حدیث پرآب چشم بی‌توجهی به کیفیت مقالات
امروزه تأثیر علم و فناوری در اقتدار ملی و جایگاه برتر کشورها در جغرافیای سیاسی جهان اهمیت فراوان و غیرقابل جایگزینی یافته است.
رهبر معظم انقلاب نیز، بارها در مناسبت‌های مختلف و در دیدار استادان دانشگاه و نخبگان کشور آن را برجسته کرده‌اند: «آنچه که در درجه‌ی اول در ایجاد قدرت ملی مهم است، به نظر من دو چیز است: یکی علم است، یکی ایمان. علم مایهی قدرت است؛ هم امروز و هم در طول تاریخ؛ در آینده هم همین‌جور خواهد بود...» «کشوری که دستش از علم تهی است، نمی‌تواند توقع عزت، استقلال ، هویت و شخصیت، امنیت و رفاه داشته باشد؛ طبیعت زندگی بشر و جریان امور زندگی این است؛ علم، عزت می‌بخشد...»
به گزارش ایسنا این همه تاکیدات و راهگشایی‌های رهبری نظام که در قالب الگوهایی چون «اقتصاد مقاومتی» نیز به نمایش گذاشته شده است، همه حاکی از آن است که قدرت سیاسی، نظامی و اقتصادی کشورها و از جمله ایران، بدون توجه به افزایش سهم حضور در عرصه علمی و بویژه فناوری ممکن نیست.
از همین رو بود که «نقشه جامع علمی» در پی تاکیدات رهبری و با تلاش مسؤولان، تدوین و اهداف علمی و فناوری پیش روی کشور ترسیم شد.
در آخرین اقدام مورد تاکید نظام جمهوری اسلامی ایران نیز، سیاست‌های علم و فناوری توسط رهبری ابلاغ شد که از جمله مهمترین آنها دستیابی به علوم و فناوری‌های پیشرفته با سیاستگذاری و برنامه‌ریزی ویژه و نیز ارتقاء جایگاه جهانی کشور در علم و فناوری و تبدیل ایران به قطب علم و فناوری جهان اسلام است.
خوشبختانه ایران در مسیر تولید علم، رشد شتابانی را طی کرده و گوی سبقت از کشورهای دیگر در کسب مقام نخست رشد تولید علم ربوده است؛ اما دستیابی به آرمان «دستیابی به علوم و فناوری‌های پیشرفته» در دنیای پررقابت و شتابان علمی امروز، از دیدگاه کارشناسان و صاحبنظران ملزومات فراوانی دارد که افزایش توان رقابت فناورانه با سایر کشورها یکی از مهمترین‌هاست؛ مهم از آن جهت که تولیدات علمی بنا به زعم تمام صاحبنظران و مسوولان باید منجر به تولید ثروت شود؛ بر همین اساس باید عواملی که مانع از تحقق این امر هستند را یک به یک، شناسایی کرد.
بنا بر همین ضرورت، پرسشی تحت این عنوان که «چه عواملی مانع کارآمدی تولیدات علمی کشور میشوند؟» هدف این گزارش است.
نگاهی به حجم تولید مقاله در ایران
برای پاسخ به این پرسش باید ابتدا نگاهی به حجم تولیدات علمی ایران در قالب مقالات نمایه شده انداخت.
آخرین آمارها نشان می‌دهد مجموعه مدارکی که از سوی جمهوری اسلامی ایران در ISI از ابتدا تا کنون ثبت و نمایه‌سازی شده بالغ بر 223 هزار و 549 مدرک بوده است. ایران همچنین در سال 2013 تعداد 29 هزار و 849 مدرک تولید کرده است.
در 10 ماه اول سال جاری میلادی نیز ، 21 هزار و 744 مدرک توسط پژوهشگران دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی ایران در ISI ثبت شده است.
بر اساس آخرین آمار همچنین ایران همانند گذشته دارای بیشترین شتاب رشد علمی در جهان است.
ضرورت ورود مقتدرانه به عرصه فناوری دنیا
اگرچه رشد تولیدات علمی از رهگذر تولید مقاله، لازم و ضروری است و به فرموده مقام معظم رهبری، شتاب تولید علم ایران هرگز نباید متوقف شود، اما کشور ایران برای دستیابی به قدرت بین‌المللی روزافزون در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی و نیز رسیدن به ثروت و رفاه در شان ملت خود، چاره‌ای جز ورود مقتدرانه و قابل رقابت به عرصه فناوری‌های جهانی و اختصاص سهم زیادی از صادرات خود به محصولات دانش‌بنیان و نیز دستیابی به دانش فنی و تولید محصولات وارداتی مورد نیاز ندارد.
امروزه برای رشد شتابان اقتصادی، تحقیق، فناوری، تولید و تجاری‌سازی را با هم در نظر گرفته و این چهار گزینه مهم به عنوان امتیاز کشورها در رقابت‌های دانش‌بنیان به شمار می‌رود.
اینجاست که علاوه بر تولید مقاله، سهم اختراعات قابل تجاری‌سازی کشورها پررنگ و پرتأثیر میشود.
چرا در تولید اختراع عقبیم؟
آمار ثبت شده از نسبت تعداد اختراعات و ابداعات به میزان مقالات منتشره توسط محققان کشور ما نشان می‌دهد که از هر 820 مقاله تنها یک اختراع منجر به تولید ابداع و اختراع میشود.
مهندس محمدمهدی مشیدی، مدیر اداره نشریات و پایان‌نامه‌های مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی که در خصوص عوامل مؤثر بر عدم کارآمدی تولیدات علمی کشور تحقیق کرده است، در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایسنا، با تاکید بر این که سیاستگذاران علمی ایران به عنوان کشوری که خواهان مرجعیت علمی در منطقه و جهان است باید به افزایش سهم اختراعات از تولیدات علمی و ورود آنها به حوزه تجاری‌سازی و نیز صادرات توجه بیشتری کنند، به مقایسه سهم اختراعات از مقالات تولیدی ایران و برخی کشورهای توسعه‌یافته پرداخت و گفت: در ژاپن از هر 1.4 مقاله یک مورد به ثبت اختراع می‌انجامد. این رقم در آمریکا یک اختراع به ازای 2.7 مقاله و در کره جنوبی یک اختراع به ازای هر سه مقاله است.
به گفته وی همچنین در آلمان سهم اختراعات از تولیدات مقالات، 7.2 به ازای هر مقاله و در چین یک اختراع به ازای هر 34 مقاله است و این درحالیست که در ایران این سهم به یک اختراع از هر 820 مقاله می‌رسد.
