صرع چيست ؟ epilepsy
از زمان بوجود آمدن انسان بر روی کره زمین صرع نیز وجود داشته است. صرع یك اختلال شناخته‌شده از روزگاران قدیم است و قدمت آن به عصرحجر برمی‌گردد. یونانیان باستان به این بیماری به عنوان یك بیماری مقدس نگاه می‌كردند.
آنان معتقد بودند این تجلی یكی از خدایان است كه می‌تواند سبب سقوط بیمار روی زمین و تكان‌های شدید وی شود و بعد، قبل از مرگ كامل بیمار، مجددا وی را زنده كند. بقراط اولین كسی بود كه با این نظریه مخالفت كرد. این پزشك یونانی در حدود 2450 سال قبل معتقد بود صرع یك بیماری با منشاء اختلال مغزی است. طی 2000 سال بعد، نظریه‌های خرافی دیگری هم در مورد علت این بیماری شكل گرفت.
در نگرش اول، اعتقاد بر این بود كه این بیماری به علت نفوذ ارواح خبیث و شیطانی به بدن افراد بروز می‌كند. به همین دلیل برای بیرون راندن ارواح خبیث از جسم بیماران سعی می‌كردند به روش‌های خشونت‌باری متوسل شوند كه بسیاری از مواقع باعث صدمات جسمی و حتی مرگ بیمار می‌شد.
در نگرش دوم كه جالینوس از مدافعان آن بود، تصور می‌شد كه به دلیل بروز لخته و آماس در عروق دست یا پا، این بیماری شروع میشود. به همین دلیل دست یا پای بیماران را در هنگام حمله محكم می‌بستند تا جریان خون آن قطع شود و بیمار بهبود یابد. حتی گاهی اوقات، یكی از اندام‌های بیمار را كه تشنج از آنجا شروع می‌شد قطع می‌كردند. اگر حمله تشنجی از یك اندام شروع نمی‌شد، جمجمه بیمار را می‌شكافتند و سعی می‌كردند تا لخته را خارج كنند.
تا حدود 100 سال پیش، درمان‌های گوناگونی كه برای بیماری صرع معــرفی می‌شدند هیچ كدام موثرنبودند و بیشتر جنبه خرافی داشتند و خرافات باعث شده بود تا واقعیات و حقایق هویدا نشود.
مغز به عنوان جایگاه صرع
مغز از میلیاردها سلول عصبی به نام نورون تشكیل شده است. عمل نورون‌ها انتقال پیام های عصبی به نورون‌های دیگر است. این پیام‌ها از طریق ناقل‌های شیمیایی به نام نوروترانسمیتر(NEUROTRANSMITTER) به نورون‌های بعدی منتقل میشوند.
وقوع هرگونه حمله تشنجی، ناشی از انتقال ناگهانی تعداد بسیار زیادی از پیام‌های عصبی در مغز است كه در حالت عادی نباید این پیام‌ها از مغز ساطع شوند. در ضمن، نباید به صورت همزمان این‌قدر پیام غیر لازم صادر شود.
این پیام‌ها می‌توانند فقط در یك قسمت از مغز تولید شوند یا تمام مغز را در برگیرند. با توجه به محل شروع پیام‌ها، نمای بالینی حمله تشنجی هم تعریف میشود. مثلا اگر از نورون‌های ناحیه حركتی مغز شروع شوند، ممكن است حمله به صورت تكان‌های اندام شروع شود. علت دقیق شروع حمله تشنجی هنوز مشخص نیست.
امروزه انواع گوناگونی از صرع شناخته شده است. صرع یک بیماری نیست بلکه فقط نشانه‌ایست که می‌گوید قسمتی از مغز کار خود را همیشه بخوبی انجام نمی‌دهد. وقتی مغز بطور طبیعی کار کند یک سری امواج الکتریکی از خود ایجاد می‌نماید که این امواج مانند الکتریسته در مسیر اعصاب مغزی عبور می‌کند. « اپی‌لپسی » یا صرع حالتی است که یکسری از این تشنجها و طوفانهای الکتریکی در مغز بطور مرتب و با فاصله زمانی خودبخود ایجاد شده و خاموش شوند. که این جرقه الکتریکی و طوفان الکتریکی بسته به محل خود در مغز علائم و نوع تشنج و صرع را تعیین می‌نماید. یکبار تشنج هیچگاه صرع نیست بلکه دو تا سه بار تشنج می‌باید رخ دهد تا پزشک تشخیص صرع را مطرح نماید.
صرع به عنوان شايع‌ترين بيماري عصب-شناختي معرفي شده است بطوري كه در حدود 2 تا 3 درصد افراد دنيا به آن مبتلا هستند. شيوع صرع در اكثر جوامع نزديك به 5% است. اين بيماري در زمره اختلالاتي محسوب مي‌شود كه نه تنها بر بيمار مصروع، بلكه بر خانواده بيمار هم تأثيرات فراوان دارد و از آنجايي كه از ديرباز شناخته شده است، راههاي مواجهه و درمان آن نيز پيوسته در تغيير و تكامل بوده است.
صرع نوعي اختلال عملكرد فيزيولوژيك قشر مغز است كه در آن امواج غيرطبيعي يا فركانس دامنه بالا برحسب مكان و وسعت اين امواج در سطح قشر مغز علايم متفاوتي را ايجاد مي‌كنند و هنگامي اين اختلالات صرع ناميده مي‌شود كه به طور ناگهاني ظاهر شده و به صورت گذرا در طي زمان تكرار شود. صرع به چندين نوع مختلف تقسيم مي‌شود كه هركدام ويژگي‌هاي خاص خود را دارند.
علل صرع
گاه علت صرع وجود یک اختلال ساختمانی در مغز مانند تومور است اما در اغلب موارد هیچ علت خاصی یافت نمی‌شود.
در برخی از کودکان مبتلا، حملات تشنج به دنبال یک محرک حسی مثل نورهای شدید بروز می‌کنند و گاه هیچ عامل شروع کننده‌ای وجود ندارد.
از علل شناخته شده صرع تومورهای مغزی ، بیماریهایی که بر رگهای خونی مغز اثر می‌گذارند و انواع سموم می‌باشد. به غیر از صرع علل متعدد دیگری نیز برای تشنج وجود دارد که یکی از آنها تب بالاست (تشنج ناشی از تب)
در برخی از کودکان مبتلا، حملات تشنجی به دنبال یک محرک حسی مثل نورهای درخشان و شدید بروز می‌کنند و در برخی دیگر هیچ عامل شروع کننده‌ای وجود ندارد. در صرع نشاندار حملات ناگهانی را می‌توان در یکی از چندین علت شناخته شده جستجو کرد که شامل تومورهای مغزی ، بیماریهایی که بر رگهای خونی مرکزی اثر می‌گذارند و انواع سموم می‌باشد.
به غیر از صرع علل متعدد دیگری نیز برای تشنج وجود دارد که یکی از آنها تب بالاست (تشنج ناشی از تب). شایعترین علایم که از نظر بالینی قابل مشاهده است، این است که بیمار به صورت ناگهانی جیغ می کشد و به روی زمین می افتد و از هوش می رود. دست و پاهایش سفت می شود (که به این مراحل تونیک گفته می شود) و بعد از چند ثانیه (20الی 30 ثانیه) شروع به دست و پا زدن می کند. سپس به حالت اغما(بیهوشی) می رود و به صدا‌ها جواب نمی دهد.
در فاز پس از حمله، بیمار به هوش می آید و تا یک روز سردرد و حالت کوفتگی، خواب‌آلودگی و بی حالی دارد. بعد از دو روز این حالت‌ها برطرف می شوند. البته نمونه ی ذکر شده فقط یک نوع از انواع صرع و تشنج می باشد.
در حالت دوم بیمار موقع تشنج حالت‌های دل درد، بی حوصلگی، اضطراب بدون دلیل، درد پا و علایم پیش درآمد تشنج را دارد. اگر این حالات بدون دلایل خاصی اتفاق بیافتد، بهتر است بیمار با پزشک مشورت کند، چون ممکن است نشانه‌ای از یک حمله ی صرع قریب‌الوقوع باشد.
از علایم دیگر تشنج در کودکان، افت تحصیلی و مشکل تحصیلی، به خصوص در درس املا می باشد. معلم همیشه شکایت دارد که کودک به یک جا خیره می شود و به نقطه خاصی می نگرد. به این حالت، حالت عدم حضور گفته می شود و به نظر می رسد کودک فکرش در جای دیگری است. در این حالت هوشیاری برای مدت کمی از بین می رود. این مدت به حدی کوتاه است که ممکن است بیمار دوچرخه سواری هم بکند و پا هم بزند، ولی این اختلال هوشیاری (در حد 3- 2 ثانیه) را هم داشته باشد و یا در حین نوشتن املا ممکن است در طول یک جمله چندین کلمه را جا بیاندازند. این نوع تشنج خوش خیم می باشد و اگر زود درمان شود، بهبود خواهد یافت.
از علایم دیگر تشنج، علایم موضعی مانند اینکه یک دست در کنترل فرد نباشد، گزگز شدن و مورمور شدن ناگهانی یک طرف بدن، تغییر خلق به صورت گذرا (که یک انسان با شخصیت با حالت روحی پایدار ممکن است به مدت 6- 5 دقیقه دچار حالت گذرای موقت عجیب باشد) و بعضی از اختلالات رفتاری و رفتارهای نامناسب که با شخصیت فرد جور در نمی آید، که این‌ها باید بررسی شوند.
انواع صرع
انواع مختلفی از تشنج های صرعی تاکنون تعریف شده است. در بچه‌ها تشنج های تونیک – کلونیک شایعتر است، بیشتر از سه چهارم کودکان مبتلا به صرع ، از این نوع تشنج رنج می‌برند، صرع کوچک یا ابسانس دومین نوع شایع صرع در کودکان است. صرع موضعی یا صرع حرکتی و صرع نسبی یا پارشیال خوش‌خیم از دیگر انواع صرع هستند.
صرع بزرگ یا تشنج تونیک – کلونیک شایعترین نوع صرع ، صرع اصلی (Grand mal) است. این صرع هنگامی رخ می‌دهد که مناطق حرکتی مغز دچار عارضه شده است و اسپاسمهای شدید و بیهوشی را دربردارد. در اغلب موارد صرع اصلی ، قبل از آغاز حمله و غش به بیمار یک حالت درونی دست می‌دهد که این اخطار خوانده میشود. این حالت در لاتین Aura نامیده میشود و می‌تواند به صورت روانی یا جسمی باشد. مثل شنیدن صدایی (جسمی) و یا احساس خوشبختی یا بدبختی (روانی). بیمار ممکن است بوی مشخصی را حس کند و یا گمان کند که نور درخشنده‌ای می‌تابد. بعد از چند لحظه بیمار بیهوش می‌افتد که این مرحله کوتاه، تونیک است که تمام ماهیچه‌ها متشنج و منقبض میشوند، تنفس بیمار قطع میشود و رنگش نیز ممکن است کبود شود. مرحله بعدی کلونیک است که اندامها تکانهای مختصری می‌خورند. در خلال این مدت بیمار ممکن است زبانش را گاز بگیرد.
صرع بزرگ در تمام سنين رخ مي‌دهد. فرد هوشياري خود را از دست مي‌دهد، عضلات بدنش سفت مي‌شود و سپس دست و پا و بدن وي دچار تكان‌هاي غيرقابل كنترلي مي‌شوند. امكان دارد اختيار ادرار نيز از دست برود و فرد خود را خيس نمايد. حمله صرع بزرگ چندين دقيقه طول مي‌كشد و غالباً به‌دنبال آن فرد به خواب عميقي فرو مي‌رود يا گيج است.
قبل از بروز حمله صرع، فرد ممكن است علايم هشداردهنده‌اي را احساس كند: احساس عصبي بودن؛ اختلالات بينايي؛ احساس بوي بد؛ يا شنيدن صداهاي عجيب و غريب.
مراحل علائم تشنج تونیک – کلونیک به ترتیب زیر است:
• تحریک پذیری یا رفتارهای غیرعادی به مدت چند دقیقه پیش از بروز تشنج (Aura).
• اسپاسم و انقباض عضلات که ۳۰ ثانیه طول می‌کشد و بیمار در طی آن بیهوش شده و به زمین می‌افتد و تنفس نامنظم میشود.
• حرکات پرشی اندامها یا صورت که می‌تواند از ۲۰ ثانیه تا چند ساعت طول بکشد. در این مرحله ممکن است بیمار زبانش را گاز بگیرد و کنترل مثانه یا روده را از دست بدهد.
• پس از آنکه تشنج متوقف شد، ممکن است بیمار تا چند دقیقه و به ندرت تا ده دقیقه بیهوش باقی بماند.
• بعد از بازگشت هوشیاری کودک معمولاً گیج است و سردرد دارد و ممکن است به خواب رود .
صرع کوچک یا تشنج ابسانس
صرع کوچک (Petit mal) ، که در آن مناطق حسی دستگاه عصبی مرکزی دچار آسیب میشود. كه غالباً در كودكان رخ مي‌دهد. كودك به يكباره فعاليت خود را متوقف مي‌كند و براي حدود يك دقيقه با نگاهي بي‌حالت به اطراف خيره مي‌شود بدون اينكه بفهمد در اطراف او چه مي‌گذرد.در بین بچه‌ها شایع است که معمولاً تشنج آنی است و یک لحظه به طول می‌انجامد. کودک بازی را متوقف کرده و ساکت می‌ایستد در حالی که یک حالت سستی و بی‌حالی در صورتش دیده میشود. پس صرع کوچک عبارتست از زایل شدن شعور برای مدتی کوتاه ، بدون اینکه در بیمار تشنج یا زمین خوردگی و یا Aura دیده شود.
این نوع صرع یکی از شایعترین صرع‌ها نزد کودکان و دانش آموزان است . رنگ پریده ، چشمانش به یک نقطه خیره شده و از اطراف خود بی‌خبر است. مدت آن حتی امکان دارد بسیار کوتاه بوده و قابل رویت نباشد. شروع آن از سه تا سیزده سالگی است که اگر درمان اصولی شود برای همیشه از بین می‌رود و در غیر اینصورت در سنین بالاتر به صرع بزرگ تبدیل خواهد شد.
