پژوهشگران دانشگاه صدا و سیما:
بالا رفتن سواد رسانه‌ای، مخاطبان صدا و سیما را کم می‌کند
میگنا: تهدیدات و چالش‌هایی که برای صدا و سیما به عنوان ابر رسانه و تریبون نظام جمهوری اسلامی پدید می‌آید، تنها تهدید و چالشی برای خود این سازمان نیست بلکه تهدید و چالشی برای نظام جمهوری اسلامی ایران تلقی میشود. بدیهی است هرگونه بی‌تفاوتی، نادیده گرفتن، بی‌اهمیت شمردن یا کم‌اهمیت شمردن چالش‌های پدید آمده برای این سازمان خسارات جبران‌ناپذیری را به اعتقاد مردم به اسلام و اعتماد مردم به نظام جمهوری اسلامی پدید خواهد آورد.
در پژوهش انجام شده در دانشگاه صدا و سیما مشخص شد: «کاهش مخاطبان، کم تحمل شدن و افزایش انتظار مخاطبان، افزایش امکان مخالفت مخاطبان با پیام‌های دریافتی، کاهش باورپذیری رسانه برای مخاطبان، لزوم افزایش کیفیت فنی تولیدات، تنزل وجهه، کاهش اثرگذاری، کاهش درآمدهای تبلیغاتی، بی‌اعتمادی به رسانه، عدم تاثیرگذاری در شرایط حساس، کاهش کنترل بر افکار عمومی، افزایش هزینه‌های تولید، ضرورت وجود نیروهای متخصص، لزوم ارتقاء و بهبود روش‌های تبلیغی، دشواری معناسازی برای رسانه، از دست دادن توان هنجارسازی و اجبار به تعدیل خط قرمزها، افزایش تصور ناکارایی نظام و زیان به اقتصاد داخلی» بخشی از مهم‌ترین چالش‌هایی هستند که مخاطبان با سواد رسانه‌ای بالا، برای سازمان صدا و سیما ایجاد می‌کنند.
سواد رسانه‌ای افزایش دسترسی، استفاده، فهم انتقادی (شامل رمزگشایی، تحلیل و ارزیابی) و تولید پیام‌های رسانه‌ای است. افزایش سواد رسانه‌ای تنها نتیجه‌ی آموزش آن نیست. افزایش سواد رسانه‌ای یک روند مستمر است که با توسعه زیرساخت‌های فناوری، تحولات تجهیزات فناوری، تکامل توانایی‌های انسان در استفاده از فناوری و بسیاری دیگر از عوامل رابطه دارد.
نمی‌توان به دلیل نبود آموزش سواد رسانه‌ای در ایران، مخاطب ایرانی را فاقد سواد رسانه‌ای دانست. سواد رسانه‌ای به صورت پیوسته در حال افزایش است و آموزش یا عدم آموزش آن تنها در سرعت افزایش آن تأثیرگذار است.
سیاوش صلواتیان؛ دکترای مدیریت رسانه و همکارانش در دانشگاه صدا و سیما به بررسی این چالش‌ها برای سازمان صدا و سیما پرداختند. این پژوهشگران با استفاده از روش دلفی به بررسی نظرات خبرگان این حوزه پرداختند. روش دلفی یک روش سیستماتیک در پژوهش برای استخراج نظرات یک گروه در مورد یک موضوع یا یک سوال است.
در این پژوهش ۲۱ مصاحبه با اساتید دانشگاه، مدیران سازمان‌های رسانه‌ای و سازمان صدا و سیما، صاحب‌نظران و کارشناسان رسانه و سواد رسانه‌ای انجام شد. در نهایت از محتوای مصاحبه‌ها ۴۵ چالش استخراج شد.
به گفته‌ی پژوهشگران این تحقیق: «غفلت از شناسایی چالش‌های افزایش سواد رسانه‌ای مخاطبان برای سازمان صدا و سیما موجب خواهد شد تا سازمان صدا و سیما در گذر زمان به طور فزاینده با چالش‌هایی حیاتی روبرو شود که آن را از ادامه کسب اهداف و انجام مأموریت‌های خود بازمی‌دارد و این امر برابر با تهدید حیات یک رسانه است.»
صلواتیان و همکارانش در این پژوهش پیشنهاد کردند: «سازمان صدا و سیما به منظور ادامه حیات و استمرار کسب اهداف و انجام ماموریت‌های خود، بایستی در ابتدا به شناسایی چالش‌های پدید آمده در نتیجه‌ی افزایش سواد رسانه‌ای مخاطبان پرداخته و سپس با توجه به چالش‌های پدید آمده به شناسایی راهبردهایی برای تحول سازمان صدا و سیما بپردازد.»
