چه موقع بايد دندان عقل را كشيد؟

متخصصان دندانپزشكي در آمريكا تاكيد دارند كه دندان عقل را نبايد بي‌دليل كشيد مگر اينكه موجب بروز مشكل و ناراحتي شود.

به گزارش سايت هلت دي نيوز، انجمن دندانپزشكي آمريكا در مقاله جديدي منتشر كرد اگر دندان عقل شما در بروز مشكلات خاص دهان و دندان نقش دارد، حتما بايد براي كشيدن آن به موقع به دندانپزشك مراجعه كنيد چون بيشتر نگهداشتن آن كار عاقلانه‌اي نيست. اين مشكلات عبارتند از:
- درد و ناراحتي
- ايجاد عفونت
- ايجاد كيست يا غده
- آسيب رسيدن به دندان‌هاي كناري
- ايجاد بيماري لثه
- در صورت بروز پوسيدگي در دندان عقل  


دندان عقل چیست؟
میگنا: در دهان یک انسان بالغ ۳۲ دندان وجود دارد، چهار عدد از آنها که بعد از بقیه دندانها در آخر قوسهای دندانی رویش می‌یابند دندانهای عقل نامیده می‌شوند، سن تقریبی شروع تشکیل آنها در استخوان فک ۹-۱۰ سالگی بوده، تاج در ۱۴ سالگی کامل شده و در سالهای آخر دوره نوجوانی شروع به رویش در داخل استخوان نموده و بعد از ۱۶ سالگی در دهان ظاهر می‌گردند. وجه تسمیه این دندان زمان رویش آنها به داخل حفره دهان است که مصادف با بلوغ فکری است. در طی رشد و تکامل فکین معمولاً جا برای رویش این دندانها فراهم می‌گردد. دندان عقل اگر درست و بجا رویش یابد، مثل بقیه دندانها مفید و مؤثر در سیستم جونده بوده و علیرغم تصور غلط عامیانه در این موارد نباید کشیده شوند.

 

چرا دندان عقل را باید کشید؟
دندان پزشكان می‌گویند بهترین سن برای جراحی دندان عقل زیر سن 20 سالگی است، چرا كه عوارض و درد كمتری دارد.
دندان عقل به سومین دندان آسیاب بزرگ اطلاق می‌شود. این دندان كمی دیرتر از دندان‌های دیگر رشد می‌كند و در سنین 17 تا 21 سالگی‌ می‌روید. با رشد انسان و كوچك شدن فك، فضا برای رشد دندان عقل محدود شده و در نتیجه دندان عقل خود را به شكل نهفته و نیمه ‌نهفته نشان می‌دهد.
تحقیقات انجام شده در زمینه دندان‌های عقل نشان می‌دهد كه این دندان‌ها در بسیاری از موارد، مشكل‌ساز بوده و به جراحی ختم شده‌اند. دندان‌های عقل بعد از پوسیدگی، موجب پوسیدگی دندان‌های مجاور و عفونت در اطراف می‌شود و گاهی نیز با بستری ‌شدن در بیمارستان و جراحی همراه است. از طرفی دندان عقل با توجه به اینكه در آخرین ردیف دندان‌ها رشد می‌كند و جای کمی برای رشد آن وجود دارد، به دندان‌های‌ مجاور فشار آورده و سبب كج قرار گرفتن دندان‌های دیگر می‌شود. همچنین این دندان‌ها باعث بروز دردهایی در ناحیه مفصل فك، گوش، چشم و سر می‌شود و برای مقابله با پیدایش چنین دردهایی، بهتر است كه دندان‌های عقل توسط پزشك متخصص كشیده شود.
 