از علل این نوع صرع ، تومورها ، حوادث ، تصادف ، ضربه‌های مغزی و ... را می‌توان بیان کرد. از نشانه‌های بارز صرع کوچک که می‌توان در کلاس درس مشاهده کرد، نحوه نوشتن املا دانش‌آموزان است که ممکن است در حین حمله ، دو یا سه خط از املا را جا بیندازند. پس از حمله علاوه بر رنگ پریدگی ، سستی و بی حالی ، احساس خواب به کودک دست خواهد داد.
پس در طی این نوع حمله تشنجی ، کودک برای ۱۰ تا ۱۵ ثانیه هوشیاری خود را از دست می‌دهد و به فضا خیره میشود و فعالیتهای معمول وی متوقف میشود اما به زمین نمی‌افتد. و پس از بازگشت هوشیاری ، کودک چیزی از حمله خود به یاد نمی‌آورد.
صرع موضعی يا صرع كانوني كه طي حمله آن، يك قسمت كوچك از بدن دچار تكان‌هاي غيرقابل كنترل مي‌شود. اين حالت تكان خوردن به قسمت‌هاي ديگر بدن گسترش مي‌يابد و ممكن است تمام بدن شروع به تكان خوردن نمايد. اما فرد هوشياري خود را از دست نمي‌دهد.
هوشیاری بیمار در این نوع صرع مختل نمی‌شود و تظاهرات صرعی به صورت حرکتی ظاهر میشود. ابتد از یک نقطه شروع شده و به تدریج سایر قسمت‌های بدن را فرا می‌گیرد. به این نوع صرع ، صرع جانسونی نیز می‌گویند. البته نوع دیگر صرع موضعی حرکتی بدون انتشار است که تشنج فقط در یک عضو ظاهر شده و در همان جا باقی می‌ماند. مدت حمله حدود یک تا دو دقیقه است ولی ممکن است در بعضی از افراد مدتها طول بکشد. نوع دیگر صرع فرمی از اپی‌لپسی است که کمتر شایع است ، صرع نسبی یا پارشیال خوش‌خیم که سبب حرکات پرشی در یک سمت از صورت یا یک اندام میشود. همچنین هوشیاری نیز ممکن است مختل شود. در اغلب موارد کودک مبتلا به یک نوع صرع است ، با این حال برخی کودکان مبتلا به انواع پیچیده‌تر اپی‌لپسی هستند که ترکیبی از دو یا چند نوع مختلف است.
صرع لوب گيجگاهي مغز: كه طي حمله آن، فرد ناگهان رفتاري غيرطبيعي كه با شخصيت و رفتار عادي وي همخواني ندارد بروز مي‌دهد، مثلاً ممكن است ناگهان عصباني شود يا از خود خشونت بروز دهد؛ بدون دليل بخندد؛ يا حركات بدني عجيب و غريب داشته باشد (از جمله حركات جويدن غيرطبيعي).
شيوع صرع :
تقريباً ۵۰ ميليون نفر در جهان مبتلا به صرع هستند که نيمي از آنها يا درمان نشده يا ناقص درمان مي شوند . در کشور ما نيز حدس زده مي شود که بيش از يک ميليون بيمار مبتلا به صرع وجود داشته باشد .
شایعترین نوع تشنج، تشنج روانی- حرکتی و یا تشنج لُب گیج‌گاهی می باشد (عنوان می شود که داستایوفسکی نویسنده ی مشهور هم این نوع تشنج را داشته است). این نوع تشنج به صورت حملات از دست دادن ارتباط با محیط است. بیمار ممکن است رفتاری عجیب مانند بازی با دگمه ی لباس یا بازی با انگشتان داشته باشد که به این نوع صرع، اتوماتیسم گفته می شود و برای مدت 1الی 2دقیقه فرد متوجه چیزی نیست و دچار اختلال هوشیاری می شود. اگر این نوع تشنج به تنهایی باشد معمولاً اختلالی به وجود نمی آورد، ولی به طور معمول به کل مغز پخش می شود و هوشیاری از بین می رود و اکثراً این نوع تشنجها شایعترین نوع می باشند. ولی چون زود تبدیل به تشنج نوع دوم می شوند، تشخیص داده نمی شوند و در کودکان شایعتر است.
لازم به ذکر است چنانچه تشنجها به صورت حملات تکراری باشند، تبدیل به صرع می شوند، به طوری که در ایران حدود 6- 5 میلیون نفر تشنج دارند و حدود 10درصد از آنها دچار صرع می باشند.
به طور كلى علل صرع را مى توان در دو گروه كلى زیر قرار داد:
1 - صرع اولیه (ایدیوپاتیك): كه اختلال مشخصى در سیستم عصبى مركزى وجود ندارد و اغلب زمینه ژنتیكى دارد.
2 - صرع ثانویه یا علامتى: كه با اختلال مشخص در سیستم عصبى مركزى تعریف مى گردد. در مجموع این دو گروه طیفى از ضربات ناگهانى سر، عفونت ها، تومورهاى مغزى، اختلالات متابولیك مغز، مشكلات زایمان و فاكتورهاى ژنتیك را در بر مى گیرند. بعضى از زنان دریافته اند حملاتشان درست قبل یا در دوران قاعدگى شان رخ مى دهد. اكثر زنانى كه متوجه تأثیرات دوره قاعدگى در حملاتشان هستند، مى دانند كه در هر زمان دیگرى نیز ممكن است دچار حمله شوند، اما میزان بروز این حملات در حوالى زمان عادت ماهانه بیشتر است. هنگامى كه زنى نزدیك به دوران قاعدگى دچار حمله مى گردد، این نوع صرع به عنوان «صرع قاعدگى» شناخته مى شود. دلیل این مسئله هنوز به طور كامل روشن نیست، و ممكن است ناشى از تغییرات هورمون هاى جنسى (استروژن و پروژسترون) در زمان قاعدگى و یا در اثر افزایش مایعات بدن در این زمان باشد. براى بعضى از این افراد، افزودن برخى از داروها در هفته قبل از دوران قاعدگى مى تواند مفید باشد كه در هر حال انجام این كار باید طبق دستور پزشك صورت گیرد.
از آنجا كه امروزه روش هاى مؤثر جلوگیرى در دسترس است، داشتن فرزند به صورت امرى انتخابى درآمده است. زنان مبتلا به صرع مى توانند از همه روش هاى مرسوم جلوگیرى استفاده كنند كه متداول ترین آنها قرص ضدباردارى است. طبق شواهد موجود، قرص هاى ضدباردارى هیچگونه تأثیر نامطلوبى بر روى صرع ندارد. اما داروى ضدصرع مى تواند روى سوخت و ساز این قرص ها تأثیر بگذارد و اثر آن را كاهش دهد. یعنى مصرف همزمان قرص هاى ضدباردارى و داروى ضد صرع، مى تواند اثر قرص ضدباردارى را تا حدى كم كند.
اگر داروهاى ضد صرع مصرف شده، حاوى آنزیم هاى القا كننده كبدى نباشد، قرص هاى ضدباردارى تركیبى با مقادیر كم هورمون استروژن، معمولاً اثر خوبى خواهند داشت. دیدن هر لكه خون بین عادت ماهانه مى تواند نشان دهنده این باشد كه مقادیر هورمون استروژن كافى نبوده است. در صورت مشاهده این رخداد باید احتیاط هاى لازم (استفاده همزمان از یك روش دیگر جلوگیرى از باردارى) به عمل آید. در چنین مواقعى احتمال دارد كه نیاز به افزایش استروژن وجود داشته باشد. در این شرایط، افزایش میزان بروز عوارض جانبى استروژن با مقادیر بالا، چندان در نظر گرفته نمى شود. چون در این وضعیت، قرص ضدباردارى با سرعت بیشترى توسط بدن از بین مى رود. حتى با وجود استفاده از تركیب با مقادیر بالاى استروژن، اثربخشى قرص ضدباردارى در مقایسه با زمانى كه بدون داروهاى القا كننده مصرف مى شوند، كاهش خواهد یافت. با این حال اثر آن با روش هاى دیگر قابل مقایسه است.
مسائل مربوط به قرص هاى ضدباردارى با مقادیر پایین نباید در كل نشانه نامناسب بودن این قرص ها براى زنان تلقى شود. در همین حال در زمان تجویز قرص هاى ضدباردارى براى زنان مصروع، مى بایست عوامل خطرزاى دیگر نظیر سن، چاقى، افراط در سیگار و غیره را در نظر گرفت.
باردارى
براى یك زن مبتلا به صرع، ضرورت دارد قبل از باردارى و در دوران باردارى تحت نظر یك پزشك متخصص قرار گیرد. اگر زن مصروعى كه داروى ضد صرع مصرف مى كند، تصمیم به باردارى بگیرد، باید قبل از آن خوردن اسید فولیك مكمل (4 تا 5 میلى گرم در روز) را شروع كند، زیرا ثابت شده است كه مكمل اسید فولیك قادر است خطر به وجود آمدن اختلالات عصبى را در جنین كاهش دهد.
صرع و وراثت
دو عامل تعیین كننده پیشرفت صرع عبارت اند از:
میزان آمادگى شخص براى تشنج و نیز وجود سابقه صدمه مغزى. در صورت وجود شرایط مساعد كننده صرع، فرد مستعد ابتلا به این بیمارى است. همچنین هر شخص داراى یك «آستانه حمله» با سطح مقاومت مشخص نسبت به حملات است. آستانه حمله نشان دهنده میزان آمادگى شخص براى تشنج است. اگر آستانه حمله خیلى پایین باشد، یعنى آمادگى شخص براى تشنج زیاد است. در این صورت اغلب بیمار دچار حملات خود به خودى مى شود. اگر آستانه حمله بالا باشد، آنچنان كه در بیشتر مردم چنین است، آمادگى شخص براى تشنج كم است. چنین فردى به آسانى دچار تشنج نمى شود و تعدادى عوامل محیطى مانند صدمه به مغز لازم است تا حمله آغاز شود.
این آستانه بخشى از آستانه ژنتیكى شخص است و به طور ژنتیكى قادر به انتقال به هر كودك است. بنابراین براى بروز صرع در هر فردى یك عامل ژنى لازم است. اما میزان بروز آن متغیر است. در بعضى خانواده ها ممكن است صرع در تعداد زیادى از افراد آن بروز كند و در خانواده اى دیگر تنها یك عضو مبتلا وجود داشته باشد. خطر وجود صرع در كودكى كه از والدین مصروع به دنیا مى آید بستگى به ماهیت صرع والدین و سطح آستانه حمله آنها دارد. اگر یكى از آنها مصروع باشد احتمال ابتلا به صرع در نوزاد افزایش مى یابد، اما میزان این افزایش اغلب كم است. اگر والدین هر دو مبتلا به صرع باشند، در آن صورت خطر بیشترى بچه را تهدید مى كند.
یائسگى
میانگین سن زنان براى پایان دوره هاى ماهانه و دوران بارورى، حدود پنجاه سالگى است. زنان در این زمان اغلب دچار گـُر گرفتگى و تغییر سریع حالات روحى مى شوند. براى گـُرگرفتگى و دیگر نشانه هاى مربوط به یائسگى، اغلب درمان به روش جایگزینى هورمون استروژن، توصیه مى شود. اگر با خوردن هورمون جنسى، كنترل حملات مشكل شود، باید قطع هورمون مدنظر قرار گیرد. مكمل هورمون استروژن اغلب براى پیشگیرى از كاهش كلسیم تجویز مى شود.
در بعضى از زنان، صرع مى تواند در این مرحله از زندگى پیشرفت كند. بعضى از زنان كه سال ها دچار حمله بودند ممكن است متوجه بهبودى یا از بین رفتن حملات در این زمان شوند.
اقدامات اولیه در فردی که تشنج کرده
اگر بیمار دچار تشنج تونیک – کلونیک شده او را به یک سمت بخوابانید و سرش را همسطح یا پایینتر از بدنش قرار دهید.
جسم سختی را بین دندانهای بیمار قرار دهید تا از گاز گرفتن زبانش جلوگیری کنید و او را به پشت بخوابانید و مطمئن شوید که راحت نفس می‌کشد.
هرگز چیزی را با فشار میان دندانهایش قرار ندهید. در بیشتر مواقع تشنجات بعد از یک دقیقه متوقف میشوند و بعد از آن یک دوره خواب و استراحت است ولی اگر تشنجات بیشتر از چند دقیقه به طول انجامد حتما باید بیمار را به بیمارستان رساند.
همچنین اگر کودک تاکنون یک تشنج تونیک – کلونیک نداشته و نخستین باری است که به این نوع حمله دچار میشود، به سرعت کودک را به نزدیکترین بیمارستان برسانید.
در مورد سایر انواع تشنج ، بیمار را در یک محل آرام نشانده و صبر کنید تا تشنج کاملاً برطرف شود و هوشیار شود. سپس به بیمار آرامش خاطر بدهید.
هنگام حملات تشنجي چه بايد کرد ؟
1. آرام باشيد ، نگران نشويد ، دنبال کمک نرويد و داد و فرياد راه نيندازيد .
2. بيمار را از مکانها و اشياء خطرناک دور کنيد .
3. با باز کردن يقه لباس و آزاد کردن گردن و چرخانيدن سر يا شانه به يک طرف راه تنفس را آزاد کنيد .
4. از ريختن آب بر روي شخص ، ريختن چيزي در دهان و يا گرفتن دست و پاي او خودداري کنيد .
5. اگر حمله بيش از ۵ دقيقه طول کشيد يا دوباره تکرار شد ، ممکن است صرع مداوم باشد که بسيار خطرناک است ، بنابراين او را فوراً به پزشک برسانيد .
6. اگر تشنج همراه با تب است ، بيماري فرد صرع نيست اما حتماً بايد تب را با پاشويه پايين آورد و بلافاصله وي را به پزشک رسانيد تا اگر حملات طولاني و نوار مغزي غيرطبيعي بود تحت درمان قرار گيرد .
اقداماتی که پزشک انجام می‌دهد:
۱- پزشک نخست برای مشخص کردن عوامل محرک احتمالی سؤالاتی در مورد رفتارها و علائم بیمار (قبل، در طی و بعد از حمله تشنج) می‌پرسد.
