نگاهی به فعالیت های ستاد توسعه فناوری های پزشکی بازساختی و سلول های بنیادی
توسعه سلول درمانی در کشور
بازسازی نظام سلامت در مقیاس سلولی
از آنجا که سطح سلامت جامعه ارتباط مستقیمی با شاخص های سنجش خوشبختی و امید به زندگی دارد، اولین قدم برای ساخت جامعه ای زنده و فعال، افزایش سطح سلامت عمومی است. روند سریع پیشرفت فناوری همواره در مسیر بهبود شرایط زندگی انسان قدم برداشته است.
پس بهره گیری از فناوری در توسعه و پیشرفت علوم پزشکی شاید تنها راه افزایش سطح سلامت جامعه و یافتن درمان های جدید برای بیماری های صعب العلاج یا بیماری هایی باشد که تا چندی پیش به عنوان بیماری های لاعلاج یا بدون درمان می شناختیم.
در میان تمام گرایش ها و زمینه های علوم پزشکی، بحث پزشکی بازساختی و سلول های بنیادی از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار است. این گرایش شامل مجموعه ای بسیار گسترده از کاربردها از انتقال ژن گرفته تا حتی درمان سرطان است. استفاده صحیح و مناسب از فناوری های مبتنی بر دانش سلول های بنیادی گاهی می تواند فرق میان نجات یا از دست رفتن زندگی را رقم بزند. از این جهت بهره گیری از به روزترین فناوری ها در جهت توسعه زیرساخت های سلامت و پزشکی به ویژه پزشکی بازساختی و سلول های بنیادی می بایست از مهم ترین اولویت های هر جامعه باشد. در ایران نیز «ستاد توسعه فناوری های پزشکی بازساختی و سلول های بنیادی» در سال 1387 زیر نظر معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری تاسیس شد تا وظیفه تحقق و نظارت بر اجرایی شدن اهداف توسعه فناوری های مرتبط را عهده دار شود.
نوپا اما استوار
حوزه پزشکی بازساختی و سلول های بنیادی در مقایسه با سایر حوزه های علم و فناوری جدید و نوپاست. اما این حوزه با نرخ رشد مرکب سالانه تقریبا20درصدی، روزبه روز در حال فراگیر شدن است. در این میان نیز محققان ایرانی توانسته اند با پژوهش و توسعه علوم سلولی، از سلول های بنیادی در درمان برخی سرطان ها، آرتروز مفاصل، بیماری های پوستی و ترمیم بافت های آسیب دیده قلب استفاده کنند.با وجود این لازمه حضور در بازارهای جهانی و بسیار بزرگ ژن درمانی، نیازمند تجاری سازی این دستاوردهاست. از این رو با هدف دستیابی به بازارهای جهانی، فعالیت های ستاد توسعه فناوری های پزشکی بازساختی و سلول های بنیادی در سه سرفصل اصلی شامل «توسعه آموزش، پژوهش و منابع انسانی»، «توسعه تجاری سازی و بازار» و «توسعه خدمات بالینی» تدوین شده است.
از دیگر اهداف این ستاد می توان به طراحی و راه اندازی مراکز نوآوری جامع سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی اشاره کرد. در حال حاضر 11مرکز جامع در کلان منطقه های علوم پزشکی کشور تاسیس و مشغول فعالیت شده اند. هدف اصلی این مراکز هدایت اساتید و محققان به سمت تولید دانش مبتنی بر نیاز بازار، تجاری سازی و حرکت از ایده تا تولید محصول در جهت توسعه زیست بوم فناوری پزشکی بازساختی و سلول های بنیادی کشور است.
به همین خاطر ستاد توسعه فناوری های پزشکی بازساختی و سلول های بنیادی را می توان به عنوان یکی از مهم ترین و راهبردی ترین متولیان حوزه توسعه سلامت و پزشکی کشور برشمرد. در نهایت نیز هدف اصلی این ستاد مانند دیگر فعالان دولتی و خصوصی این حوزه، بهره گیری از فناوری های روز دنیا با تکیه بر توان متخصصان داخلی در جهت بهبود شرایط دشوار بیماران است.
هزارتوی چالش های فراسازمانی
از چالش های مهمی که سد راه توسعه سلول درمانی در کشور شده است، موضوع بیمه خدمات و محصولات حوزه سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی است که سال 1395 برای اولین بار از سوی ستاد مطرح و پیگیری شد؛ با این هدف که هزینه های انجام روند درمانی پیوند سلول های بنیادی خون ساز یا همان مغزاستخوان به عنوان باسابقه ترین خدمت سلول درمانی با رعایت شرایط لازم، مشمول تعهدات بیمه ای سازمان های بیمه گر قرارگیرد. اما تاکنون با وجود پیگیری های متعدد این ستاد از شورای عالی بیمه سلامت هنوز موفق به ایجاد اجماع در میان ذی نفعان اعم از معاونت درمان و سازمان بیمه سلامت نشده است.با توجه به اهمیت راهبردی محصولات پزشکی بازساختی و سلول های بنیادی، نیاز نظام درمانی کشور و سرعت بالای ورود این محصولات در مقیاس جهانی، تسریع بررسی های نظام رگولاتوری از سوی یک متولی خاص با هدف تدوین قوانین نظارت و کنترل مجموعه ها و تامین منافع عمومی از الزامات نظام سلامت کشور است. درحال حاضر ایران رتبه سوم ثبت کارآزمایی های بالینی در حوزه سلول درمانی در خاورمیانه را دارد اما مسائل و مشکلات مالی همواره از مشکلات بازدارنده پیشرفت حوزه های فناوری است.
دیگر کشورهای منطقه نیز با صرف هزینه های کلان در این زمینه، به طور جدی در حال پیشرفت و حضور پررنگ در بازارهای جهانی هستند. به همین دلیل اگر تصمیمی جدی و قطعی در خصوص انجام حمایت های مادی و معنوی ازسوی مسئولان درجهت سرعت دهی به فرآیندهای کارآزمایی بالینی و توسعه سلول درمانی اتخاذ نشود، در آینده نزدیک به طور قطع شاهد تنزل جایگاه ایران درسطح منطقه و جهانی در این حوزه خواهیم بود.
