پنج مرحله بخشش کدام است و چگونه عمل میکند ؟

بخشش شاهراه سلامت رواني است. بخشش پنج مرحله دارد:
الگوی پنج مرحله‌ای بخشش کدام است و چگونه عمل می‌کند؟
بخشودن و بخشش يك توانمندی اخلاقي است كه در برابر خطاي ديگران انجام مي­ شود و قابل آموزش و یادگیری است. هرچند انتقام گرفتن پاسخ طبيعي انسان در برابر خطاهاي ديگران است، اما بخشش شاهراه سلامت رواني است.

دکتر زهره قربانی مدرس دانشگاه و متخصص  روانشناسی مثبت در ادامه این مطلب آورده است که  بخشش يك ويژگي سودمند در روابط انساني است كه به طور گسترده به عنوان يك موضوع پژوهشي به وسيله متخصصان علوم انساني مورد بررسي قرار گرفته است. در دو دهه اخير روان­شناسان علاقمند بوده­ اند تا اين موضوع را مورد آزمون قرار داده و از آن به عنوان يك عامل مهم و مؤثر در روابط بهره جويند.

در مورد چگونگي تعريف مفهوم بخشش بحث­ هاي بسياري وجود داشته است (کویل و انرایت،۱۹۹۷؛ مک­کالو و همکاران،۲۰۰۰). توسينت و وب معتقدند كه بخشش را بايد به عنوان يك ساختار چند بعدي حاوي عاطفه، رفتار و شناخت، مفهوم­ سازي كرد و بر اهميت اهداف مختلف (مثل شخص، ديگران و خدا ( و شيوه­ هاي بخشش (مانند ابراز احساس و جست­ و جو) تأكيد كرد.

تاكنون تعاريف چندي براي عفو و بخشش ارائه شده است. در بین اين تعاريف، تعريف انرايت و همكاران از اهميت بسياري برخوردار است. آنها بخشش را فرايند گذشتن از خطاي ديگران مي­ دانند كه يا به علت انگيزه آرامش دروني يا بهبود روابط با خاطي و يا به منظور انجام رفتاري ارزشي صورت مي­گيرد و پيامدهايی مانند رهايي از احساس منفي نسبت به فرد خطاكار، غلبه بر رنجش حاصل از بدي و پرهيز از عصبانيت، دوري، جدايي و انتقام نسبت به فرد خطاكار دارد (انرایت،۱۹۹۸). نظریه­ های مختلفی در باب بخشش مطرح شده ­اند، در اینجا یکی از مهمترین این نظرات یعنی الگوی مطرح شده توسط ورثینگتون را به اختصار شرح می دهیم.

 
الگوی پنج مرحله ای بخشش که توسط ورتینگتون ارایه شده است :
اورت ورثینگنون یکی از روان­شناسان برجسته در زمینه بخشش، به منظور تسهیل فرایند بخشش، الگوی ۵ مرحله ای را ارائه کرده است که امروزه بسیاری از متخصصین سلامت روان آن را به مراجعین خود آموزش می­ دهند. این الگو را می­ توان به یک مسیر پنج گامی تشبیه کرد، که برای رسیدن به مقصد آن لازم است مسیر را از گام  اول شروع کنیم. این مراحل بدین شرح هستند:

گام اول : یادآوری آسیب.
این یادآوری باید به عینی ­ترین شکل ممکن باشد. تجربه احساس ترس یا خشم هنگام آسیب دیدن طبیعی است.  بنابراین هنگامی که فرد آسیب دیده به طور واقعی با فرد خاطی مواجه شده یا او را در ذهن خود تصور می­ کند ممکن است احساس تنش کرده، عصبانی شود و به او ناسزا بگوید. ترس ما را به گریز و خشم ما را به جنگ وا  می­ دارد. بنابراین طبیعی است که فرد قربانی از مواجهه فیزیکی یا ذهنی با فرد خاطی اجتناب کند. اجتناب ذهنی شامل تلاش برای فراموش کردن واقعه یا پرت کردن حواس از تمرکز بر افکار دردناک مرتبط با واقعه است.

اجتناب فیزیکی نسبتا ساده است، اما فرار از دست افکار به مراتب دشوارتر بوده و می­ تواند منجر به احساس ناکامی شود. تا زمانی که هیجانات ترس و خشم در روح و ذهن وجود داشته باشد، بخشیدن امکان پذیر نیست. تنها راه غلبه بر ترس و خشم اینست که فرد رویداد را به خاطر آورده و تلاش کند که آرامشش را حفظ کند.

گام دوم : همدلی با فرد خاطی.
در این مرحله مراجع باید با فردی که موجب رنجش شده همدلی کند.  برای این کار باید سعی کند  واقعه را از دید فرد خاطی مجسم کرده و شرح دهد. مراجع باید بگوید به نظرش چرا فرد خاطی با او چنین رفتاری داشته است؟ یکی از تمرین هایی که مراجع در این مرحله انجام می دهد این است که باید تصور کند  وکیل فرد خاطی است و باید از او دفاع کند. هدف از انجام این تمرین تجسمی رسیدن به دقیق ­ترین و درست­ ترین  تبیین درباره اعمال فرد خاطی نیست، بلکه هدف رسیدن به تبیین محتملی است که فرد را قادر می­ سازد بدون خشم و کینه زندگی کند.

 
گام سوم : هدیه نوع­دوستانه بخشش
در این مرحله از مراجع خواسته می شود زمانی را به یاد آورد که به خاطر آسیبی که به فردی وارد کرده بود احساس گناه و شرمساری می­ کرده و آن شخص وی را بخشیده بود. درمانگر از طریق تمرینات مختلف به مراجع کمک می کند تا به این نتیجه برسد که اگر فرد دیگری این کار را در حق اوانجام داده، او هم می تواند این هدیه (بخشش) را به دیگری بدهد.
 
گام چهارم: متعهد ساختن خود .
در این مرحله درمانگر به مراجع کمک می کند خودش را متعهد سازد که دیگران را نیز در جریان بخشش قرار دهد تا در آینده راه بازگشتی نداشته باشد. این تعهد عمومی می­ تواند باخبر ساختن گروهی از دوستان و اقوام از تصمیم، نوشتن یک نامه رسمی بخشش به همراه تاریخ و امضا، نوشتن نامه بخشش برای فرد خاطی و خواندن آن با صدای بلند یا صحبت کردن درباره موضوع با همسر یا یک دوست صمیمی­ را در بر گیرد.
 
گام پنجم: نگهداشتن بخشش.
درانگر باید این مسئله را به مراجع خاطرنشان سازد که خاطرات رویداد آسیب­ زا حتی پس از بخشیدن فرد خاطی نیز ممکن است به ذهن او هجوم آورند. خوشبختانه، این خاطرات به ناراحت کنندگی و پر­هیجانی زمانی که مراجع هنوز فرایند بخشش را طی نکرده بود، نیستند. بخشش باید حقیقی و اصیل باشد. درمانگر باید به مراجع یاد دهد که چگونه حواس خود را از افکار مربوط به انتقام و خود سرزنش­گری پرت سازد.