۲- نوار مغزی الکتروآنسفالوگرافی EEG از بیمار گرفته میشود تا به تشخیص نوع صرع کمک کند. در مواردی که تشخیص صرع از هیستری (تمارض) امکانپذیر نباشد از الکتروانسفالوگرافی استفاده میشود.
۳- انجام MRI مغزی ممکن است برای تشخیص ناهنجاریهای ساختمانی مغز لازم باشد.
4- انجام آزمایش خون برای تشخیص اختلالات الکترولیتی به عنوان علت تشنج ضروری است.
* راههاي پيشگيري :
اکثر علل صرع قابل پيشگيري هستند . سازمان جهاني بهداشت شش گام اساسي براي پيشگيري از ابتلا به صرع را بيان کرده است .
1. مراقبتهاي پيش از تولد
2. زايمان بي خطر
3. کنترل تب در کودکان
4. کاهش ضربه مغزي
5. کنترل بيماريهاي عفوني و انگلي
6. مشاوره ژنتيک
بخاطر داشته باشيم که به شخصيت مبتلايان احترام گذاشته ، مانع تحصيل و اشتغال آنها نشويم ، حقوق اجتماعي اين افراد را مراعات کرده و همچنين برخورد ترحم آميز با آنها نداشته باشيم . مبتلايان به صرع مي توانند پس از مشاوره با پزشک ازدواج کنند ، بدرجات بالاي اجتماعي و علمي برسند و شغل دلخواه خود را نيز داشته باشند و از يک زندگي طبيعي بهره مند باشند .
پیش آگهی
پیش آگهی صرع بسته به نوع آن متفاوت است. بیشتر از سه چهارم کودکان مبتلا به صرع "تونیک – کلونیک" که به مدت دو سال حمله‌ای نداشته‌اند، عود نخواهند داشت. اغلب کودکان مبتلا به صرع نسبی خوش‌خیم، خود به خود خوب میشوند و بعد از بلوغ احتیاج به مصرف دارو ندارند. پیش آگهی صرع کوچک (ابسانس) مبهم و نامعلوم است. اغلب کودکان، حتی کودکانی که مشکلشان حل نشده، هیچ ناتوانی و معلولیتی از نظر ذهنی پیدا نمی‌کنند و می‌توانند به مدارس معمولی بروند و در اغلب فعالیتهای ورزشی شرکت کنند.
پیشگیری
برخی علل صرع قابل پیشگیری هستند. شش راه اساسی برای پیشگیری از ابتلا به صرع که سازمان جهانی بهداشت بیان کرده است عبارت‌اند از: مراقبتهای پیش از تولد ، زایمان بی خطر ، کنترل تب در کودکان ، کاهش ضربه مغزی ، کنترل بیماریهای عفونی و انگلی و مشاوره ژنتیک.
تغییرات روانی صرع
تغییرات روانی صرع دو نوع است یکی زودگذر و دیگری ثابت که تغییرات شخصیتی صرعی نامگذاری میشود. حالت زودگذر یک حالت استثنایی است که بتواند بعد از یک حمله در وی ظاهر شود و چند هفته طول می‌کشد. اثرات مهم آن تیرگی سطح هوشیاری است به طوری که گاهی اوقات بیمار نمی‌تواند کارهای روزانه انجام دهد. حالت ثابت از تغییرات این دسته خلق و احساس ناپایدار ، چسبندگی ، کینه توزی ، فکر نامعلوم و مجهول ، علاقه به جزییات و فراموش کردن کلیات و حالت کندی روانی را می‌توان نام برد.
درمان صرع :
خوشبختانه صرع يکي از درمان پذيريرترين بيماريهاي عصبي است و داروهاي بسياري براي درمان آن کشف و ساخته شده است که البته همگي بايد توسط متخصصين تجويز شوند . امروزه کنترل بیشتر انواع صرع ها میسر است با استفاده از داروهای مناسب بطور روزمره می‌توان از بروز حمله جلوگیری کرد.
بیماران مبتلا به صرع ، نیاز به مصرف منظم داروی ضد تشنج دارند. این داروها معمولاً به مدت دو تا چهار سال بعد از آخرین حمله تشنج ادامه می‌یابند و سپس می‌توان به تدریج ظرف چند ماه آنها را قطع کرد.
در حاليکه در چند دهه گذشته شاهد پيشرفت چشمگيري در درمان صرع بوده ايم، درصد بسيار چشمگيري از بيماران به درمانهاي دارويي يا حتي جراحي مقاومت نشان مي دهند. براي چنين بيماراني فراهم نمودن درمان ديگري براي کتنرل تشنج از اهداف بهداشت و سلامت مي باشد. در جستجو براي درمان هاي ديگر پژوهشگران درمان هاي رفتاري‌نگر را حيطه موثري در درمان صرع يافتند.
نوروفيدبک يکي از موثرترين اين دسته از درمان ها مي باشد.
از چهل سال پيش تاکنون محققان بسياري به بررسي اثرات نوروفيدبک بر روي تشنج هاي صرعي پرداخته اند. اولين بار ناسا در سال 1967 در يک آزمايشگاه روانشناسي به بررسي اثر سوخت راکت هاي خود بر روي حيوانات پرداخت. بسياري از اين حيوانات دچار تشنج شدند. اما گروه کوچکي از اين حيوانات که در آزمايش ديگري با استفاده از نوروفيدبک يادگرفته بودند امواج مغزي خود را کنترل کنند دچار تشنج نشدند. با انجام چنين آزمايش هايي بر روي انسان ها دانشمندان نتيجه گرفتند افزايش فعاليت مغزي خاصي از تشنج هاي صرعي جلوگيري مي کند.
در نوروفيدبک که شکلي از بيوفيدبک است فرد به تنظيم امواج مغزي خود مي پردازد. با استفاده از نوروفيدبک مي توان با اصلاح امواج مغزي خاص، پارامترهاي تشنج را کنترل کرد. مطالعات انجام شده در سه دهه گذشته حاکي از تاثير مثبت نوروفيدبک بر روي صرع مي باشد.
انتخاب دارو بستگی به نوع صرع ، سن بیمار و ... دارد .
از جمله داروهای معروف صرع می توان کاربامازپین ، فنی توئین ، فنوباربیتال ، دیازپام ، والپروئیک اسید و ... نام برد .
• اگر حملات صرع با دارو کنترل نشوند و همچنین MRI یک ضایعه مغزی را نشان دهد، ممکن است جراحی (خیلی به ندرت) مورد بررسی قرار بگیرد.
با رعايت نکات زير درمان کاملتر و مطمئن تر مي گردد :
• مصرف داروها منظم و مرتب باشد .
• حتي يکبار و يک روز هم داروها قطع نشود .
• درمان هرچه زودتر شروع شود .
• مقدار و دفعات مصرف روزانه دارو کافي و مطابق روشهاي علمي و نظر پزشکان معتبر و متخصص در اين زمينه باشد .
پس فراموش نکنيم که صرع با دارو قابل کنترل و درمان است .
طول مدت درمان کامل براي صرع حدود ۳ تا ۵ سال است . مشروط بر اينکه در اين دوره حمله تشنجي تکرار نشود و نوار مغزي طبيعي شود . اگر در طول اين دوره حمله ايجاد شود طول دوره بيشتر مي شود و قطع دارو خطرناک است .
عوامل زمینه ساز صرع کدامند؟
یکی از علل صرع به دوران قبل از تولد برمی گردد، ولی به طور عمده علل صرع به بعد از تولد مربوط می شود. هم چنین علل زیادی از انواع صرع ناشناخته می باشد.
از علل قبل از تولد می توان به عفونت‌های داخل رحمی (در جنین) اشاره کرد. از عفونت‌های شایع ایجاد کننده ی صرع در دوران بارداری سرخجه و توکسو پلاسموز می باشد. سایر عفونت‌های ویروسی، سوء تغذیه و مصرف الکل و دخانیات در مادر هم می تواند باعث صدمه به جنین شود.
از دیگر علل می توان به نقص‌های ژنتیکی ایجاد شده در حین بارداری در جنین اشاره کرد که می تواند عامل بروز تشنج در سال‌های آینده باشد. هم چنین قرار گرفتن در معرض محیط های آلوده (مانند اشعه ایکس) می تواند باعث آسیب به جنین شود.
از دلایل دیگر می توان به ضربه های مغزی جنین در حین بارداری یا موقع زایمان اشاره نمود.
دسته ی دیگر از دلایل صرع، مربوط به ضایعات در حین زایمان است که به عنوان فلج‌های مغزی عنوان می شود. چنان چه در حین زایمان سر بچه آسیب ببیند و منجر به اختلالات انعقادی یا خونریزی‌های مغزی شود، می تواند فرم‌هایی از تشنج را ایجاد کند. این آسیب‌ها هنگام تولد یا هفته ی اول بعد از تولد گاهی از علل بسیار مهم، برای تشنج‌های بعدی می باشد. در دوران نوزادی عفونت‌های مغزی مانند مننژیت و آنسفالیت (تورم مغز در اثر ویروس‌ها)، و ضربه‌هایی که به خاطر جنب و جوش یا تصادف با ماشین به مغز وارد می شود، ممکن است باعث تشنج شود.
صرع و تشنج طوری نیست که بلافاصله بعد از دیدن ضربه، این بیماری ایجاد شود، بلکه ممکن است 10 تا 20 سال بعد خود را نشان بدهد و آسیب‌های در حین زایمان یا بعد از زایمان نتایج خود را در اواخر کودکی و یا بزرگسالی نشان دهد.
هم چنین سوء تغذیه در زمان کودکی می تواند یکی از دلایل تشنج در سنین بالاتر باشد، به خصوص کمبود مواد معدنی مثل کلسیم و منیزیم می تواند از عوامل ایجاد کننده ی تشنج باشد. در سنین بالا (افراد مسن) سکته ی مغزی می تواند باعث تشنج باشد و هم چنین به هم خوردن پایداری الکتریکی بدن باعث ایجاد صرع و تشنج در بیمار می شود.
در افراد دیابتی که از داروهای دیابتی برای پایین آوردن قند خون استفاده می کنند یا بیمارانی که قند خون پایینی دارند، استعداد ابتلا به تشنج بیشتر از سایر افراد است.
با وجود تمام دلایل ذکر شده، علل درصد زیادی از انواع صرع در حال حاضر شناخته شده نمی باشد.
صرع در كلاس درس
درباره صرع، هنوز هم باورهای غلط بسیاری در میان عامه ی مردم رواج دارد. خیلی‌ها فكر می‌كنند، مبتلایان به صرع، اغلب از نظر ذهنی عقب مانده‌اند و آدم‌های مفلوكی هستند كه هرگز نمی‌توانند زندگی عادی داشته باشند! با این اوصاف، تصور كنید در یك كلاس درس، ناگهان یكی از دانش‌آموزان به زمین بیفتد و دچار حمله تشنجی شود.
دانش‌آموزان چه فكری می‌كنند؟ آموزگاران چه؟
پدر و مادرهایی كه در خانه این ماجرا را از زبان فرزندشان می‌شنوند، چه می‌گویند؟
مقاله ی زیر، درباره ابتدایی‌ترین مسائل مربوط به این بیماری و نوع برخورد با كودكانی كه شاهد این اتفاق بوده‌اند، توضیحات مفیدی ارائه كرده است.
صرع در كودكان عقب‌مانده ذهنی
وقوع هرگونه حمله تشنجی، ناشی از انتقال ناگهانی تعداد بسیار زیادی از پیام‌های عصبی در مغز است كه در حالت عادی نباید این پیام‌ها از مغز ساطع شوند. در ضمن، نباید به صورت همزمان این‌قدر پیام غیرلازم صادر شوند.
این پیام‌ها می‌توانند فقط در یك قسمت از مغز تولید شوند یا تمام مغز را در برگیرند. با توجه به محل شروع پیام‌ها، نمای بالینی حمله تشنجی هم تعریف میشود. مثلا اگر از نورون‌های ناحیه حركتی مغز شروع شوند، ممكن است حمله به صورت تكان‌های اندام شروع شود.
علت دقیق شروع حمله تشنجی هنوز مشخص نیست.
صرع با عقب‌ماندگی ذهنی ارتباط ویژه‌ای دارد. هنگامی كه عقب‌ماندگی ذهنی با صرع توام شود، خود را به صورت چالشی قابل توجه نشان می‌دهد. همچنین از نظر اقتصادی بار سنگینی بر دوش نظام سلامت وارد خواهد کرد.
به طور كلی میزان شیوع صرع در افراد كـــم‌توان ذهنی (IQ بیــن69-50) حدود 15درصد و در بین آنهایی كه دارای IQ كمتر از50 هستند، 30 درصد است.
یافته‌های مطالعاتی حاكی از این است كه شیوع عقب‌ماندگی ذهنی در افراد مبتلا به صرع، مشابه شیوع این اختلال در افراد عادی است.
سنــدرم داون شایــع‌ترین علـت كرومــوزومی عقــب‌مانــدگی ذهــنی اسـت و در شرحــی كه خود داون از این سندرم ارائه كرده، به وجود ارتباطی بین سندرم داون و صرع اشاره‌ای نشده است.
رفتارهای مشابه افراد صرعی و عقب مانده
یكی از مــواردی كه به تشخیص صحیح نوع صرع كمك می‌كند، شرح دقیق وقایعی است كه در یك حمـــله تشنجی بروز می‌كند. با توجه به اینكه افراد مبتلا به عقب‌ماندگی ذهنی قادر نیستند وقایعی را كه برای آنها در هنگام بروز حمله تشنجی پیش می‌آید، به طور دقیق شرح دهــند، لذا تشخیص صرع در این افراد با مشكل همراه است.
از سوی دیگر، عقب‌ماندگان ذهنی از خود رفتارهایی بروز می‌دهند كه بسیار شبیه صرع است. برای مثـال كشش‌هایی هماننــد آنچــه در صرع رخ می‌دهد، در بین كودكان عقب‌مانـده ذهنــی كه دچار اسپاسم و حالــت سفــتی هستند نیز دیده میشود.