      
 

درآوردن دندان‌های عقل در سنین سالمندی ممکن است این مشكلات را به همراه داشته باشد:
با افزایش سن ریشه‌ها قطورتر شده و ممکن است کشیدن دندان را سخت‌تر کند، التیام ضعیف‌تر بعد از کشیدن دندان، پوسیدگی دندان‌های مجاور، احتمال فک جوش شدن دندان، احتمال شکسته شدن استخوان در افراد پیر در حین جراحی و درآوردن دندان، کاهش تحمل بیمار به دلیل شرایط سنی و درمان‌های پزشکی از قبیل مصرف داروهای قلبی، ریوی و ... .
توجه كنید كه اگر این دندان تصمیم به رویش و قرار گرفتن در محیط دهان را داشته باشد، پیش از این‌كه شما تولد 20 سالگی را جشن بگیرید، سر و كله‌اش در دهانتان پیدا می‌شود. بنابراین اگر تا این سن خبری از دندان عقلتان نشده است، باید به فكر جراحی آن و خارج كردنش باشید.
اگر سن شما از 40 سالگی گذشته است و هیچ مشكلی با دندان عقل‌تان ندارید، بهتر است دیگر به فكر خارج كردن آن نباشید، چون بعید به نظر می‌رسد بعد از این نیز دچار بیماری‌های لثه، پوسیدگی و یا تغییرات كیستیك در اطراف این دندان شوید. فقط كافی است هر 1 یا 2 سال یك‌بار، یك عكس رادیوگرافی از دندانتان تهیه كنید تا مطمئن شوید هیچ عارضه جانبی وجود ندارد.
ردپای عفونت دور دندان عقل
گاهی در پشت دندان عقل‌تان، یك تكه از مخاط قرار دارد كه گاهی روی سطح دندان عقل را می‌پوشاند كه با فشار دندان‌های بالا زخمی می‌شود. گاهی هم مواد غذایی زیر این گوشت اضافی گیر می‌کند و میكروب‌ها هم به این محل هجوم می‌برند، بنابراین چیزی نمی‌گذرد كه در اطراف دندان عقل‌تان یك عفونت دردناك و بدبو ایجاد می‌شود.
در این شرایط شما باید به دندان پزشك مراجعه كنید تا زیر این بافت اضافی را شستشو داده و باقیمانده مواد غذایی را پاك كند، ولی برای این‌كه پس از این دیگر با این مشكل روبه‌رو نشوید، باید با جراحی دندان عقل و خارج كردن آن، این محل تجمع خرده‌های غذایی و میكروب‌ها را برای همیشه از بین ببرید.

وقتی عقل راهش را گم می‌كند
گاهی دندان عقل شما كاملا به صورت افقی در استخوان فك قرار گرفته است و به‌جای این‌كه عمودی بالا بیاید به سمت جلو، حركت می‌كند. در این شرایط ریشه دندان آسیای دوم را قربانی حركت نادرست خود می‌كند.
اگر شما در این شرایط برای جراحی دندان عقل‌تان اقدام نكنید، پس از مدتی ریشه دندان آسیای دومتان تحلیل می‌رود و باید ریشه این دندانتان را نیز درمان کنید. بنابراین با گرفتن یك عكس رادیوگرافی، از رویش صحیح دندان عقلتان مطمئن شوید.

