزایای مواجهه‌درمانی کاملا اثبات‌شده و اسناد آن جمع‌آوری شده‌است. تعداد زیادی از مقالات، مواجهه‌درمانی را اولین راه درمان برای بسیاری از مشکلات اعصاب و روان معرفی کرده‌اند.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۲ در Journal of Rehabilitation Research and Develpment منتشر شده‌است که مواجهه طولانی‌مدت (PE) را یکی از درمان‌های طلایی برای استرس‌های پس از تروما به خصوص تروماهای حاصل از جنگ و عملیات نظامی معرفی کرده‌است.

براساس آمار موسسه بین‌المللی OCD، پس از درمان ترکیبی ERP و بازسازی شناخت، از هر ۱۰ فرد مبتلا به وسواس، ۷ نفر کاهش ۶۰-۸۰٪ در علائم اضطراب خود مشاهده می‌کنند.

مقاله‌ای در سال ۲۰۱۱ در Psychiatric Times منتشر شده‌است، که متاآنالیزی بر افراد شرکت‌کرده در مواجه‌سازی انجام داده‌است. این مطالعه پس از دنبال‌کردن افراد پس از درمان به مدت ۴ سال، نتایج مثبتی را ارائه کرده‌است.
۹۰٪ افرادی که در مواجهه‌درمانی شرکت‌کرده‌اند، در میزان اضطراب خود کاهش مشاهده کرده‌اند و ۶۵٪ افراد پس از آن فوبیای خود را دوباره تجربه نکرده‌اند.
 
اصول مواجهه درمانی
 ترسیدن مجدد
در این روش، فرد به مواجهه با واقعیت‌ها یا محرک‌هایی که ترس و اضطراب را برانگیزانده، ترغیب می‌شود. این اجازه می‌دهد که فرد در معرض احساسات ناخوشایند قرار گیرد تا با آن‌ها آشنا شده و به تدریج به آن‌ها عادت کند.

 

 اعتقاد به عدم ضرر جدی
این اصل نقش مهمی در موفقیت مواجهه درمانی دارد. به فرد یادآوری می‌شود که اختلال یا واکنش‌های اضطرابی اغلب خطرات واقعی ندارند و احساساتی ناخوشایند ممکن است اما باعث آسیب جدی نمی‌شوند.
 
مداومت
مواجهه درمانی نیازمند تکرار و تمرین مداوم است تا افراد بتوانند با واکنش‌های اضطرابی خود بهبود یابند. به تدریج، آن‌ها با احساسات خود کنار می‌آیند و از تجربه‌های مثبت بهره‌برداری می‌کنند.

 
کاربردهای مواجهه درمانی
 اختلال اضطراب عمومی
افرادی که به شدت مستعد نگرانی‌ها و ترس‌های غیرمنطقی هستند، می‌توانند از مواجهه با محرک‌های موجب اضطراب‌شان استفاده کنند تا به تدریج از این ترس‌ها عبور کنند.
 
اختلال وسواسی-اجباری
در این اختلال، افراد دچار افکار و عمل‌های تکراری و ناخواسته می‌شوند. مواجهه با محرک‌های موجب وسواس می‌تواند به کنترل افکار و کاهش عمل‌های اجباری کمک کند.
 
ترس از اجتماع
افرادی که ترس شدیدی از مواجهه با اجتماع دارند، می‌توانند با تمرین‌های مواجهه درمانی از این ترس عبور کنند و مهارت‌های ارتباطی بهتری برای ارتباط با دیگران یاد بگیرند.
 
مزایای مواجهه درمانی
 کاهش اضطراب
از طریق تجربه مکرر از واقعیت‌ها و محرک‌های ناخوشایند، افراد به تدریج احساسات خود را کنترل می‌کنند و اضطراب خود را به مرور کاهش می‌دهند.
 
افزایش اعتماد به نفس
پیشرفت در مواجهه درمانی باعث افزایش اعتماد به نفس و احساس کنترل شخصی می‌شود، زیرا فرد متوجه می‌شود که می‌تواند با واکنش‌های اضطرابی خود مقابله کند.
 
بهبود کیفیت زندگی
با کاهش اضطراب و ترس‌ها، افراد به آزادی بیشتری در انجام فعالیت‌ها و شرکت در رویدادهای اجتماعی دست پیدا می‌کنند.