آرام و ساكت به جایی خیره شدن یا پاسخ‌هــای كند در نوعــی از صرع در كودكان مبتلا به عقب‌ماندگی ذهنی نیز دیده می‌شـود. در تـعدادی از مطالعات دیده شده كه 30-20 درصد از افراد عقب‌مانده ی ذهنی كه برای ارزیابی صرع ارجاع داده شده‌اند، رفتارهایی مشابه صرع، اما بدون هیچگونه ابتلا به صرع داشته‌اند.
شایعترین رفتارهایی كه امكان اشتباه آنها با صرع وجود دارد عبارتند از: انقباض ناگهانی و شوك قسمتی از عضله یا تمامی عضله یا گروهی از عضلات، خلق و خوی عصبانی و پرخاشگری، دوره‌های حواس پرتی.
بیماران صرعی شخصیت خاصی ندارند، ولی خصوصیاتی مانند سمج بودن، نترس بودن، تمایل به لج‌بازی و پیله كردن، بهانه‌جویی، تمایل به اقدامات غیر مترقبه و انفجاری، تحول خلق‌وخو مانند خوشی و غم به طور ناگهانی، دوره‌های عصبانیت شدید و سریع مانند شكستن اشیاء، حمله كردن و نظایر آن در این افراد فراوان دیده میشود.
صرع و كلاس درس
هنگامی كه یكی از دانش‌آموزان دچار تشنج یا حمله ی صرع میشود، اثرات آن تمامی كلاس را در بر می‌گیرد. دانش‌آموزان ممكن است نگران سلامت و بهبودی همكلاس مصروع خود باشند.
آنها ممكن است از وضعیت به وجود آمده به شدت نگران و مضطرب شوند، چرا كه همكلاسی آنها كه تا چند لحظه قبل صحیح و سالم در كنار آنها نشسته بود، حالا به شدت بیمار نشان می‌دهد و ممكن است بروز این پیشامد را برای خود نیز متصور باشند.
هنگامی كه این وضعیت در كلاس پیش می‌آید، دانش‌آموزان نیاز دارند كه اطلاعات واقع‌بینانه به اقتضای سنی كه در آن قرار دارند، در خصوص وضعیت به وجود آمده دریافت كنند.
صرع یك بیماری نیست و هرگز از یك كودك به كودك دیگری انتقال نمی‌یابد و كودكانی كه این وضعیت را دارند با مصرف دارو می توانند از بروز تشنج جلوگیری کنند.
آنها نیازمند دریافت این واقعیت هستند كه هیچ خطری نه آنها و نه دانش‌آموزی را كه به حمله دچار شده، تهدید نمی‌كند. در صورت عدم ارائه ی آگاهی مناسب به دانش‌آموزان ممكن است ترس به وجود آمده در آنها باعث طرد یا تحقیر دانش‌آموز مصروع توسط آنها گردد.
هنگامی كه آموزگار یا مربی بهداشت، وقایعی را كه اتفاق افتاده برای دانش‌آموزان شرح داده و به پرسش‌های آنها در این زمینه پاسخ می‌دهد، این امكان و زمینه را بوجود می‌آورد تا اثرات نامطلوب اجتماعی بروز تشنج كاهش یابد. این بحث و گفت‌وگو با دانش آموزان می‌بایست در صورت امكان هرچه سریع‌تر بعد از بروز حمله ی صرع انجام گیرد. برای كودك توضیح بدهید
باید به كودكانی كه بیننده ی یك حمله صرعی درباره یكی از همشاگردی‌های خود بوده‌اند توضیح داد: «چیزی كه برای این دانش‌آموز اتفاق افتاده تشنج نام دارد.
این تشنج به این دلیل اتفاق می‌افتد كه برای مدت یك یا دو دقیقه مغز كودك نمی‌تواند درست عمل كند و پیام‌های درهم و برهمی را به بدن می‌فرستد كه باعث بروز اختلال می‌گردد.
اما پس از این مدت، تشنج تمام شده و هم مغز و هم جسم كودك به طور درست و صحیح عمل می‌كنند. تشنج قسمتی از پدیده‌ای است كه صرع نام دارد كه بعضی از كودكان این وضعیت را دارند.
صرع یك بیماری نیست و هرگز از یك كودك به كودك دیگری انتقال نمی‌یابد و كودكانی كه این وضعیت را دارند با مصرف دارو می توانند از بروز تشنج جلوگیری کنند.» صرع و ازدواج
وقتي يک فرد مصروع تصميم به ازدواج مي گيرد، سؤالات متفاوتي براي وي وجود دارد. از جمله اين كه آيا مي تواند ازدواج كند يا خير؟ آيا بيماري او به فرزندش نيز به ارث مي رسد؟ و... ابتدا بايد به اين مسئله توجه داشته باشيم كه اگر يك فرد عادي با شرايط طبيعي بچه دار شود، احتمال اين كه فرزندش دچار صرع شود ، حدود نيم درصد است. حال اگر مادري مبتلا به صرع باشد، به دليل آنكه صرع ، طبيعتاً اساس ژنتيكي هم دارد، احتمال ابتلاي كودك به صرع، حدود 5 درصد است. علي رغم اين مسئله بايد در نظر داشت كه به احتمال 95 درصد ، مادر مصروع كودك سالمي را به دنيا مي آورد و اين شانس بسيار بالايي است.
ازدواج مصروعين
فرد مصروع نبايد بيماري خود را در زمان ازدواج كتمان نمايد و بايد حقيقت را با صداقت به همسر آينده خود بگويد و با پزشك خود مشاوره اي را انجام دهد. بارداري فرد
به فردي كه مبتلا به صرع است ، توصيه مي شود قبل از ازدواج ، تحت مشاوره (خصوصاً مشاوره ژنتيك ) قرار گيرد و در طي دوران بارداري حتماً تحت نظر پزشك زنان و متخصص مغز و اعصاب قرار گيرد تا بدين ترتيب هرگونه احتمال خطر براي كودك وي از بين برود.
بهترين روش در بارداري اين است كه قبل از بارداري برنامه ريزي صحيحي در اين مورد وجود داشته باشد و فرد مصروع اين مسئله را با پزشك خود و پزشك زنان در ميان گذارد تا داروي مناسبي براي وي تجويز گردد و در طول دوران بارداري تحت نظر باشد تا اگر احساس شد مشكلي براي بيمار و جنين به وجود مي آيد با بررسي هاي انجام گرفته بتوان برخورد مناسبي با اين مسئله داشت.
داروها نيز در حين بارداري ادامه پيدا مي كند و نحوه زايمان هم بنا به تصميم پزشك است. بعد از زايمان نيز مادر مي تواند به فرزند خود شير دهد زيرا مصرف داروها تأثير منفي در فرزند وي ندارد، بلكه توجه به اين مسئله ضروري است كه اگر خانم باردار در دوران بارداري بدون مشاوره پزشك، خودسرانه داروي خود را قطع نمايد و دچار حمله تشنج گردد، اين امر مي تواند براي وي خطرناك باشد.
بدين ترتيب با بررسي صحيح و منطقي اين مسئله ، بيماران مصروع مي توانند يك زندگي و ازدواج موفق داشته و فرزندان سالمي به دنيا آورند.
برخي از انواع بيماري صرع اساس ژنتيك شناخته شده اي دارند (مانند صرع كوچك ) كه ما مي دانيم ممكن است به ارث برسند. ولي برخي ديگر از انواع آن اساس ژنتيك ندارند. مثلاً اگر فردي در اثر ضربه مغزي دچار بيمار صرع گردد، هيچ گونه علت ژنتيكي در اين مورد وجود ندارد. يا اگر كودكي در جريان زايمان دچار مشكلاتي از قبيل نرسيدن اكسيژن به مغز شود، احتمال ابتلاي وي به صرع در آينده وجود دارد. ولي چنانچه عوامل بيروني موجب به وجود آمدن اين اختلال باشد، اين بيماري به فرزند به ارث نمي رسد. خوشبختانه در صرع، مواردي كه علل ژنتيك ندارند كم نيستند و در برخي از مواقع مي توان گفت انواع صرع اساس ژنتيك ندارد.
ضمناً توجه به اين نكته ضروري است كه علي رغم اينكه اين بيماري متأسفانه خوشنام نيست و افراد جامعه عقايد نادرستي در مورد آن دارند، ولي بايد ياد بگيريم كه آن را آگاهانه بشناسيم.
ازدواج مصروعين از ديدگاه روان پزشكي
روان پزشك نقش كليدي را در مورد مشكلات و بيماري هايي كه در كنار صرع وجود دارد، ايفا مي كند و مي تواند در مورد مداخلات دارويي ( تداخل عمل و اثر داروها با يكديگر ) جهت درمان بيماري هاي همراه با صرع ، راهنمايي و مشاوره به بيمار، همسر و خانواده او ارائه دهد.
يكي از مشكلات عمده، نگرش ها، دانش ها و باورهاي غلط فرد يا خانواده يا خانواده همسر او در مورد بيماري است. حتي علاوه بر آنها، اين باورهاي غلط در خود پزشكان نيز در مورد ازدواج يك فرد مصروع مي تواند وجود داشته باشد. مسئله ديگر اين است كه بعضي از افراد ازدواج را نجات دهنده، شفا و راه حل قطعي مشكلات خود مي دانند و فكر مي كنند هر مشكل رواني- جسمي كه وجود داشته باشد، ناشي از فشارها و مشكلات جنسي است و به دنبال آن حكم ازدواج را صادر مي كنند.
در زمان مشاوره روان پزشكي ، پزشك ابتدا به نگرش هاي فرد توجه مي نمايد. به اين كه آيا اين نگرش ها به ازدواج فرد صدمه مي زند؟ در غير اين صورت فرد را مجاز به ازدواج مي داند. دومين مسئله اي كه پزشك مد نظر قرار مي دهد، اين است كه آيا بيماري هاي همراه در يكي از طرفين وجود دارد يا خير؟ نكته ديگري كه در ازدواج بايد به آن توجه نمود كفايت رواني – عاطفي بيمار است و اين كه آيا فرد مصروعي كه حملات وي كنترل شده و مانعي براي ازدواج ندارد، كفايت همسري، پدر يا مادر بودن، بارداري و … را دارد يا خير؟!
نكته بسيار كليدي و مهم در مشاوره قبل و بعد از ازدواج ، آموزش هاي جنسي است كه متأسفانه در كشور در مورد آن سكوت مي شود و حتي پدر و مادرها نيز نوعي خود سانسوري را در اين مورد پيش مي گيرند.میگنا دات آي آر،لذا بهترين زمان اطلاعات گرفتن از بيماران، راجع به مسائل جنسي، زمان شروع بحث خواستگاري و ازدواج است كه بسياري از مراجعين در مورد اين موضوع يا اطلاعات ندارند يا اطلاعات غلطي دارند. بنابراين كار كردن روي آموزش هاي جنسي، شناخت فرد روي فيزيولوژي خود، اطلاعات هورموني، اطلاعات آناتوميك، اطلاعات روان شناختي، دوران بارداري ، شناخت داروها، اثرات آن بر روي بارداري و جنين و… موضوعاتي هستند كه در قالب آنها مي توان اطلاعات مربوط به مسايل زناشويي، آموزش هاي جنسي و به ويژه جلوگيري از بارداري را به مراجعين ارائه كرد، چرا كه در ماه ها و سال هاي اوليه اين افراد بايد از بچه دار شدن جلوگيري نمايند و چگونگي تأثير اين داروها بعد از ازدواج نيز بررسي گردد.
هر بيماري مزمن شرايط اجتماعي و عاطفي خاصي را ايجاد مي كند كه لازم است كيفيت زندگي در آن بررسي گردد.
صرع، اختلالي است كه در آن تخليه ناگهاني انرژي در مغز صورت مي گيرد و مي تواند با اختلالات حسي، حركتي و رفتاري توام گردد كه وقتي تخليه امواج به صورت عمومي باشد، موجب حذف هوشياري و شكل عمومي تشنج مي شود و وقتي هوشياري كاملاً از بين نرود به صورت تشنج موضعي، ساده يا پيچيده بروز مي كند.
در صرع به عنوان يك بيماري مزمن ، نمي توان حملات را پيش بيني كرد و هميشه دغدغه اين حملات با فرد مصروع وجود دارد. بر همين اساس عوامل مهمي در كيفيت زندگي مصروعين ( در كودكان و بزرگسالان) وجود دارد كه به آنها اشاره مي كنيم: كيفيت مراقبت در كودكان مهمترين مشكل در كودكان اين است كه افزايش يا كاهش بيش از حد مراقبت در آنان مي تواند بر كيفيت زندگي آنها تأثير بگذارد. اين مسئله به خصوص در مادران وجود دارد كه به علت علاقه شديد به فرزندشان مي توانند در اين مسئله سهم به سزايي داشته باشند. -كيفيت آموزش امكانات آموزشي در اين مورد بايد در مدرسه، خانواده و جامعه وجود داشته باشد. زيرا آموزش مناسب مي تواند در ادامه زندگي فرد تأثير به سزايي داشته باشد.
چكيده صرع :
صرع عارضه‌اي عصبي است كه با حملات تشنجي بروز مي‌كند و ناشي از تغييراتي در نحوه فرستادن پيام‌ها ي الكتريكي بين سلول‌هاي مغزي است.
صرع ممكن است به علت بيماري‌هايي كه بر مغز تاثير مي‌گذارند مانند سكته مغزي، يا تومور يا برخي بيماريهاي ارثي بوجود آيد.
افرادي كه مبتلا به صرع هستند تا هنگامي كه حملاتشان با مصرف دارو كنترل شده باشد اجازه رانندگي دارند. اغلب مبتلايان به صرع مگر در مواردي كه حملات تشنجي شديد و مكرر است مي‌توانند به طور مستقل زندگي كنند.
داروهاي ضدتشنج مي‌توانند در اغلب افراد از حملات پيشگيري كنند يا آنها را به حداقل برسانند.
معدودي از بيماراني كه به درمان دارويي پاسخ نمي‌دهند نياز به جراحي براي برداشت كانون صرع دارند.
