حقوق سلامت چیست ؟
در پیرابند سطوح، شاخه‌ها و رویکردهای مختلف می‌توان حقوق سلامت را مورد تحقیق و پژوهش قرار داد که به اختصار برخی از آن‌ها را مورد اشاره قرار میدهد.
۱- منابع (Sources):
حقوق سلامت دربردارنده منابع متنوعی از حقوق بشر، حقوق اساسی، حقوق عمومی، حقوق بین‌الملل، حقوق زیست فناوری، حقوق اداری، حقوق بیمه، حقوق مالیات، حقوق مالکیت، حقوق قراردادها، حقوق مدنی (حریم خصوصی و رازداری)، حقوق پزشکی و غیره است.
۲- سطوح (Levels): قوانین و مقررات مربوط به سلامت به سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی اختصاص داشته و به صورت تطبیقی می‌توانند مورد تحقیق قرار گیرند و مقایسه چارچوب‌های قانونی نظام سلامت کشورهای مختلف از اهمیتی دوچندان برخوردار است.
۳- شاخه‌ها (Branches):
مباحث حقوق سلامت مضاف بر شاخه کلاسیک «حقوق پزشکی»، درشاخه‌های نوظهور نظیر حقوق دندانپزشکی، حقوق پیراپزشکی، حقوق پرستاری، حقوق مامایی، حقوق دارویی، حقوق ژنتیک، حقوق مراکز درمانی، حقوق تأمین اجتماعی و حقوق بیمه سلامت مطرح می‌گردد.
۴- رویکردها (Approach):
چهار رویکرد پژوهشی در مطالعه حقوق سلامت وجود دارد:
۱-۴- حق‌های بشری حقوق سلامت (Human Rights to Health Right): حق بر سلامت، که حق برخورداری از بالاترین استاندارد قابل‌حصول سلامت جسمی و روانی است؛ این حق یک حق اساسی برای تمام ابنای بشر است که باید در برابر هرگونه تبعیض، به ویژه در مورد جمعیت‌های آسیب پذیر مورد حفاظت و حمایت قرار گیرد. چهار عناصر اصلی تحقق این حق عبارتند از: موجود و فراهم بودن، قابل دسترس بودن، قابل قبول و باکیفیت بودن کالاها و خدمات سلامت که دولت‌ها به منظور تحقق آن‌ها، دارای تعهداتی چون تعهد به احترام، تعهد به حمایت و تعهد به اجرا هستند.
۲-۴- حقوق سلامت عمومی (Public Health Law): حقوق سلامت عمومی به اختیارات دولت‌ها در سطوح مختلف به منظور ارتقای سلامت عمومی در چارچوب ارزش‌ها و محدودیت‌های اجتماعی می‌پردازد تا شرایط لازم برای سالم زیستن مردم و جوامع تامین و تضمین شود. این رشته تلاش میکند بین مسئولیت‌ها و وظایف دولت‌ها و حق‌ها و آزادی‌های فردی و اجتماعی تعادل برقرار نماید. از موضوع‌های مهم تحقیقی آن می‌توان به حقوق جمعیت‌های خاص و آسیب‌پذیر (زنان، کودکان، سالمندان، اقلیت‌ها، اشخاص بدون تابعیت و اتباع بیگانه)، حقوق بیماری‌های مسری، حقوق سلامت شغلی، حقوق سلامت روان، حقوق باروری، حقوق غذا، حقوق دارو، حقوق محیط زیست، حقوق بیوتروریسم، حقوق اقتصاد سلامت و حقوق پزشکی خانواده اشاره نمود.
۳-۴- حقوق مراقبت سلامت (Healthcare Law): حقوق مراقبت سلامت به بررسی ابعاد فردی و اجتماعی حق برخورداری از مراقبت‌های سلامت و تأمین مراقبت‌های سلامت بیماران توسط متخصصان و مراکز ارائه‌دهنده خدمات مراقبت سلامت براساس اصول حقوقی تعیین‌کننده استانداردهای مراقبتی و همچنین حق‌ها و مسئولیت‌های قانونی ارائه‌دهندگان و دریافت‌کنندگان خدمات مزبور (بیماران) می‌پردازد. از مهم‌ترین مسائل پژوهشی این حوزه می‌توان به حریم خصوصی، محرمانگی، رضایت آگاهانه، سهل انگاری، قصور و خطای پزشکی اشاره نمود. ناگفته نماند که موضوع‌های مرتبط با طب تلفیقی و سلامت الکترونیکی (دیجیتالی، سایبری و هوش مصنوعی) هم در حیطه مراقبت‌های سلامت قرار دارند.
۴-۴- حقوق اخلاق زیستی (Bioethics Law): حقوق اخلاق زیستی به مسائل حقوقی و اخلاقی ناشی از توسعه زیست فناوری و زیست پزشکی می‌پردازد و با انتخاب‌های اخلاقی در انجام اقدام‌های مهم کلینیکی روبه‌رو میشود. اخلاق زیستی با رشد سریع روش‌های کلینیکی و به‌ویژه بیوتکنولوژی، مباحث اخلاقی گسترش بسیاری یافته و در نتیجه مباحث پژوهشی ناظر بر این حوزه را می‌توان در دو گروه اصلی تقسیم‌بندی نمود؛ در آغاز حیات که موضوع‌هایی از قبیل فناوری‌های کمک باروری، سقط جنین و مباحث ژنتیک و تعدیل ژن قرار دارند و مرگ مغزی، اتانازی (قتل ترحم‌آمیز) که در گروه موضوع‌های مربوط به خاتمه حیات جای می‌گیرند.
مرجع : حقوق پزشکی ایران