چالش‌ها و محدودیت‌های مواجهه‌درمانی
با وجود تاثیرات بسیار مثبت مواجهه‌درمانی، تعدادی چالش و محدودیت نیز در درمان آن مشاهده شده‌است. منابعی گزارش کرده‌اند که با وجود سندهای قاطعی که از اثربخشی مواجهه‌درمانی وجود دارند، بعضی از مشاوران حرفه‌ای و درمانگران از این روش استفاده نمی‌کنند. برخی گمان می‌کنند که علت این کار این است که تخصیص دادن آموزش‌ها به فرد کار مشکلی است. به‌علاوه نظرسنجی‌ای از روانشناسانی که از PTSD استفاده می‌کنند شده‌است، نشان می‌دهد که بسیاری از آن‌ها معتقدند که مواجهه‌درمانی ممکن است علائم را تشدید کند.
مارک ففر (Mark Pfeffer)، مدیر مرکز Panic and Anxiety در شیکاگو اعتقاد دارد که مواجهه‌درمانی به سختی می‌تواند موثر باشد، زیرا باعث می شود افراد چیزهایی را که مدت‌ها به‌سختی از آن‌ها دوری کرده‌اند لمس کنند. به همین دلیل، اگر به درستی اجرا نشود، اثرات مثبت آن از بین می رود. به همین دلیل حتی اگر احساس کنید که بهتر شده‌اید، بازهم باید در تمام شرایط در درمان شرکت کنید و از توصیه‌های درمانگر خود پیروی کنید.
برای بسیاری از افراد، اثرات مواجهه‌درمانی ماندگار است و تحقیقات مختلفی همچنان از اثربخشی آن در درمان اضطراب، هراس و بسیاری از مشکلات سلامت روان حمایت می‌کنند.
 

 
سوالات متداول درباره مواجهه درمانی
1. مواجهه درمانی چیست؟
مواجهه درمانی یک روش درمانی در حوزه روان‌شناسی است که با مواجهه افراد با ترس‌ها، نگرانی‌ها یا محرک‌های ناخوشایند، آن‌ها را به تدریج به این وضعیت‌ها عادت می‌دهد تا اضطراب کاهش یابد.
 
2. چه اصولی در مواجهه درمانی به‌کار می‌رود؟
در مواجهه درمانی، دو اصل اصلی به کار می‌رود: ترسیدن مجدد (Exposure) و اعتقاد به عدم ضرر جدی (Cognitive Restructuring). این اصول باعث کاهش اضطراب و تغییر در نگرش افراد نسبت به محرک‌های ترسناک می‌شوند.
 
3. چه اختلالات روانی می‌توانند از طریق مواجهه درمانی درمان شوند؟
مواجهه درمانی به درمان اختلالات اضطرابی مانند اختلال اضطراب عمومی، اختلال وسواسی-اجباری، ترس اجتماعی و ترس از اشیاء خاص کمک می‌کند. همچنین، درمان اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) نیز با استفاده از مواجهه درمانی انجام می‌شود.
 
4. مواجهه درمانی چه مزایایی دارد؟
مواجهه درمانی منجر به کاهش اضطراب و ترس‌ها می‌شود. این روش باعث افزایش خودایمانی، کاهش وابستگی به رفتارهای اجتنابی و بهبود کیفیت زندگی می‌شود.
 
5. آیا مواجهه درمانی ممکن است به افراد آسیب بزند؟
با توجه به هدایت صحیح و تدریجی، مواجهه درمانی به افراد آسیب نمی‌زند. اگرچه در آغاز ممکن است اضطراب افزایش یابد، اما با تمرین‌های مداوم این اضطراب کاهش می‌یابد.
 
6. آیا مواجهه درمانی فقط برای افراد با اختلالات روانی مناسب است یا می‌تواند به عنوان روش معمولی برای مواجهه با ترس‌های روزمره استفاده شود؟
مواجهه درمانی در ابتدا به‌طور اصولی برای افراد با اختلالات روانی طراحی شده است، اما تکنیک‌های آن می‌توانند برای کمک به افراد در مواجهه با ترس‌های روزمره نیز مؤثر باشند.
 
7. آیا مواجهه درمانی تنها به معنی مواجهه فیزیکی با ترس‌ها است یا شامل مواجهه ذهنی نیز می‌شود؟
مواجهه درمانی به‌طور گسترده شامل هر دو نوع مواجهه فیزیکی و ذهنی است. به علاوه، به افراد آموزش داده می‌شود که چگونه با افکار ناخوشایند خود نیز مواجهه کنند.
 
8. آیا مواجهه درمانی به تنهایی کافی است یا ممکن است با داروها یا روش‌های دیگر ترکیب شود؟
مواجهه درمانی به تنهایی می‌تواند برای بسیاری از افراد کافی باشد. اما در برخی موارد، ترکیب مواجهه درمانی با داروها یا روش‌های دیگر مانند روان‌درمانی می‌تواند تأثیربخش‌تر باشد. تصمیم نهایی براساس وضعیت هر فرد تعیین می‌شود.