منابع :
روانشناسی کودکان و نوجوانان استثنایی.دکتر میلانی فر
دانشنامه رشد و میگنا
پايگاه پزشكي شفا و صحبت هاي دکتر عسگر قربانی- متخصص بیماریهای مغز و اعصاب روزنامه ایران
آنان معتقد بودند این تجلی یكی از خدایان است كه می‌تواند سبب سقوط بیمار روی زمین و تكان‌های شدید وی شود و بعد، قبل از مرگ كامل بیمار، مجددا وی را زنده كند. بقراط اولین كسی بود كه با این نظریه مخالفت كرد. این پزشك یونانی در حدود 2450 سال قبل معتقد بود صرع یك بیماری با منشاء اختلال مغزی است. طی 2000 سال بعد، نظریه‌های خرافی دیگری هم در مورد علت این بیماری شكل گرفت.
در نگرش اول، اعتقاد بر این بود كه این بیماری به علت نفوذ ارواح خبیث و شیطانی به بدن افراد بروز می‌كند. به همین دلیل برای بیرون راندن ارواح خبیث از جسم بیماران سعی می‌كردند به روش‌های خشونت‌باری متوسل شوند كه بسیاری از مواقع باعث صدمات جسمی و حتی مرگ بیمار می‌شد.
در نگرش دوم كه جالینوس از مدافعان آن بود، تصور می‌شد كه به دلیل بروز لخته و آماس در عروق دست یا پا، این بیماری شروع میشود. به همین دلیل دست یا پای بیماران را در هنگام حمله محكم می‌بستند تا جریان خون آن قطع شود و بیمار بهبود یابد. حتی گاهی اوقات، یكی از اندام‌های بیمار را كه تشنج از آنجا شروع می‌شد قطع می‌كردند. اگر حمله تشنجی از یك اندام شروع نمی‌شد، جمجمه بیمار را می‌شكافتند و سعی می‌كردند تا لخته را خارج كنند.
تا حدود 100 سال پیش، درمان‌های گوناگونی كه برای بیماری صرع معــرفی می‌شدند هیچ كدام موثرنبودند و بیشتر جنبه خرافی داشتند و خرافات باعث شده بود تا واقعیات و حقایق هویدا نشود.
مغز به عنوان جایگاه صرع
مغز از میلیاردها سلول عصبی به نام نورون تشكیل شده است. عمل نورون‌ها انتقال پیام های عصبی به نورون‌های دیگر است. این پیام‌ها از طریق ناقل‌های شیمیایی به نام نوروترانسمیتر(NEUROTRANSMITTER) به نورون‌های بعدی منتقل میشوند.
وقوع هرگونه حمله تشنجی، ناشی از انتقال ناگهانی تعداد بسیار زیادی از پیام‌های عصبی در مغز است كه در حالت عادی نباید این پیام‌ها از مغز ساطع شوند. در ضمن، نباید به صورت همزمان این‌قدر پیام غیر لازم صادر شود.
این پیام‌ها می‌توانند فقط در یك قسمت از مغز تولید شوند یا تمام مغز را در برگیرند. با توجه به محل شروع پیام‌ها، نمای بالینی حمله تشنجی هم تعریف میشود. مثلا اگر از نورون‌های ناحیه حركتی مغز شروع شوند، ممكن است حمله به صورت تكان‌های اندام شروع شود. علت دقیق شروع حمله تشنجی هنوز مشخص نیست.
امروزه انواع گوناگونی از صرع شناخته شده است. صرع یک بیماری نیست بلکه فقط نشانه‌ایست که می‌گوید قسمتی از مغز کار خود را همیشه بخوبی انجام نمی‌دهد. وقتی مغز بطور طبیعی کار کند یک سری امواج الکتریکی از خود ایجاد می‌نماید که این امواج مانند الکتریسته در مسیر اعصاب مغزی عبور می‌کند. « اپی‌لپسی » یا صرع حالتی است که یکسری از این تشنجها و طوفانهای الکتریکی در مغز بطور مرتب و با فاصله زمانی خودبخود ایجاد شده و خاموش شوند. که این جرقه الکتریکی و طوفان الکتریکی بسته به محل خود در مغز علائم و نوع تشنج و صرع را تعیین می‌نماید. یکبار تشنج هیچگاه صرع نیست بلکه دو تا سه بار تشنج می‌باید رخ دهد تا پزشک تشخیص صرع را مطرح نماید.
صرع به عنوان شايع‌ترين بيماري عصب-شناختي معرفي شده است بطوري كه در حدود 2 تا 3 درصد افراد دنيا به آن مبتلا هستند. شيوع صرع در اكثر جوامع نزديك به 5% است. اين بيماري در زمره اختلالاتي محسوب مي‌شود كه نه تنها بر بيمار مصروع، بلكه بر خانواده بيمار هم تأثيرات فراوان دارد و از آنجايي كه از ديرباز شناخته شده است، راههاي مواجهه و درمان آن نيز پيوسته در تغيير و تكامل بوده است.
صرع نوعي اختلال عملكرد فيزيولوژيك قشر مغز است كه در آن امواج غيرطبيعي يا فركانس دامنه بالا برحسب مكان و وسعت اين امواج در سطح قشر مغز علايم متفاوتي را ايجاد مي‌كنند و هنگامي اين اختلالات صرع ناميده مي‌شود كه به طور ناگهاني ظاهر شده و به صورت گذرا در طي زمان تكرار شود. صرع به چندين نوع مختلف تقسيم مي‌شود كه هركدام ويژگي‌هاي خاص خود را دارند.
علل صرع
گاه علت صرع وجود یک اختلال ساختمانی در مغز مانند تومور است اما در اغلب موارد هیچ علت خاصی یافت نمی‌شود.
در برخی از کودکان مبتلا، حملات تشنج به دنبال یک محرک حسی مثل نورهای شدید بروز می‌کنند و گاه هیچ عامل شروع کننده‌ای وجود ندارد.
از علل شناخته شده صرع تومورهای مغزی ، بیماریهایی که بر رگهای خونی مغز اثر می‌گذارند و انواع سموم می‌باشد. به غیر از صرع علل متعدد دیگری نیز برای تشنج وجود دارد که یکی از آنها تب بالاست (تشنج ناشی از تب)
در برخی از کودکان مبتلا، حملات تشنجی به دنبال یک محرک حسی مثل نورهای درخشان و شدید بروز می‌کنند و در برخی دیگر هیچ عامل شروع کننده‌ای وجود ندارد. در صرع نشاندار حملات ناگهانی را می‌توان در یکی از چندین علت شناخته شده جستجو کرد که شامل تومورهای مغزی ، بیماریهایی که بر رگهای خونی مرکزی اثر می‌گذارند و انواع سموم می‌باشد.
به غیر از صرع علل متعدد دیگری نیز برای تشنج وجود دارد که یکی از آنها تب بالاست (تشنج ناشی از تب). شایعترین علایم که از نظر بالینی قابل مشاهده است، این است که بیمار به صورت ناگهانی جیغ می کشد و به روی زمین می افتد و از هوش می رود. دست و پاهایش سفت می شود (که به این مراحل تونیک گفته می شود) و بعد از چند ثانیه (20الی 30 ثانیه) شروع به دست و پا زدن می کند. سپس به حالت اغما(بیهوشی) می رود و به صدا‌ها جواب نمی دهد.
در فاز پس از حمله، بیمار به هوش می آید و تا یک روز سردرد و حالت کوفتگی، خواب‌آلودگی و بی حالی دارد. بعد از دو روز این حالت‌ها برطرف می شوند. البته نمونه ی ذکر شده فقط یک نوع از انواع صرع و تشنج می باشد.
در حالت دوم بیمار موقع تشنج حالت‌های دل درد، بی حوصلگی، اضطراب بدون دلیل، درد پا و علایم پیش درآمد تشنج را دارد. اگر این حالات بدون دلایل خاصی اتفاق بیافتد، بهتر است بیمار با پزشک مشورت کند، چون ممکن است نشانه‌ای از یک حمله ی صرع قریب‌الوقوع باشد.
از علایم دیگر تشنج در کودکان، افت تحصیلی و مشکل تحصیلی، به خصوص در درس املا می باشد. معلم همیشه شکایت دارد که کودک به یک جا خیره می شود و به نقطه خاصی می نگرد. به این حالت، حالت عدم حضور گفته می شود و به نظر می رسد کودک فکرش در جای دیگری است. در این حالت هوشیاری برای مدت کمی از بین می رود. این مدت به حدی کوتاه است که ممکن است بیمار دوچرخه سواری هم بکند و پا هم بزند، ولی این اختلال هوشیاری (در حد 3- 2 ثانیه) را هم داشته باشد و یا در حین نوشتن املا ممکن است در طول یک جمله چندین کلمه را جا بیاندازند. این نوع تشنج خوش خیم می باشد و اگر زود درمان شود، بهبود خواهد یافت.
از علایم دیگر تشنج، علایم موضعی مانند اینکه یک دست در کنترل فرد نباشد، گزگز شدن و مورمور شدن ناگهانی یک طرف بدن، تغییر خلق به صورت گذرا (که یک انسان با شخصیت با حالت روحی پایدار ممکن است به مدت 6- 5 دقیقه دچار حالت گذرای موقت عجیب باشد) و بعضی از اختلالات رفتاری و رفتارهای نامناسب که با شخصیت فرد جور در نمی آید، که این‌ها باید بررسی شوند.
انواع مختلفی از تشنج های صرعی تاکنون تعریف شده است. در بچه‌ها تشنج های تونیک – کلونیک شایعتر است، بیشتر از سه چهارم کودکان مبتلا به صرع ، از این نوع تشنج رنج می‌برند، صرع کوچک یا ابسانس دومین نوع شایع صرع در کودکان است. صرع موضعی یا صرع حرکتی و صرع نسبی یا پارشیال خوش‌خیم از دیگر انواع صرع هستند.
صرع بزرگ یا تشنج تونیک – کلونیک شایعترین نوع صرع ، صرع اصلی (Grand mal) است. این صرع هنگامی رخ می‌دهد که مناطق حرکتی مغز دچار عارضه شده است و اسپاسمهای شدید و بیهوشی را دربردارد. در اغلب موارد صرع اصلی ، قبل از آغاز حمله و غش به بیمار یک حالت درونی دست می‌دهد که این اخطار خوانده میشود. این حالت در لاتین Aura نامیده میشود و می‌تواند به صورت روانی یا جسمی باشد. مثل شنیدن صدایی (جسمی) و یا احساس خوشبختی یا بدبختی (روانی). بیمار ممکن است بوی مشخصی را حس کند و یا گمان کند که نور درخشنده‌ای می‌تابد. بعد از چند لحظه بیمار بیهوش می‌افتد که این مرحله کوتاه، تونیک است که تمام ماهیچه‌ها متشنج و منقبض میشوند، تنفس بیمار قطع میشود و رنگش نیز ممکن است کبود شود. مرحله بعدی کلونیک است که اندامها تکانهای مختصری می‌خورند. در خلال این مدت بیمار ممکن است زبانش را گاز بگیرد.
صرع بزرگ در تمام سنين رخ مي‌دهد. فرد هوشياري خود را از دست مي‌دهد، عضلات بدنش سفت مي‌شود و سپس دست و پا و بدن وي دچار تكان‌هاي غيرقابل كنترلي مي‌شوند. امكان دارد اختيار ادرار نيز از دست برود و فرد خود را خيس نمايد. حمله صرع بزرگ چندين دقيقه طول مي‌كشد و غالباً به‌دنبال آن فرد به خواب عميقي فرو مي‌رود يا گيج است.
قبل از بروز حمله صرع، فرد ممكن است علايم هشداردهنده‌اي را احساس كند: احساس عصبي بودن؛ اختلالات بينايي؛ احساس بوي بد؛ يا شنيدن صداهاي عجيب و غريب.
مراحل علائم تشنج تونیک – کلونیک به ترتیب زیر است:
• تحریک پذیری یا رفتارهای غیرعادی به مدت چند دقیقه پیش از بروز تشنج (Aura).
• اسپاسم و انقباض عضلات که ۳۰ ثانیه طول می‌کشد و بیمار در طی آن بیهوش شده و به زمین می‌افتد و تنفس نامنظم میشود.
• حرکات پرشی اندامها یا صورت که می‌تواند از ۲۰ ثانیه تا چند ساعت طول بکشد. در این مرحله ممکن است بیمار زبانش را گاز بگیرد و کنترل مثانه یا روده را از دست بدهد.
• پس از آنکه تشنج متوقف شد، ممکن است بیمار تا چند دقیقه و به ندرت تا ده دقیقه بیهوش باقی بماند.
• بعد از بازگشت هوشیاری کودک معمولاً گیج است و سردرد دارد و ممکن است به خواب رود .
صرع کوچک یا تشنج ابسانس
صرع کوچک (Petit mal) ، که در آن مناطق حسی دستگاه عصبی مرکزی دچار آسیب میشود. كه غالباً در كودكان رخ مي‌دهد. كودك به يكباره فعاليت خود را متوقف مي‌كند و براي حدود يك دقيقه با نگاهي بي‌حالت به اطراف خيره مي‌شود بدون اينكه بفهمد در اطراف او چه مي‌گذرد.در بین بچه‌ها شایع است که معمولاً تشنج آنی است و یک لحظه به طول می‌انجامد. کودک بازی را متوقف کرده و ساکت می‌ایستد در حالی که یک حالت سستی و بی‌حالی در صورتش دیده میشود. پس صرع کوچک عبارتست از زایل شدن شعور برای مدتی کوتاه ، بدون اینکه در بیمار تشنج یا زمین خوردگی و یا Aura دیده شود.
این نوع صرع یکی از شایعترین صرع‌ها نزد کودکان و دانش آموزان است . رنگ پریده ، چشمانش به یک نقطه خیره شده و از اطراف خود بی‌خبر است. مدت آن حتی امکان دارد بسیار کوتاه بوده و قابل رویت نباشد. شروع آن از سه تا سیزده سالگی است که اگر درمان اصولی شود برای همیشه از بین می‌رود و در غیر اینصورت در سنین بالاتر به صرع بزرگ تبدیل خواهد شد.