عقل فدای ارتودنسی
گاهی ممكن است شما فضای كمی برای حركت دادن دندان‌ها و مرتب كردنشان داشته باشید. در این شرایط گاهی متخصص ارتودنسی قبل از شروع درمان ارتودنسی به شما توصیه می‌كند دندان عقل‌تان را با جراحی از دهان خارج كنید؛ به‌ویژه هنگامی كه لازم است برای مرتب كردن دندان‌هایتان، دندان‌های آسیاب را عقب بكشید.
همچنین گاهی شما دندان‌هایتان را ارتودنسی می‌كنید و همه دندان‌ها پس از خاتمه مدت درمان مرتب می‌شوند، ولی هنوز مقداری شلوغی در دندان‌های جلوی فك پایین باقی است. در این مورد نیز ممكن است دندان پزشكتان به شما توصیه كند كه دندان عقلتان را جراحی كنید تا این بی‌نظمی اندك باقی‌مانده نیز برطرف شود. شايد انسان‌هاي چندين نسل قبل از ما بيش از 23 تا دندان داشتند،‌اما با تغيير شرايط محيطي و دگرگون شدن رژيم‌هاي غذايي و كوچك شدن فك‌ها،‌امروزه حتي جا براي 23 تا دندان هم در دهان باقي نمانده است. با تغيير اين شرايط، دندان‌هايي به‌نام دندان‌هاي عقل، مظلوم و فراموش شده و گاهي بي‌جا و مكان مانده‌اند. دندان‌هاي عقل از سنين حدود 81 سالگي به بعد در دهان شروع به رويش پيدا مي‌كنند.
تعداد دندان‌هاي عقل 4 عدد است و در هر طرف فك‌هاي بالا و پائين در انتهايي‌ترين نقطه از دهان يكي از آنها بايد رويش پيدا كنند. اما نكته جالب اين است كه در بعضي افراد ممكن است يك،‌دو و يا هيچ‌كدام از دندان‌هاي عقل وجود نداشته باشند. به عبارتي اگر حدود بيست‌وچهار، پنج سالتان شد و هنوز دندان عقلي در دهانتان نداشتيد بايد به دندان‌پزشك مراجعه كنيد تا با گرفتن يك راديوگرافي، تكليف را معين كند: آيا دندان عقلي وجود ندارد و يا اينكه دندان‌هاي عقل به‌دليل عدم وجود فضاي كافي،‌ در دهان رويش نيافته و به صورت <نهفته> باقي مانده‌اند.
دندان‌هاي عقل نهفته ممكن است به‌صورت بالقوه، منبعي براي ايجاد كيست‌هاي فكي و يا تومورها باشند، بنابراين گروهي از دندان‌پزشكان توصيه مي‌كنند كه اين دندان‌ها حتما به كمك جراحي‌، از فك خارج شوند و گروه ديگري نيز معتقدند كه مي‌توان به شرط پيگيري‌هاي مرتب و انجام راديوگرافي‌هاي كنترل، هر 6 ماه يك‌بار،‌اين دندان‌ها را تا زماني كه علامتي ندارند،‌در دهان نگهداشت.
دندان‌هاي عقلي كه فضا براي رويش در دهان پيدا مي‌كنند ممكن است به‌طور كامل و در جاي صحيح خود رويش يابند اما اگر فضاي كافي براي رويش كامل اين دندان‌ها وجود نداشته باشد ممكن است به‌صورت نيمه نهفته رويش پيدا كنند و نيز ممكن است اين دندان‌ها به‌صورت افقي و يا مورب نيز در دهان ظاهر شوند.

آيا دندان عقل بايد كشيده شود؟
مانند بسياري از تئوري‌هاي ديگر پزشكي،‌اين سوال هم جواب قاطعي ندارد و چندين اما و اگر سر راه آن است. دندان عقلي كه در يك فك بزرگ و جادار، رويش كاملي پيدا كرده است و به خوبي و با توجه و دقت خاص مسواك مي‌خورد و از آن مراقبت‌ مي‌شود، نه تنها نبايد از دهان خارج شود، بلكه سرمايه دنداني خوبي خواهد بود. دندان‌هاي عقل نيمه نهفته و يا با رويش‌هاي نابه‌جا و افقي، كانديداهاي مناسبي براي نگهداري نيستند و بايد از دهان خارج شوند. يكي از عوارضي كه به خصوص در مورد دندان‌هاي نيمه نهفته شايع است، عارضه‌اي به‌نام <پري‌كرونيت> است.
در اين عارضه،‌خرده‌هاي مواد غذايي و همچنين باكتري‌هاي دهاني در لثه ناحيه رويش دندان عقل، ايجاد عفونت مي‌كنند و التهاب و درد شديدي را باعث مي‌شوند. دندان‌هاي عقلي كه بنا به تشخيص دندان‌پزشك،‌نيازي به كشيده شدن ندارند و مي‌‌توانند در دهان نگهداري شوند، بايد به خوبي مسواك بخورند. در اغلب مواقع مسواك‌هاي معمول به ناحيه انتهايي نمي‌رسد و بايد مسواك كوچك‌تري براي نظافت دندان‌هاي عقل به‌طور خاص تهيه شود. براي اين‌كار مي‌توانيد از يك مسواك بچه استفاده كنيد و يا موهاي يك مسواك معمولي را كوتاه كرده و يك مسواك مخصوص براي دندان عقلتان بسازيد.
 