معایب مواجهه درمانی
رویارویی با ترس‌ها کار چندان ساده‌ای نیست. بنابراین به‌کارگرفتن تکنیک مواجهه درمانی می‌تواند چالش‌برانگیز و حتی ناخوشایند باشد. هنگامی‌که از تکنیک مواجهه درمانی استفاده می‌کنید حتماً این نکته را به خاطر داشته باشید که هدف درمانگر، شکنجه شما نیست و هرگز قصد ندارد وضعیتی به وجود بیاورد که شما بخواهید موقعیتی ناخوشایند را تحمل کنید.

تا اینجا، از فواید مواجهه درمانی گفتیم. اما این روش می‌تواند معایبی نیز داشته باشد:
علائم ممکن است برگردند: علائم ممکن است در برخی از بیماران پس از مدتی دوباره ظاهر شوند. این حالت به‌ویژه در مواردی که درمان به طور کامل انجام نشده باشد، محتمل‌تر است.

موقعیت‌های شبیه‌سازی‌شده همیشه منعکس‌کننده واقعیت نیستند: این یعنی فردی که به اختلال اضطراب پس از حادثه مبتلاست، ممکن است بتواند موقعیت شبیه‌سازی‌شده در مطب درمانگر را مدیریت کند، اما شاید نتواند با همین موقعیت در دنیای واقعی به‌خوبی کنار بیاید. با وجود محدودیت‌های گفته‌شده، مواجهه درمانی یک گزینه درمانی است که ارزش بررسی دارد، زیرا نتایج تحقیقات نیز کارایی این تکنیک را تأیید کرده‌اند. در واقع، یکی از محدودیت‌های مواجهه درمانی این است که این تکنیک تا به حال به اندازه کافی به‌کار گرفته نشده است. بسیاری از درمانگران در زمینه مواجهه درمانی آموزش رسمی ندیده‌اند و بنابراین نمی‌توانند از آن برای درمان بیماران مبتلا به اختلالات اضطرابی بهره بگیرند.

اثربخشی مواجهه درمانی
مواجهه درمانی یک درمان مبتنی بر شواهد است. به این معنا که تحقیقات، کارآمدی آن را تأیید کرده‌اند. طبق مطالعه انجام‌شده در سال 2015، شواهد تجربی نشان می‌دهند مواجهه درمانی می‌تواند به بهبود اختلالات اضطرابی مانند فوبیاها، اختلال وحشت‌زدگی، اختلال اضطراب اجتماعی، اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، اختلال استرس پس از حادثه (PTSD) و وسواس فکری-عملی (OCD) کمک کند.

نتایج یک مطالعه منتشرشده در سال 2016 نشان داد افرادی که برای درمان فوبیای خود از تکنیک مواجهه درمانی استفاده کردند، در مقایسه با گروه کنترل نه‌تنها بلافاصله پس از درمان علائم کمتری داشتند بلکه اثرات بهبود حاصل از این تکنیک، 8 سال پس از آن نیز تداوم داشته است. نتایج به‌دست‌آمده از این مطالعه حاکی از آن است که مواجهه درمانی می‌تواند فواید طولانی‌مدت نیز داشته باشد.



سخن پایانی مقاله درباره مواجهه درمانی 
مواجهه درمانی می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی علائم اضطراب فرد را کاهش داده، توانایی و تمایل او را برای رویارویی با موقعیت‌های نه‌چندان خوشایند افزایش داده و این بینش را که می‌تواند از عهده کارهای سخت بربیاید در او تقویت کند. اگر ترسی در زندگی دارید یا با موقعیتی مواجهه شده‌اید که زندگی‌تان را با چالش روبه‌رو کرده است، تکنیک مواجهه درمانی می‌تواند گزینه‌ای مطلوب برای درمان باشد.

با اینکه ممکن است رویارویی با ترس‌هایتان دلهره‌آور به‌نظر برسد، اما باید بدانید درمانگر می‌تواند در این مسیر راهنمایی‌تان کند و شما را به ابزارهایی برای مقابله با اضطرابی که تجربه می‌کنید، مجهز کند. این تکنیک می‌تواند برای کسانی که می‌خواهند بر اضطراب خود غلبه کنند و دوباره احساس بهتری در زندگی داشته باشند، شبیه به معجزه باشد.

در پایان، مواجهه درمانی به عنوان یک ابزار قدرتمند در مدیریت اختلالات اضطرابی و روانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با تمرین مداوم و هدایت مناسب، افراد می‌توانند از این روش بهره‌برداری کرده و کیفیت زندگی بهتری را تجربه کنند.
 

 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6343408
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4610618
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5296915
https://www.medicalnewstoday.com/articles/exposure-therapy
https://www.apa.org/ptsd-guideline/patients-and-families/exposure-therapy