از علل این نوع صرع ، تومورها ، حوادث ، تصادف ، ضربه‌های مغزی و ... را می‌توان بیان کرد. از نشانه‌های بارز صرع کوچک که می‌توان در کلاس درس مشاهده کرد، نحوه نوشتن املا دانش‌آموزان است که ممکن است در حین حمله ، دو یا سه خط از املا را جا بیندازند. پس از حمله علاوه بر رنگ پریدگی ، سستی و بی حالی ، احساس خواب به کودک دست خواهد داد.
پس در طی این نوع حمله تشنجی ، کودک برای ۱۰ تا ۱۵ ثانیه هوشیاری خود را از دست می‌دهد و به فضا خیره میشود و فعالیتهای معمول وی متوقف میشود اما به زمین نمی‌افتد. و پس از بازگشت هوشیاری ، کودک چیزی از حمله خود به یاد نمی‌آورد.
صرع موضعی يا صرع كانوني كه طي حمله آن، يك قسمت كوچك از بدن دچار تكان‌هاي غيرقابل كنترل مي‌شود. اين حالت تكان خوردن به قسمت‌هاي ديگر بدن گسترش مي‌يابد و ممكن است تمام بدن شروع به تكان خوردن نمايد. اما فرد هوشياري خود را از دست نمي‌دهد.
هوشیاری بیمار در این نوع صرع مختل نمی‌شود و تظاهرات صرعی به صورت حرکتی ظاهر میشود. ابتد از یک نقطه شروع شده و به تدریج سایر قسمت‌های بدن را فرا می‌گیرد. به این نوع صرع ، صرع جانسونی نیز می‌گویند. البته نوع دیگر صرع موضعی حرکتی بدون انتشار است که تشنج فقط در یک عضو ظاهر شده و در همان جا باقی می‌ماند. مدت حمله حدود یک تا دو دقیقه است ولی ممکن است در بعضی از افراد مدتها طول بکشد. نوع دیگر صرع فرمی از اپی‌لپسی است که کمتر شایع است ، صرع نسبی یا پارشیال خوش‌خیم که سبب حرکات پرشی در یک سمت از صورت یا یک اندام میشود. همچنین هوشیاری نیز ممکن است مختل شود. در اغلب موارد کودک مبتلا به یک نوع صرع است ، با این حال برخی کودکان مبتلا به انواع پیچیده‌تر اپی‌لپسی هستند که ترکیبی از دو یا چند نوع مختلف است.
صرع لوب گيجگاهي مغز: كه طي حمله آن، فرد ناگهان رفتاري غيرطبيعي كه با شخصيت و رفتار عادي وي همخواني ندارد بروز مي‌دهد، مثلاً ممكن است ناگهان عصباني شود يا از خود خشونت بروز دهد؛ بدون دليل بخندد؛ يا حركات بدني عجيب و غريب داشته باشد (از جمله حركات جويدن غيرطبيعي).
شيوع صرع :
تقريباً ۵۰ ميليون نفر در جهان مبتلا به صرع هستند که نيمي از آنها يا درمان نشده يا ناقص درمان مي شوند . در کشور ما نيز حدس زده مي شود که بيش از يک ميليون بيمار مبتلا به صرع وجود داشته باشد .
شایعترین نوع تشنج، تشنج روانی- حرکتی و یا تشنج لُب گیج‌گاهی می باشد (عنوان می شود که داستایوفسکی نویسنده ی مشهور هم این نوع تشنج را داشته است). این نوع تشنج به صورت حملات از دست دادن ارتباط با محیط است. بیمار ممکن است رفتاری عجیب مانند بازی با دگمه ی لباس یا بازی با انگشتان داشته باشد که به این نوع صرع، اتوماتیسم گفته می شود و برای مدت 1الی 2دقیقه فرد متوجه چیزی نیست و دچار اختلال هوشیاری می شود. اگر این نوع تشنج به تنهایی باشد معمولاً اختلالی به وجود نمی آورد، ولی به طور معمول به کل مغز پخش می شود و هوشیاری از بین می رود و اکثراً این نوع تشنجها شایعترین نوع می باشند. ولی چون زود تبدیل به تشنج نوع دوم می شوند، تشخیص داده نمی شوند و در کودکان شایعتر است.
لازم به ذکر است چنانچه تشنجها به صورت حملات تکراری باشند، تبدیل به صرع می شوند، به طوری که در ایران حدود 6- 5 میلیون نفر تشنج دارند و حدود 10درصد از آنها دچار صرع می باشند.
به طور كلى علل صرع را مى توان در دو گروه كلى زیر قرار داد:
1 - صرع اولیه (ایدیوپاتیك): كه اختلال مشخصى در سیستم عصبى مركزى وجود ندارد و اغلب زمینه ژنتیكى دارد.
2 - صرع ثانویه یا علامتى: كه با اختلال مشخص در سیستم عصبى مركزى تعریف مى گردد. در مجموع این دو گروه طیفى از ضربات ناگهانى سر، عفونت ها، تومورهاى مغزى، اختلالات متابولیك مغز، مشكلات زایمان و فاكتورهاى ژنتیك را در بر مى گیرند. بعضى از زنان دریافته اند حملاتشان درست قبل یا در دوران قاعدگى شان رخ مى دهد. اكثر زنانى كه متوجه تأثیرات دوره قاعدگى در حملاتشان هستند، مى دانند كه در هر زمان دیگرى نیز ممكن است دچار حمله شوند، اما میزان بروز این حملات در حوالى زمان عادت ماهانه بیشتر است. هنگامى كه زنى نزدیك به دوران قاعدگى دچار حمله مى گردد، این نوع صرع به عنوان «صرع قاعدگى» شناخته مى شود. دلیل این مسئله هنوز به طور كامل روشن نیست، و ممكن است ناشى از تغییرات هورمون هاى جنسى (استروژن و پروژسترون) در زمان قاعدگى و یا در اثر افزایش مایعات بدن در این زمان باشد. براى بعضى از این افراد، افزودن برخى از داروها در هفته قبل از دوران قاعدگى مى تواند مفید باشد كه در هر حال انجام این كار باید طبق دستور پزشك صورت گیرد.
از آنجا كه امروزه روش هاى مؤثر جلوگیرى در دسترس است، داشتن فرزند به صورت امرى انتخابى درآمده است. زنان مبتلا به صرع مى توانند از همه روش هاى مرسوم جلوگیرى استفاده كنند كه متداول ترین آنها قرص ضدباردارى است. طبق شواهد موجود، قرص هاى ضدباردارى هیچگونه تأثیر نامطلوبى بر روى صرع ندارد. اما داروى ضدصرع مى تواند روى سوخت و ساز این قرص ها تأثیر بگذارد و اثر آن را كاهش دهد. یعنى مصرف همزمان قرص هاى ضدباردارى و داروى ضد صرع، مى تواند اثر قرص ضدباردارى را تا حدى كم كند.
اگر داروهاى ضد صرع مصرف شده، حاوى آنزیم هاى القا كننده كبدى نباشد، قرص هاى ضدباردارى تركیبى با مقادیر كم هورمون استروژن، معمولاً اثر خوبى خواهند داشت. دیدن هر لكه خون بین عادت ماهانه مى تواند نشان دهنده این باشد كه مقادیر هورمون استروژن كافى نبوده است. در صورت مشاهده این رخداد باید احتیاط هاى لازم (استفاده همزمان از یك روش دیگر جلوگیرى از باردارى) به عمل آید. در چنین مواقعى احتمال دارد كه نیاز به افزایش استروژن وجود داشته باشد. در این شرایط، افزایش میزان بروز عوارض جانبى استروژن با مقادیر بالا، چندان در نظر گرفته نمى شود. چون در این وضعیت، قرص ضدباردارى با سرعت بیشترى توسط بدن از بین مى رود. حتى با وجود استفاده از تركیب با مقادیر بالاى استروژن، اثربخشى قرص ضدباردارى در مقایسه با زمانى كه بدون داروهاى القا كننده مصرف مى شوند، كاهش خواهد یافت. با این حال اثر آن با روش هاى دیگر قابل مقایسه است.
مسائل مربوط به قرص هاى ضدباردارى با مقادیر پایین نباید در كل نشانه نامناسب بودن این قرص ها براى زنان تلقى شود. در همین حال در زمان تجویز قرص هاى ضدباردارى براى زنان مصروع، مى بایست عوامل خطرزاى دیگر نظیر سن، چاقى، افراط در سیگار و غیره را در نظر گرفت.
باردارى
براى یك زن مبتلا به صرع، ضرورت دارد قبل از باردارى و در دوران باردارى تحت نظر یك پزشك متخصص قرار گیرد. اگر زن مصروعى كه داروى ضد صرع مصرف مى كند، تصمیم به باردارى بگیرد، باید قبل از آن خوردن اسید فولیك مكمل (4 تا 5 میلى گرم در روز) را شروع كند، زیرا ثابت شده است كه مكمل اسید فولیك قادر است خطر به وجود آمدن اختلالات عصبى را در جنین كاهش دهد.
صرع و وراثت
دو عامل تعیین كننده پیشرفت صرع عبارت اند از:
میزان آمادگى شخص براى تشنج و نیز وجود سابقه صدمه مغزى. در صورت وجود شرایط مساعد كننده صرع، فرد مستعد ابتلا به این بیمارى است. همچنین هر شخص داراى یك «آستانه حمله» با سطح مقاومت مشخص نسبت به حملات است. آستانه حمله نشان دهنده میزان آمادگى شخص براى تشنج است. اگر آستانه حمله خیلى پایین باشد، یعنى آمادگى شخص براى تشنج زیاد است. در این صورت اغلب بیمار دچار حملات خود به خودى مى شود. اگر آستانه حمله بالا باشد، آنچنان كه در بیشتر مردم چنین است، آمادگى شخص براى تشنج كم است. چنین فردى به آسانى دچار تشنج نمى شود و تعدادى عوامل محیطى مانند صدمه به مغز لازم است تا حمله آغاز شود.
این آستانه بخشى از آستانه ژنتیكى شخص است و به طور ژنتیكى قادر به انتقال به هر كودك است. بنابراین براى بروز صرع در هر فردى یك عامل ژنى لازم است. اما میزان بروز آن متغیر است. در بعضى خانواده ها ممكن است صرع در تعداد زیادى از افراد آن بروز كند و در خانواده اى دیگر تنها یك عضو مبتلا وجود داشته باشد. خطر وجود صرع در كودكى كه از والدین مصروع به دنیا مى آید بستگى به ماهیت صرع والدین و سطح آستانه حمله آنها دارد. اگر یكى از آنها مصروع باشد احتمال ابتلا به صرع در نوزاد افزایش مى یابد، اما میزان این افزایش اغلب كم است. اگر والدین هر دو مبتلا به صرع باشند، در آن صورت خطر بیشترى بچه را تهدید مى كند.
یائسگى
میانگین سن زنان براى پایان دوره هاى ماهانه و دوران بارورى، حدود پنجاه سالگى است. زنان در این زمان اغلب دچار گـُر گرفتگى و تغییر سریع حالات روحى مى شوند. براى گـُرگرفتگى و دیگر نشانه هاى مربوط به یائسگى، اغلب درمان به روش جایگزینى هورمون استروژن، توصیه مى شود. اگر با خوردن هورمون جنسى، كنترل حملات مشكل شود، باید قطع هورمون مدنظر قرار گیرد. مكمل هورمون استروژن اغلب براى پیشگیرى از كاهش كلسیم تجویز مى شود.
در بعضى از زنان، صرع مى تواند در این مرحله از زندگى پیشرفت كند. بعضى از زنان كه سال ها دچار حمله بودند ممكن است متوجه بهبودى یا از بین رفتن حملات در این زمان شوند.
اقدامات اولیه در فردی که تشنج کرده
اگر بیمار دچار تشنج تونیک – کلونیک شده او را به یک سمت بخوابانید و سرش را همسطح یا پایینتر از بدنش قرار دهید.
جسم سختی را بین دندانهای بیمار قرار دهید تا از گاز گرفتن زبانش جلوگیری کنید و او را به پشت بخوابانید و مطمئن شوید که راحت نفس می‌کشد.
هرگز چیزی را با فشار میان دندانهایش قرار ندهید. در بیشتر مواقع تشنجات بعد از یک دقیقه متوقف میشوند و بعد از آن یک دوره خواب و استراحت است ولی اگر تشنجات بیشتر از چند دقیقه به طول انجامد حتما باید بیمار را به بیمارستان رساند.
همچنین اگر کودک تاکنون یک تشنج تونیک – کلونیک نداشته و نخستین باری است که به این نوع حمله دچار میشود، به سرعت کودک را به نزدیکترین بیمارستان برسانید.
در مورد سایر انواع تشنج ، بیمار را در یک محل آرام نشانده و صبر کنید تا تشنج کاملاً برطرف شود و هوشیار شود. سپس به بیمار آرامش خاطر بدهید.
هنگام حملات تشنجي چه بايد کرد ؟
1. آرام باشيد ، نگران نشويد ، دنبال کمک نرويد و داد و فرياد راه نيندازيد .
2. بيمار را از مکانها و اشياء خطرناک دور کنيد .
3. با باز کردن يقه لباس و آزاد کردن گردن و چرخانيدن سر يا شانه به يک طرف راه تنفس را آزاد کنيد .
4. از ريختن آب بر روي شخص ، ريختن چيزي در دهان و يا گرفتن دست و پاي او خودداري کنيد .
5. اگر حمله بيش از ۵ دقيقه طول کشيد يا دوباره تکرار شد ، ممکن است صرع مداوم باشد که بسيار خطرناک است ، بنابراين او را فوراً به پزشک برسانيد .
6. اگر تشنج همراه با تب است ، بيماري فرد صرع نيست اما حتماً بايد تب را با پاشويه پايين آورد و بلافاصله وي را به پزشک رسانيد تا اگر حملات طولاني و نوار مغزي غيرطبيعي بود تحت درمان قرار گيرد .
اقداماتی که پزشک انجام می‌دهد:
۱- پزشک نخست برای مشخص کردن عوامل محرک احتمالی سؤالاتی در مورد رفتارها و علائم بیمار (قبل، در طی و بعد از حمله تشنج) می‌پرسد.