دندان عقل چگونه از دهان خارج مي‌شود؟
اگر مقدار كافي از تاج دندان در منطقه دهان ظاهر شده باشد و وضعيت مناسبي داشته باشد، كشيدن آن اغلب آسان است و نيازي به جراحي ندارد. اما در شرايط پيچيده‌تر، براي خارج كردن دندان عقل نياز به جراحي است كه بهتر است اين كار توسط شخص متخصص و با وجود امكانات كافي انجام شود.
براي جراحي دندان عقل برشي بر روي لثه انجام شده و در صورت نياز مقداري از استخوان فك برداشته مي‌شود. دندان ممكن است به صورت يك تكه خارج شود و يا براي سهولت خروج از فك به قطعات كوچك‌تري تقسيم شده هر قطعه جداگانه خارج شود. در نهايت لثه ناحيه جراحي به كمك بخيه، بسته خواهد شد. به هر حال نكته مهم اين است كه براي جراحي و يا كشيدن دندان عقل، ناحيه مورد نظر كاملا بي‌حس مي‌شود و شما اصولا دردي احساس نخواهيد كرد. احساسي كه شايد ناخوشايند به‌نظر برسد تنها نوعي احساس فشار است كه ممكن است شما را ناراحت كند.

عوارض ناشي از كشيدن دندان عقل
حفره خشك: اگر لخته خون در حفره ناشي از كشيدن دندان تشكيل نشود و يا پس از تشكيل از بين برود، در ناحيه كشيده شدن دندان يك حفره خالي دردناك و همراه با بوي بد ايجاد مي‌شود. براي درمان اين عارضه كه اغلب 3 تا 4 روز بعد از خارج شدن دندان اتفاق مي‌افتد، به دندان‌پزشكتان مراجعه كنيد. علت اين عارضه مشخص نيست اما گفته مي‌شود كشيدن سيگار پس از جراحي دهان ممكن است در ايجاد اين عارضه موثر باشد.
پارستزي: از عوارض نادر جراحي دندان‌هاي عقل پائين پارستزي است. اين عارضه به معناي ايجاد بي‌حسي‌ موقتي در ناحيه زبان، لب پائين و يا فك پائين است كه ممكن است از چند روز تا چند ماه طول بكشد. به ندرت اتفاق مي‌افتد كه اين بي‌حسي به‌صورت دائمي باقي بماند

بعد از جراحي
شما ممكن است بعد از جراحي دندان عقلتان،‌اين وقايع را تجربه كنيد:
تورم از عوارض شايع پس از جراحي است. براي بهبود آن در 42 ساعت اول بعد از جراحي از كمپرس سرد استفاده كنيد. اين كمپرس را 02 دقيقه بر روي موضع قرار داده و 02 دقيقه برداريد. پس از 42 ساعت دهان‌شويه آب نمك گرم 1( قاشق چايخوري نمك در يك ليوان آب گرم) مفيد است.
ممكن است در باز كردن كامل دهانتان مشكل داشته باشيد. اين عارضه پس از 7 تا 01 روز برطرف مي‌شود.
درد يك عارضه شايع پس از جراحي است.
چگونه مي‌توانيد به خودتان كمك كنيد
از مسكن‌ها مانند آسپرين، ايبوبروفن و يا استامينوفن استفاده كنيد.
استراحت كنيد.
شب بعد از جراحي‌ از يك بالش اضافي جهت بالا نگهداشتن سر و كاهش خونريزي استفاده كنيد.
از تف كردن آب دهانتان خودداري كنيد تا لخته تشكيل شده كنده نشود.
سيگار نكشيد. استفاده از مشروبات الكلي نيز مضر است.
رژيم غذايي پس از جراحي دندان عقل بايد شامل غذاهاي نرم، سرد و پر انرژي باشد.
از خوردن مايعات با ني پرهيز كنيد، زيرا ممكن است باعث كنده شدن لخته شود.
مسواك زدن را به 42 ساعت پس از جراحي موكول كنيد.
اگر براي شما آنتي‌بيوتيك تجويز شده، آن‌را به‌طور كامل مصرف كنيد.
اگر درد بسيار شديد داشتيد و يا خونريزي‌تان قطع نشد به دندان‌پزشك مراجعه كنيد.
دندانهای عقل، سومین دندان آسیا ، آخرین دندانهایی هستند که رویش پیدا می کنند و برای داشتن سلامتی دهان و دندان معمولاً نیازی به آنها نیست .
دندانهای عقل حدود 20 سالگی و یا اوایل دهه بیست در انتهای دهان ظاهر می شوند و ممکن است هرگز رویش پیدا نکنند. که در این صورت نهفته هستند به این معنی که در استخوان فک یا بافت لثه گیر افتاده اند. اغلب اوقات علت این است که در دهان شما فضای کافی برای رویش آنها وجودنداشته است. فک های ما از انسانهای اولیه کوچکترند، چون رژیم غذایی آنها شامل مواد سخت بود و فک های بزرگ و دندانهای بیشتری نیاز داشتند اما انسانهای امروزی به نیروی جویدن زیادی نیاز ندارند.

