تقویت تاب آوری نظام سلامت ایران در برابر تغییرات اقلیمی

نظـام سـلامت مجموعـه ای از افـراد، گروه ها و سازمان هایی است که وظایف سیاستگذاری، تأمین مالی، تولید منابع و ارائه خدمات سلامت را با هدف تأمین، حفظ و ارتقای سـلامتی مردم، پاسلگویی به انتظارات آنها و حمایت مالی از ایشان در مقابل هزینه های سلامت بر عهده دارند.

تاب آوری نظام سلامت “توانایی، قابلیت و ظرفیت پیش بینی، پیشگیری، جذب، تطبیق و تغییر نظام سلامت به هنگام مواجه با شوک و بحران و ارائه مستمر خدمات سلامت در زمان مدیریت شوک و بحران” است.

اقلیم (آب و هوا Climate) برگرفته از واژه یونانی باستان کلیما κλίμα ، به میانگین شرایط آب و هوایی یک منطقۀ جغرافیـایی در یـک دوره زمانی نسبتاً طولانی حدود 30 سال گفته می شود.

برخی از این متغیرهای هواشناسی عبارتند از دما، فشار اتمسفر، باد، رطوبـت و بـارش. به عنوان مثال، فلات ایران دارای چهار اقلیم گرم و خشک فلات مرکزی ایران، سرد کوهستانی مناطق کوهسـتانی غرب کشـور، معتـدل و مرطوب کرانه جنوبی دریای خزر و گرم و مرطوب کرانه شمالی خلیج فارس و دریای عمان است.

تغییر اقلیم به هر گونه دگرگونی آب و هوایی گفته میشود که طولانی تر از رخدادهای منفرد آب و هوایی باشد؛ به طور مستقیم یا غیریرمسـتقیم به فعالیت های انسانی نسبت داده شود؛ ترکیب جو جهانی را تغییر دهد و علاوه بر تغییرات آب و هوایی طبیلـی، در دوره هـای زمـانی مختلف مشاهده شود
تغییر اقلیم یکی از مهمترین چالشهای قرن جاری است. گرما و سرمای بی موقع، ذوب شدن یـخ هـا، بـالا آمـدن سـط  آب دریاها، وقوع سیلهای با شدت بالا و خشکسالی ها از تبعات تغییر اقلیم است. میانگین تغییرات آب و هوایی برای هزاران سال نسبتاً پایدار بـوده است. ولیکن، از 50 سال گذشته با شتاب بیشتری در حال افزایش است، میانگین دمای زمین 7/0 درجه سانتیگراد افزایش یافته است و پـیش بینی می شود که حدود 8/1 تا 4 درجه سانتیگراد تا سال 2100 میلادی افزایش یابد .

 

کشور ایران با وسعت 48،۶195،1 کیلومتر مربع و جمعیت حدود 85 میلیون نفر در جنوب شرقی آسیا قرار دارد .
ایران بـه دلیـل موقعیـت جغرافیایی، شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک 80 درصد و ساختار اقتصادی در برابر تغییر اقلیم بسیار آسیب پذیر اسـت. پـیش بینـی می شود که میانگین دمای سالانه کشور به میزان 5/1 تا 2/5 درجـه سـانتیگراد در 30 سـال آخـر قـرن 21 مـیلادی افـزایش یابـد. همننـین، پیش بینی می شود که حدود 30 تا ۶5 درصد روزهای سال در این بازه زمانی داغ بسیار گرم باشند.
تغییـرات اقلیمـی در صـورت ادامـه رونـد فعلی، باعث کاهش 25 درصدی آب های سطحی کشور تا سال 2030 میلادی خواهد شد.

مناطق مرکزی و شرقی کشـور بـه شـدت تحـت تأثیر طوفان های شن و گرد و غبار قرار دارند.
تغییرات اقلیمی به طور مستقیم با تغییر الگوی آب و هوا گرمای شدید، سیل، طوفان و خشکسالی و به طور غیرمستقیم با تغییر کیفیـت آب ، هوا و غذا بر سلامت انسان تأثیر می گذارد. استرس گرمایی موجب بیماری هایی چون بی حالی، اسهال، حساسیت پوستی، سکته مغـزی و مـرگ می شود.
آلودگی هوا موجب افزایش مرگ ناشی از عفونت های تنفسی، سرطان ریه و بیماری های قلبی- عروقـی مـی شـود.
همننـین، تغییـرات اقلیمی منجر به افزایش بیماریهای عفونی منتقله از طریق آب، غذا و ناقلین و بیماریهای ناشی از آلـودگی هـوا مـی شـود. سـازمان بهداشـت جهانی پیش بینی کرد که حدود 5 میلیون مرگ اضافی بر اثر تغییرات آب و هوایی بین سالهای 2030 تا 2050 میلادی در جهـان  رخ خواهـد داد .
اثرات تغییر اقلیم بر سلامت انسان نتیجه تعامل شرایط محیطی، اجتماعی و نظام سلامت اسـت.
نظـام سـلامت مجموعـه ای از افـراد، گروه ها و سازمان هایی است که وظایف سیاستگذاری، تأمین مالی، تولید منابع و ارائه خدمات سلامت را با هدف تأمین، حفظ و ارتقای سـلامتی مردم، پاسخگویی به انتظارات آنها و حمایت مالی از ایشان در مقابل هزینه های سلامت بر عهده دارند.
نظام سلامت ایران بایـد پاسـخگوی نیازهای سلامتی ناشی از تغییر اقلیم مردم باشد. از طرف دیگر، سازمان های بهداشتی و درمانی با توجه به فعالیت 24 سـاعته و میـزان مصـرف زیاد انرژی، در تولید گازهای گلخانه ای نقش دارند و به تغییرات آب و هوایی کمک می کنند.
بنابراین، نظام سلامت ایران با چالش دوگانه مقابله با تأثیرات انسانی تغییرات آب و هوایی و کاهش سهم قابل توجه خود در ردپای کربن کشور مواجه است.
در نتیجه، نظام سلامت کشـور بایـد از ظرفیت سازگاری، پایداری و تاب آوری بالا برخوردار باشد تا واکنش مناسبی نسبت به اثرات سلامتی تغییر اقلیم بدهد.
تاب آوری نظام سلامت “توانایی، قابلیت و ظرفیت پیش بینی، پیشگیری، جذب، تطبیق و تغییر نظام سلامت به هنگام مواجه با شوک و بحران و ارائه مستمر خدمات سلامت در زمان مدیریت شوک و بحران” است.
تاب آوری اقلیمی سازمان های بهداشـتی و درمـانی، بیـانگر ظرفیـت و توانایی آنها در پیشبینی، پیشگیری، پاسخگویی، مقابله و بازیابی از شرایط نامطلوب و تنش های مرتبط بـا تغییـرات اقلیمـی در راسـتای ارائـۀ خدمات سلامت مستمر و پایدار به مردم جامله است.
نظام سلامت ایران با توجه به شوک ها و استرس های ناشـی از تغییـرات آب و هـوایی باید تقویت شود.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باید برنامه های ملی راهبردی و عملیـاتی بـرای تقویـت سـازگاری و تـاب آوری نظـام سلامت کشور در برابر تغییرات اقلیمی تدوین کند. چنین برنامه هایی، نقشه راه و برنامه اجرایی مبتنی بر شواهد برای سیاسـتگذاران، مـدیران و کارکنان نظام سلامت کشور برای حفاظت و بهبود سلامت مردم در شرایط آب و هوایی ناپایدار و متغیر فراهم می کند.