۲- نوار مغزی الکتروآنسفالوگرافی EEG از بیمار گرفته میشود تا به تشخیص نوع صرع کمک کند. در مواردی که تشخیص صرع از هیستری (تمارض) امکانپذیر نباشد از الکتروانسفالوگرافی استفاده میشود.
۳- انجام MRI مغزی ممکن است برای تشخیص ناهنجاریهای ساختمانی مغز لازم باشد.
4- انجام آزمایش خون برای تشخیص اختلالات الکترولیتی به عنوان علت تشنج ضروری است.
* راههاي پيشگيري :
اکثر علل صرع قابل پيشگيري هستند . سازمان جهاني بهداشت شش گام اساسي براي پيشگيري از ابتلا به صرع را بيان کرده است .
1. مراقبتهاي پيش از تولد
2. زايمان بي خطر
3. کنترل تب در کودکان
4. کاهش ضربه مغزي
5. کنترل بيماريهاي عفوني و انگلي
6. مشاوره ژنتيک
بخاطر داشته باشيم که به شخصيت مبتلايان احترام گذاشته ، مانع تحصيل و اشتغال آنها نشويم ، حقوق اجتماعي اين افراد را مراعات کرده و همچنين برخورد ترحم آميز با آنها نداشته باشيم . مبتلايان به صرع مي توانند پس از مشاوره با پزشک ازدواج کنند ، بدرجات بالاي اجتماعي و علمي برسند و شغل دلخواه خود را نيز داشته باشند و از يک زندگي طبيعي بهره مند باشند .
پیش آگهی
پیش آگهی صرع بسته به نوع آن متفاوت است. بیشتر از سه چهارم کودکان مبتلا به صرع "تونیک – کلونیک" که به مدت دو سال حمله‌ای نداشته‌اند، عود نخواهند داشت. اغلب کودکان مبتلا به صرع نسبی خوش‌خیم، خود به خود خوب میشوند و بعد از بلوغ احتیاج به مصرف دارو ندارند. پیش آگهی صرع کوچک (ابسانس) مبهم و نامعلوم است. اغلب کودکان، حتی کودکانی که مشکلشان حل نشده، هیچ ناتوانی و معلولیتی از نظر ذهنی پیدا نمی‌کنند و می‌توانند به مدارس معمولی بروند و در اغلب فعالیتهای ورزشی شرکت کنند.
پیشگیری
برخی علل صرع قابل پیشگیری هستند. شش راه اساسی برای پیشگیری از ابتلا به صرع که سازمان جهانی بهداشت بیان کرده است عبارت‌اند از: مراقبتهای پیش از تولد ، زایمان بی خطر ، کنترل تب در کودکان ، کاهش ضربه مغزی ، کنترل بیماریهای عفونی و انگلی و مشاوره ژنتیک.
تغییرات روانی صرع
تغییرات روانی صرع دو نوع است یکی زودگذر و دیگری ثابت که تغییرات شخصیتی صرعی نامگذاری میشود. حالت زودگذر یک حالت استثنایی است که بتواند بعد از یک حمله در وی ظاهر شود و چند هفته طول می‌کشد. اثرات مهم آن تیرگی سطح هوشیاری است به طوری که گاهی اوقات بیمار نمی‌تواند کارهای روزانه انجام دهد. حالت ثابت از تغییرات این دسته خلق و احساس ناپایدار ، چسبندگی ، کینه توزی ، فکر نامعلوم و مجهول ، علاقه به جزییات و فراموش کردن کلیات و حالت کندی روانی را می‌توان نام برد.
درمان صرع :
خوشبختانه صرع يکي از درمان پذيريرترين بيماريهاي عصبي است و داروهاي بسياري براي درمان آن کشف و ساخته شده است که البته همگي بايد توسط متخصصين تجويز شوند . امروزه کنترل بیشتر انواع صرع ها میسر است با استفاده از داروهای مناسب بطور روزمره می‌توان از بروز حمله جلوگیری کرد.
بیماران مبتلا به صرع ، نیاز به مصرف منظم داروی ضد تشنج دارند. این داروها معمولاً به مدت دو تا چهار سال بعد از آخرین حمله تشنج ادامه می‌یابند و سپس می‌توان به تدریج ظرف چند ماه آنها را قطع کرد.
در حاليکه در چند دهه گذشته شاهد پيشرفت چشمگيري در درمان صرع بوده ايم، درصد بسيار چشمگيري از بيماران به درمانهاي دارويي يا حتي جراحي مقاومت نشان مي دهند. براي چنين بيماراني فراهم نمودن درمان ديگري براي کتنرل تشنج از اهداف بهداشت و سلامت مي باشد. در جستجو براي درمان هاي ديگر پژوهشگران درمان هاي رفتاري‌نگر را حيطه موثري در درمان صرع يافتند.
نوروفيدبک يکي از موثرترين اين دسته از درمان ها مي باشد.
از چهل سال پيش تاکنون محققان بسياري به بررسي اثرات نوروفيدبک بر روي تشنج هاي صرعي پرداخته اند. اولين بار ناسا در سال 1967 در يک آزمايشگاه روانشناسي به بررسي اثر سوخت راکت هاي خود بر روي حيوانات پرداخت. بسياري از اين حيوانات دچار تشنج شدند. اما گروه کوچکي از اين حيوانات که در آزمايش ديگري با استفاده از نوروفيدبک يادگرفته بودند امواج مغزي خود را کنترل کنند دچار تشنج نشدند. با انجام چنين آزمايش هايي بر روي انسان ها دانشمندان نتيجه گرفتند افزايش فعاليت مغزي خاصي از تشنج هاي صرعي جلوگيري مي کند.
در نوروفيدبک که شکلي از بيوفيدبک است فرد به تنظيم امواج مغزي خود مي پردازد. با استفاده از نوروفيدبک مي توان با اصلاح امواج مغزي خاص، پارامترهاي تشنج را کنترل کرد. مطالعات انجام شده در سه دهه گذشته حاکي از تاثير مثبت نوروفيدبک بر روي صرع مي باشد.
انتخاب دارو بستگی به نوع صرع ، سن بیمار و ... دارد .
از جمله داروهای معروف صرع می توان کاربامازپین ، فنی توئین ، فنوباربیتال ، دیازپام ، والپروئیک اسید و ... نام برد .
• اگر حملات صرع با دارو کنترل نشوند و همچنین MRI یک ضایعه مغزی را نشان دهد، ممکن است جراحی (خیلی به ندرت) مورد بررسی قرار بگیرد.
با رعايت نکات زير درمان کاملتر و مطمئن تر مي گردد :
• مصرف داروها منظم و مرتب باشد .
• حتي يکبار و يک روز هم داروها قطع نشود .
• درمان هرچه زودتر شروع شود .
• مقدار و دفعات مصرف روزانه دارو کافي و مطابق روشهاي علمي و نظر پزشکان معتبر و متخصص در اين زمينه باشد .
پس فراموش نکنيم که صرع با دارو قابل کنترل و درمان است .
طول مدت درمان کامل براي صرع حدود ۳ تا ۵ سال است . مشروط بر اينکه در اين دوره حمله تشنجي تکرار نشود و نوار مغزي طبيعي شود . اگر در طول اين دوره حمله ايجاد شود طول دوره بيشتر مي شود و قطع دارو خطرناک است .
عوامل زمینه ساز صرع کدامند؟
یکی از علل صرع به دوران قبل از تولد برمی گردد، ولی به طور عمده علل صرع به بعد از تولد مربوط می شود. هم چنین علل زیادی از انواع صرع ناشناخته می باشد.
از علل قبل از تولد می توان به عفونت‌های داخل رحمی (در جنین) اشاره کرد. از عفونت‌های شایع ایجاد کننده ی صرع در دوران بارداری سرخجه و توکسو پلاسموز می باشد. سایر عفونت‌های ویروسی، سوء تغذیه و مصرف الکل و دخانیات در مادر هم می تواند باعث صدمه به جنین شود.
از دیگر علل می توان به نقص‌های ژنتیکی ایجاد شده در حین بارداری در جنین اشاره کرد که می تواند عامل بروز تشنج در سال‌های آینده باشد. هم چنین قرار گرفتن در معرض محیط های آلوده (مانند اشعه ایکس) می تواند باعث آسیب به جنین شود.
از دلایل دیگر می توان به ضربه های مغزی جنین در حین بارداری یا موقع زایمان اشاره نمود.
دسته ی دیگر از دلایل صرع، مربوط به ضایعات در حین زایمان است که به عنوان فلج‌های مغزی عنوان می شود. چنان چه در حین زایمان سر بچه آسیب ببیند و منجر به اختلالات انعقادی یا خونریزی‌های مغزی شود، می تواند فرم‌هایی از تشنج را ایجاد کند. این آسیب‌ها هنگام تولد یا هفته ی اول بعد از تولد گاهی از علل بسیار مهم، برای تشنج‌های بعدی می باشد. در دوران نوزادی عفونت‌های مغزی مانند مننژیت و آنسفالیت (تورم مغز در اثر ویروس‌ها)، و ضربه‌هایی که به خاطر جنب و جوش یا تصادف با ماشین به مغز وارد می شود، ممکن است باعث تشنج شود.
صرع و تشنج طوری نیست که بلافاصله بعد از دیدن ضربه، این بیماری ایجاد شود، بلکه ممکن است 10 تا 20 سال بعد خود را نشان بدهد و آسیب‌های در حین زایمان یا بعد از زایمان نتایج خود را در اواخر کودکی و یا بزرگسالی نشان دهد.
هم چنین سوء تغذیه در زمان کودکی می تواند یکی از دلایل تشنج در سنین بالاتر باشد، به خصوص کمبود مواد معدنی مثل کلسیم و منیزیم می تواند از عوامل ایجاد کننده ی تشنج باشد. در سنین بالا (افراد مسن) سکته ی مغزی می تواند باعث تشنج باشد و هم چنین به هم خوردن پایداری الکتریکی بدن باعث ایجاد صرع و تشنج در بیمار می شود.
در افراد دیابتی که از داروهای دیابتی برای پایین آوردن قند خون استفاده می کنند یا بیمارانی که قند خون پایینی دارند، استعداد ابتلا به تشنج بیشتر از سایر افراد است.
با وجود تمام دلایل ذکر شده، علل درصد زیادی از انواع صرع در حال حاضر شناخته شده نمی باشد.
صرع در كلاس درس
درباره صرع، هنوز هم باورهای غلط بسیاری در میان عامه ی مردم رواج دارد. خیلی‌ها فكر می‌كنند، مبتلایان به صرع، اغلب از نظر ذهنی عقب مانده‌اند و آدم‌های مفلوكی هستند كه هرگز نمی‌توانند زندگی عادی داشته باشند! با این اوصاف، تصور كنید در یك كلاس درس، ناگهان یكی از دانش‌آموزان به زمین بیفتد و دچار حمله تشنجی شود.
دانش‌آموزان چه فكری می‌كنند؟ آموزگاران چه؟
پدر و مادرهایی كه در خانه این ماجرا را از زبان فرزندشان می‌شنوند، چه می‌گویند؟
مقاله ی زیر، درباره ابتدایی‌ترین مسائل مربوط به این بیماری و نوع برخورد با كودكانی كه شاهد این اتفاق بوده‌اند، توضیحات مفیدی ارائه كرده است.
صرع در كودكان عقب‌مانده ذهنی
وقوع هرگونه حمله تشنجی، ناشی از انتقال ناگهانی تعداد بسیار زیادی از پیام‌های عصبی در مغز است كه در حالت عادی نباید این پیام‌ها از مغز ساطع شوند. در ضمن، نباید به صورت همزمان این‌قدر پیام غیرلازم صادر شوند.
این پیام‌ها می‌توانند فقط در یك قسمت از مغز تولید شوند یا تمام مغز را در برگیرند. با توجه به محل شروع پیام‌ها، نمای بالینی حمله تشنجی هم تعریف میشود. مثلا اگر از نورون‌های ناحیه حركتی مغز شروع شوند، ممكن است حمله به صورت تكان‌های اندام شروع شود.
علت دقیق شروع حمله تشنجی هنوز مشخص نیست.
صرع با عقب‌ماندگی ذهنی ارتباط ویژه‌ای دارد. هنگامی كه عقب‌ماندگی ذهنی با صرع توام شود، خود را به صورت چالشی قابل توجه نشان می‌دهد. همچنین از نظر اقتصادی بار سنگینی بر دوش نظام سلامت وارد خواهد کرد.
به طور كلی میزان شیوع صرع در افراد كـــم‌توان ذهنی (IQ بیــن69-50) حدود 15درصد و در بین آنهایی كه دارای IQ كمتر از50 هستند، 30 درصد است.
یافته‌های مطالعاتی حاكی از این است كه شیوع عقب‌ماندگی ذهنی در افراد مبتلا به صرع، مشابه شیوع این اختلال در افراد عادی است.
سنــدرم داون شایــع‌ترین علـت كرومــوزومی عقــب‌مانــدگی ذهــنی اسـت و در شرحــی كه خود داون از این سندرم ارائه كرده، به وجود ارتباطی بین سندرم داون و صرع اشاره‌ای نشده است.
رفتارهای مشابه افراد صرعی و عقب مانده
یكی از مــواردی كه به تشخیص صحیح نوع صرع كمك می‌كند، شرح دقیق وقایعی است كه در یك حمـــله تشنجی بروز می‌كند. با توجه به اینكه افراد مبتلا به عقب‌ماندگی ذهنی قادر نیستند وقایعی را كه برای آنها در هنگام بروز حمله تشنجی پیش می‌آید، به طور دقیق شرح دهــند، لذا تشخیص صرع در این افراد با مشكل همراه است.
از سوی دیگر، عقب‌ماندگان ذهنی از خود رفتارهایی بروز می‌دهند كه بسیار شبیه صرع است. برای مثـال كشش‌هایی هماننــد آنچــه در صرع رخ می‌دهد، در بین كودكان عقب‌مانـده ذهنــی كه دچار اسپاسم و حالــت سفــتی هستند نیز دیده میشود.