در واقع امروزه دندانهای عقل بیش از اینکه مفید باشند مضر هستند و دندانپزشک شما ممکن است توصیه کند که آنها را خارج کنید.
احتمال دارد که دندانهای عقل نهفته باشند و شما حتی از وجودآنها با خبر نباشید تا اینکه به دلیل عفونت و یا فشار روی دندان مجاور، درد ناگهانی بروز کند . رویش ناقص دندان عقل نیمه نهفته می تواند باعث به هم ریختگی و یا حرکت دندانهای شما شود. احتمالاً تا زمانیکه دندانهای مجاور دندان عقل شروع به کج شدن نکنند شما متوجه رشد دندانهای عقل و فشار آنها روی ریشه دندانهای کناری نخواهید شد اما حتی در مواردی که دندانهای عقل رویش پیدا کنند معمولاً به سختی تمیز می شوند و در نهایت منجر به ایجاد پوسیدگی غیر عادی و یا عفونت در اطراف بافت لثه می شود.

اگر علائم مشخص و واضح دارید یا حتی اگر مشکلی احساس نمی کنید به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا تشخیص دهد که آیا در حال حاضر مشکلی وجود دارد و یا احتمال بروز مشکل در آینده وجود خواهد داشت یا نه ؟
در صورتی که دندانپزشک شما توصیه کند که دندان عقل خود را خارج کنید مطمئناً این پیشنهاد عاقلانه ترین انتخاب برای حفظ سلامت بقیه ی دندان ها خواهد بود. دندان عقل باید به وسیله دندانپزشک عمومی یا جراح دهان و فک و صورت خارج شود. دندان های عقل به چند دلیل می توانند باعث آسیب شوند.

سایز فک و چگونگی رشد دندان عقل :
گاهی دندانهای عقل فضای کافی جهت رویش کامل ندارند که در این موارد مشکل دندان عقل شامل در دو تورم است و یا ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد ولی با این وجود بقیه دندان ها در خطر آسیب جدی قرار داشته باشند.

* بیماری لثه : وقتی دندان عقل به طور نهفته در فک باقی بماند باکتری ها در شیار موجود بین لثه و دندان که قابل تمیز شدن نیست، رشد می کنندو باعث ایجاد عفونت می شوند.

*در هم ریختگی دندان : دندان عقل نهفته یا رویش یافته می تواند دندانهای مجاور را تحت فشار قرار دهد. و باعث آسیب به ساختمان آنها شود.

* پوسیدگی : گاهی به دلیل موقعیت قرارگیری یا به دلیل اینکه قسمتی از دندان به وسیله لثه پوشیده شده به سختی مسواک می خورد در نتیجه باکتری های مولد پوسیدگی در آن تجمع پیدا می کنند این باکتری ها علاوه بر دندان عقل ، دندانهای مجاور را نیز تحت تاثیر قرار می دهند.

* موقعیت نا مناسب : دندان عقلی که به سمت بافت گونه رشد می کند باعث تحریک بافت مجاور خود می شود . این گونه دندانهای عقل رویش یافته علاوه بر دسترسی مشکل برای تمیز شدن باعث گاز گرفتگی نا خواسته گونه در هنگام جویدن غذا می شوند،که در دراز مدت مشکل ساز می شود.

* کیست ها : در صورتی که بافت تشکیل دهنده تاج دندان نهفته در استخوان باقی بماند. ممکن است بعد ها با مایعی پر شده و تشکیل یک کیست دهد که استخوان اطراف خود را تخریب خواهد کرد.

دندانهای عقل نهفته کدامند و روش برخورد با آن ها چگونه است ؟
اگر فک متناسب با رویش دندان رشد کافی نداشته باشد و یا به عبارت دیگر با رشد فک جا برای رویش این دندان فراهم نگردد و یا جهت و مسیر رویش آنها غیر عادی باشد، دندان عقل قادر به رویش نبوده و در استخوان نهفته باقی می مانند.