نتایج این پژوهش در آخرین شماره نشریه‌ی علمی-پژوهشی «مطالعات جامعه‌شناختی» دانشگاه تهران منتشر شده است.
در پژوهش انجام شده در دانشگاه صدا و سیما مشخص شد: «کاهش مخاطبان، کم تحمل شدن و افزایش انتظار مخاطبان، افزایش امکان مخالفت مخاطبان با پیام‌های دریافتی، کاهش باورپذیری رسانه برای مخاطبان، لزوم افزایش کیفیت فنی تولیدات، تنزل وجهه، کاهش اثرگذاری، کاهش درآمدهای تبلیغاتی، بی‌اعتمادی به رسانه، عدم تاثیرگذاری در شرایط حساس، کاهش کنترل بر افکار عمومی، افزایش هزینه‌های تولید، ضرورت وجود نیروهای متخصص، لزوم ارتقاء و بهبود روش‌های تبلیغی، دشواری معناسازی برای رسانه، از دست دادن توان هنجارسازی و اجبار به تعدیل خط قرمزها، افزایش تصور ناکارایی نظام و زیان به اقتصاد داخلی» بخشی از مهم‌ترین چالش‌هایی هستند که مخاطبان با سواد رسانه‌ای بالا، برای سازمان صدا و سیما ایجاد می‌کنند.
سواد رسانه‌ای افزایش دسترسی، استفاده، فهم انتقادی (شامل رمزگشایی، تحلیل و ارزیابی) و تولید پیام‌های رسانه‌ای است. افزایش سواد رسانه‌ای تنها نتیجه‌ی آموزش آن نیست. افزایش سواد رسانه‌ای یک روند مستمر است که با توسعه زیرساخت‌های فناوری، تحولات تجهیزات فناوری، تکامل توانایی‌های انسان در استفاده از فناوری و بسیاری دیگر از عوامل رابطه دارد.
نمی‌توان به دلیل نبود آموزش سواد رسانه‌ای در ایران، مخاطب ایرانی را فاقد سواد رسانه‌ای دانست. سواد رسانه‌ای به صورت پیوسته در حال افزایش است و آموزش یا عدم آموزش آن تنها در سرعت افزایش آن تأثیرگذار است.
سیاوش صلواتیان؛ دکترای مدیریت رسانه و همکارانش در دانشگاه صدا و سیما به بررسی این چالش‌ها برای سازمان صدا و سیما پرداختند. این پژوهشگران با استفاده از روش دلفی به بررسی نظرات خبرگان این حوزه پرداختند. روش دلفی یک روش سیستماتیک در پژوهش برای استخراج نظرات یک گروه در مورد یک موضوع یا یک سوال است.
در این پژوهش ۲۱ مصاحبه با اساتید دانشگاه، مدیران سازمان‌های رسانه‌ای و سازمان صدا و سیما، صاحب‌نظران و کارشناسان رسانه و سواد رسانه‌ای انجام شد. در نهایت از محتوای مصاحبه‌ها ۴۵ چالش استخراج شد.
به گفته‌ی پژوهشگران این تحقیق: «غفلت از شناسایی چالش‌های افزایش سواد رسانه‌ای مخاطبان برای سازمان صدا و سیما موجب خواهد شد تا سازمان صدا و سیما در گذر زمان به طور فزاینده با چالش‌هایی حیاتی روبرو شود که آن را از ادامه کسب اهداف و انجام مأموریت‌های خود بازمی‌دارد و این امر برابر با تهدید حیات یک رسانه است.»
صلواتیان و همکارانش در این پژوهش پیشنهاد کردند: «سازمان صدا و سیما به منظور ادامه حیات و استمرار کسب اهداف و انجام ماموریت‌های خود، بایستی در ابتدا به شناسایی چالش‌های پدید آمده در نتیجه‌ی افزایش سواد رسانه‌ای مخاطبان پرداخته و سپس با توجه به چالش‌های پدید آمده به شناسایی راهبردهایی برای تحول سازمان صدا و سیما بپردازد.»
نتایج این پژوهش در آخرین شماره نشریه‌ی علمی-پژوهشی «مطالعات جامعه‌شناختی» دانشگاه تهران منتشر شده است.
مرجع : خبرگزاري ايسنا