آرام و ساكت به جایی خیره شدن یا پاسخ‌هــای كند در نوعــی از صرع در كودكان مبتلا به عقب‌ماندگی ذهنی نیز دیده می‌شـود. در تـعدادی از مطالعات دیده شده كه 30-20 درصد از افراد عقب‌مانده ی ذهنی كه برای ارزیابی صرع ارجاع داده شده‌اند، رفتارهایی مشابه صرع، اما بدون هیچگونه ابتلا به صرع داشته‌اند.
شایعترین رفتارهایی كه امكان اشتباه آنها با صرع وجود دارد عبارتند از: انقباض ناگهانی و شوك قسمتی از عضله یا تمامی عضله یا گروهی از عضلات، خلق و خوی عصبانی و پرخاشگری، دوره‌های حواس پرتی.
بیماران صرعی شخصیت خاصی ندارند، ولی خصوصیاتی مانند سمج بودن، نترس بودن، تمایل به لج‌بازی و پیله كردن، بهانه‌جویی، تمایل به اقدامات غیر مترقبه و انفجاری، تحول خلق‌وخو مانند خوشی و غم به طور ناگهانی، دوره‌های عصبانیت شدید و سریع مانند شكستن اشیاء، حمله كردن و نظایر آن در این افراد فراوان دیده میشود.
صرع و كلاس درس
هنگامی كه یكی از دانش‌آموزان دچار تشنج یا حمله ی صرع میشود، اثرات آن تمامی كلاس را در بر می‌گیرد. دانش‌آموزان ممكن است نگران سلامت و بهبودی همكلاس مصروع خود باشند.
آنها ممكن است از وضعیت به وجود آمده به شدت نگران و مضطرب شوند، چرا كه همكلاسی آنها كه تا چند لحظه قبل صحیح و سالم در كنار آنها نشسته بود، حالا به شدت بیمار نشان می‌دهد و ممكن است بروز این پیشامد را برای خود نیز متصور باشند.
هنگامی كه این وضعیت در كلاس پیش می‌آید، دانش‌آموزان نیاز دارند كه اطلاعات واقع‌بینانه به اقتضای سنی كه در آن قرار دارند، در خصوص وضعیت به وجود آمده دریافت كنند.
صرع یك بیماری نیست و هرگز از یك كودك به كودك دیگری انتقال نمی‌یابد و كودكانی كه این وضعیت را دارند با مصرف دارو می توانند از بروز تشنج جلوگیری کنند.
آنها نیازمند دریافت این واقعیت هستند كه هیچ خطری نه آنها و نه دانش‌آموزی را كه به حمله دچار شده، تهدید نمی‌كند. در صورت عدم ارائه ی آگاهی مناسب به دانش‌آموزان ممكن است ترس به وجود آمده در آنها باعث طرد یا تحقیر دانش‌آموز مصروع توسط آنها گردد.
هنگامی كه آموزگار یا مربی بهداشت، وقایعی را كه اتفاق افتاده برای دانش‌آموزان شرح داده و به پرسش‌های آنها در این زمینه پاسخ می‌دهد، این امكان و زمینه را بوجود می‌آورد تا اثرات نامطلوب اجتماعی بروز تشنج كاهش یابد. این بحث و گفت‌وگو با دانش آموزان می‌بایست در صورت امكان هرچه سریع‌تر بعد از بروز حمله ی صرع انجام گیرد. برای كودك توضیح بدهید
باید به كودكانی كه بیننده ی یك حمله صرعی درباره یكی از همشاگردی‌های خود بوده‌اند توضیح داد: «چیزی كه برای این دانش‌آموز اتفاق افتاده تشنج نام دارد.
این تشنج به این دلیل اتفاق می‌افتد كه برای مدت یك یا دو دقیقه مغز كودك نمی‌تواند درست عمل كند و پیام‌های درهم و برهمی را به بدن می‌فرستد كه باعث بروز اختلال می‌گردد.
اما پس از این مدت، تشنج تمام شده و هم مغز و هم جسم كودك به طور درست و صحیح عمل می‌كنند. تشنج قسمتی از پدیده‌ای است كه صرع نام دارد كه بعضی از كودكان این وضعیت را دارند.
صرع یك بیماری نیست و هرگز از یك كودك به كودك دیگری انتقال نمی‌یابد و كودكانی كه این وضعیت را دارند با مصرف دارو می توانند از بروز تشنج جلوگیری کنند.» صرع و ازدواج
وقتي يک فرد مصروع تصميم به ازدواج مي گيرد، سؤالات متفاوتي براي وي وجود دارد. از جمله اين كه آيا مي تواند ازدواج كند يا خير؟ آيا بيماري او به فرزندش نيز به ارث مي رسد؟ و... ابتدا بايد به اين مسئله توجه داشته باشيم كه اگر يك فرد عادي با شرايط طبيعي بچه دار شود، احتمال اين كه فرزندش دچار صرع شود ، حدود نيم درصد است. حال اگر مادري مبتلا به صرع باشد، به دليل آنكه صرع ، طبيعتاً اساس ژنتيكي هم دارد، احتمال ابتلاي كودك به صرع، حدود 5 درصد است. علي رغم اين مسئله بايد در نظر داشت كه به احتمال 95 درصد ، مادر مصروع كودك سالمي را به دنيا مي آورد و اين شانس بسيار بالايي است.
ازدواج مصروعين
فرد مصروع نبايد بيماري خود را در زمان ازدواج كتمان نمايد و بايد حقيقت را با صداقت به همسر آينده خود بگويد و با پزشك خود مشاوره اي را انجام دهد. بارداري فرد
به فردي كه مبتلا به صرع است ، توصيه مي شود قبل از ازدواج ، تحت مشاوره (خصوصاً مشاوره ژنتيك ) قرار گيرد و در طي دوران بارداري حتماً تحت نظر پزشك زنان و متخصص مغز و اعصاب قرار گيرد تا بدين ترتيب هرگونه احتمال خطر براي كودك وي از بين برود.
بهترين روش در بارداري اين است كه قبل از بارداري برنامه ريزي صحيحي در اين مورد وجود داشته باشد و فرد مصروع اين مسئله را با پزشك خود و پزشك زنان در ميان گذارد تا داروي مناسبي براي وي تجويز گردد و در طول دوران بارداري تحت نظر باشد تا اگر احساس شد مشكلي براي بيمار و جنين به وجود مي آيد با بررسي هاي انجام گرفته بتوان برخورد مناسبي با اين مسئله داشت.
داروها نيز در حين بارداري ادامه پيدا مي كند و نحوه زايمان هم بنا به تصميم پزشك است. بعد از زايمان نيز مادر مي تواند به فرزند خود شير دهد زيرا مصرف داروها تأثير منفي در فرزند وي ندارد، بلكه توجه به اين مسئله ضروري است كه اگر خانم باردار در دوران بارداري بدون مشاوره پزشك، خودسرانه داروي خود را قطع نمايد و دچار حمله تشنج گردد، اين امر مي تواند براي وي خطرناك باشد.
بدين ترتيب با بررسي صحيح و منطقي اين مسئله ، بيماران مصروع مي توانند يك زندگي و ازدواج موفق داشته و فرزندان سالمي به دنيا آورند.
برخي از انواع بيماري صرع اساس ژنتيك شناخته شده اي دارند (مانند صرع كوچك ) كه ما مي دانيم ممكن است به ارث برسند. ولي برخي ديگر از انواع آن اساس ژنتيك ندارند. مثلاً اگر فردي در اثر ضربه مغزي دچار بيمار صرع گردد، هيچ گونه علت ژنتيكي در اين مورد وجود ندارد. يا اگر كودكي در جريان زايمان دچار مشكلاتي از قبيل نرسيدن اكسيژن به مغز شود، احتمال ابتلاي وي به صرع در آينده وجود دارد. ولي چنانچه عوامل بيروني موجب به وجود آمدن اين اختلال باشد، اين بيماري به فرزند به ارث نمي رسد. خوشبختانه در صرع، مواردي كه علل ژنتيك ندارند كم نيستند و در برخي از مواقع مي توان گفت انواع صرع اساس ژنتيك ندارد.
ضمناً توجه به اين نكته ضروري است كه علي رغم اينكه اين بيماري متأسفانه خوشنام نيست و افراد جامعه عقايد نادرستي در مورد آن دارند، ولي بايد ياد بگيريم كه آن را آگاهانه بشناسيم.
ازدواج مصروعين از ديدگاه روان پزشكي
روان پزشك نقش كليدي را در مورد مشكلات و بيماري هايي كه در كنار صرع وجود دارد، ايفا مي كند و مي تواند در مورد مداخلات دارويي ( تداخل عمل و اثر داروها با يكديگر ) جهت درمان بيماري هاي همراه با صرع ، راهنمايي و مشاوره به بيمار، همسر و خانواده او ارائه دهد.
يكي از مشكلات عمده، نگرش ها، دانش ها و باورهاي غلط فرد يا خانواده يا خانواده همسر او در مورد بيماري است. حتي علاوه بر آنها، اين باورهاي غلط در خود پزشكان نيز در مورد ازدواج يك فرد مصروع مي تواند وجود داشته باشد. مسئله ديگر اين است كه بعضي از افراد ازدواج را نجات دهنده، شفا و راه حل قطعي مشكلات خود مي دانند و فكر مي كنند هر مشكل رواني- جسمي كه وجود داشته باشد، ناشي از فشارها و مشكلات جنسي است و به دنبال آن حكم ازدواج را صادر مي كنند.
در زمان مشاوره روان پزشكي ، پزشك ابتدا به نگرش هاي فرد توجه مي نمايد. به اين كه آيا اين نگرش ها به ازدواج فرد صدمه مي زند؟ در غير اين صورت فرد را مجاز به ازدواج مي داند. دومين مسئله اي كه پزشك مد نظر قرار مي دهد، اين است كه آيا بيماري هاي همراه در يكي از طرفين وجود دارد يا خير؟ نكته ديگري كه در ازدواج بايد به آن توجه نمود كفايت رواني – عاطفي بيمار است و اين كه آيا فرد مصروعي كه حملات وي كنترل شده و مانعي براي ازدواج ندارد، كفايت همسري، پدر يا مادر بودن، بارداري و … را دارد يا خير؟!
نكته بسيار كليدي و مهم در مشاوره قبل و بعد از ازدواج ، آموزش هاي جنسي است كه متأسفانه در كشور در مورد آن سكوت مي شود و حتي پدر و مادرها نيز نوعي خود سانسوري را در اين مورد پيش مي گيرند.میگنا دات آي آر،لذا بهترين زمان اطلاعات گرفتن از بيماران، راجع به مسائل جنسي، زمان شروع بحث خواستگاري و ازدواج است كه بسياري از مراجعين در مورد اين موضوع يا اطلاعات ندارند يا اطلاعات غلطي دارند. بنابراين كار كردن روي آموزش هاي جنسي، شناخت فرد روي فيزيولوژي خود، اطلاعات هورموني، اطلاعات آناتوميك، اطلاعات روان شناختي، دوران بارداري ، شناخت داروها، اثرات آن بر روي بارداري و جنين و… موضوعاتي هستند كه در قالب آنها مي توان اطلاعات مربوط به مسايل زناشويي، آموزش هاي جنسي و به ويژه جلوگيري از بارداري را به مراجعين ارائه كرد، چرا كه در ماه ها و سال هاي اوليه اين افراد بايد از بچه دار شدن جلوگيري نمايند و چگونگي تأثير اين داروها بعد از ازدواج نيز بررسي گردد.
هر بيماري مزمن شرايط اجتماعي و عاطفي خاصي را ايجاد مي كند كه لازم است كيفيت زندگي در آن بررسي گردد.
صرع، اختلالي است كه در آن تخليه ناگهاني انرژي در مغز صورت مي گيرد و مي تواند با اختلالات حسي، حركتي و رفتاري توام گردد كه وقتي تخليه امواج به صورت عمومي باشد، موجب حذف هوشياري و شكل عمومي تشنج مي شود و وقتي هوشياري كاملاً از بين نرود به صورت تشنج موضعي، ساده يا پيچيده بروز مي كند.
در صرع به عنوان يك بيماري مزمن ، نمي توان حملات را پيش بيني كرد و هميشه دغدغه اين حملات با فرد مصروع وجود دارد. بر همين اساس عوامل مهمي در كيفيت زندگي مصروعين ( در كودكان و بزرگسالان) وجود دارد كه به آنها اشاره مي كنيم: كيفيت مراقبت در كودكان مهمترين مشكل در كودكان اين است كه افزايش يا كاهش بيش از حد مراقبت در آنان مي تواند بر كيفيت زندگي آنها تأثير بگذارد. اين مسئله به خصوص در مادران وجود دارد كه به علت علاقه شديد به فرزندشان مي توانند در اين مسئله سهم به سزايي داشته باشند. -كيفيت آموزش امكانات آموزشي در اين مورد بايد در مدرسه، خانواده و جامعه وجود داشته باشد. زيرا آموزش مناسب مي تواند در ادامه زندگي فرد تأثير به سزايي داشته باشد.
چكيده صرع :
صرع عارضه‌اي عصبي است كه با حملات تشنجي بروز مي‌كند و ناشي از تغييراتي در نحوه فرستادن پيام‌ها ي الكتريكي بين سلول‌هاي مغزي است.
صرع ممكن است به علت بيماري‌هايي كه بر مغز تاثير مي‌گذارند مانند سكته مغزي، يا تومور يا برخي بيماريهاي ارثي بوجود آيد.
افرادي كه مبتلا به صرع هستند تا هنگامي كه حملاتشان با مصرف دارو كنترل شده باشد اجازه رانندگي دارند. اغلب مبتلايان به صرع مگر در مواردي كه حملات تشنجي شديد و مكرر است مي‌توانند به طور مستقل زندگي كنند.
داروهاي ضدتشنج مي‌توانند در اغلب افراد از حملات پيشگيري كنند يا آنها را به حداقل برسانند.
معدودي از بيماراني كه به درمان دارويي پاسخ نمي‌دهند نياز به جراحي براي برداشت كانون صرع دارند.
منابع :
روانشناسی کودکان و نوجوانان استثنایی.دکتر میلانی فر
دانشنامه رشد و میگنا
پايگاه پزشكي شفا و صحبت هاي دکتر عسگر قربانی- متخصص بیماریهای مغز و اعصاب روزنامه ایران