تشخیص دندان نهفته در فک چگونه است؟
دندانپزشکان با معاینه داخل دهان و با کمک رادیوگرافی وجود دندانهای عقل نهفته را تشخیص می دهند.

دندان عقل نهفته اگر درآورده نشود چه عوارضی دارد؟
دندانهای نهفته مشکلات عدیده ای را می توانند در آینده ایجاد نمایند:
- عفونت لثه) پری کرونایتیس)؛ لثه پوشاننده دندان نهفته یا نیمه نهفته بطور مکرر دچار عفونت و التهاب شده و دردناک می گردد.
- عفونت استخوان : ادامه عفونت لثه میتواند منجر به عفونت و تخریب استخوان شود .
- آبسه و سلولیت؛ اگر عفونت لثه درمان نشود به استخوان رسیده و باعث تخریب دندان و استخوان می گردد. اگر عفونت از استخوان بگذرد و به بافتهای نرم گونه، گردن، حلق و زیر زبان سرایت کند ایجاد آبسه و یا تورم منتشر بافت نرم را که سلولیت نامیده می شود می کند که توام با درد، تب، تورم ، قرمزی و مشکل در بازکردن دهان خواهد بود.
- صدمه به دندان مجاور؛ دندان نهفته با فشار بر ریشه دندان مجاور ممکن است باعث تحلیل ریشه آن شود.
- ایجاد کیست؛ کیسه نازکی تاج دندان رویش نیافته را در استخوان فک در برگرفته است که بعد از رویش دندان به داخل حفره دهان از بین می رود. اگر دندان رویش نیابد ممکن است بزرگ شده و تبدیل به کیست گردد. کیست ها تدریجاً بزرگ شده و سبب تخریب و تضعیف استخوان و مشکلات بعدی می گردند.
- درد؛ یک دندان عقل نهفته می تواند ایجاد دردهای با علت نا مشخص و منتشر به نواحی سر و گردن نماید.

دندانهای عقل نهفته را چه باید کرد؟
اگر دندانپزشک تشخیص دهد که دندانی قادر به رویش نمی باشد، باید آن را جراحی نمود.

زمان مناسب درآوردن آنها چه موقع می باشد؟
این دندانها تا جایی که قادر به رویش باشند، به طرف سطح حرکت می کنند و معمولاً در سطح پشتی دندانهای آسیای بزرگ دوم گیر می افتند و جلوتر نمی روند. این حالت معمولاً در سنین 16 تا 17 سالگی اتفاق افتاده و بهترین زمان برای درآوردن آنهاست. در این سن به دلیل وجود کیسه رویشی بزرگی که تاج دندان را در بر گرفته و هم چنین به این علت که ریشه دندان هنوز رشد نکرده و کوتاه می باشد، کشیدن آنها را آسان می کند، ضمن اینکه از بروز عوارض فوق الذکر و عوارض حین جراحی نیز پیشگیری می شود.
جراحی دیرتر دندانهای عقل تا سنین بالاتر و سالمندی چه مشکلاتی دارد؟
موکول نمودن درآوردن دندانهای عقل به سنین سالمندی ممکن است مشکلات ذیل را به همراه داشته باشد:
-با افزایش سن ریشه ها قطورتر شده و ممکن است کشیدن دندان را سخت تر کند.
-التیام زخم بعد از کشیدن دندان ضعیف تر است .
- امکان بروز پوسیدگی در دندانهای مجاور وجود دارد .
-احتمال شکسته شدن استخوان در افراد با سنین بالاتر در حین جراحی و درآوردن دندان می رود .
- تحمل بیمار به دلیل شرایط سنی و درمانهای پزشکی از قبیل مصرف داروهای قلبی، ریوی و... کاهش می یابد . البته باید در نظر داشت ، در صورتیکه در فردی دندان عقل تا سنین بالای 40 سال نهفته باقی مانده باشد به علت عوارض احتمالی جراحی بهتراست که دندان در معاینات دوره ای بررسی شود و تا زمانی که دچار عارضه پاتولوژیک خاصی نشده ، اقدام به جراحی نکرد.