مروری بر اشکال گوناگون خشونت علیه زنان

نام گذاری روزی جهانی به نام منع خشونت علیه زنان، یادآور مبارزات بی شمار زنانی است که در مواردی از جان خود گذشتند تا مشعل آزادی خواهی زنان برای رهایی از قیود مردساخته جوامع مردسالار همچنان روشن بماند. 25 نوامبر از سوی سازمان ملل در سال 1999 روز جهانی «منع خشونت علیه زنان» نام گذاری شده است.

علت نام گذاری این روز، قتل سه خواهر اهل جمهوری دومینیکن به نام خواهران میرابل در 25 نوامبر 1960 به اتهام شرکت در فعالیت های سیاسی علیه دولت آن کشور بود. بعدها در همایشی که در بوگوتا، پایتخت کلمبیا، با حضور مدافعان حقوق زنان در 1981 در منطقه آمریکای لاتین و کارائیب تشکیل شد، پیشنهاد اختصاص روزی به نام محو خشونت علیه زنان به پاسداشت تلاش ها و جسارت های این سه خواهر داده شد و سازمان ملل هم دو دهه پس از آن، این روز را به عنوان «روز جهانی منع خشونت علیه زنان» به رسمیت شناخت.

در سال 2000 نیز قطع نامه ای از سوی شورای امنیت سازمان ملل با نام «زنان، صلح و امنیت» به تصویب رسید و مبنایی شد برای آنکه همه اشکال خشونت علیه زنان بدون مجازات نماند و عاملان آن به پای میز محاکمه کشیده شوند.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد خشونت علیه زنان را «هرگونه عمل خشونت آمیز بر پایه جنسیت که بتواند منجر به آسیب فیزیکی (بدنی)، جنسی یا روانی زنان بشود» تعریف کرده است که شامل «تهدید به این کارها، اعمال اجبار یا سلب مستبدانه آزادی (چه در اجتماع و چه در زندگی شخصی)» می شود.

گستره مفهوم خشونت در عمل، نامحدود است و با توجه به هر جامعه ای با رویکرد بومی و فرهنگی آن منطقه به مفاهیم انسانی و نیز ساختار حقوقی هر جامعه، چهره های جدیدی از مفهوم خشونت نیز در حال نمایان شدن است.
از ویژگی های اصلی خشونت، فراگیری و پنهان بودن آن است. اساسا در نظام فکری مردسالار که همچنان در بخش هایی از جوامع جهانی با تمام قوا چنبره زده است، اعمال خشونت از سوی مرد برای حل وفصل اختلافات، امری طبیعی محسوب می شود و هم زمان با آن، در این نوع فرهنگ ها مفهوم سازش و صبوری و سکوت از سوی زن برای پذیرش این خشونت تعبیه شده است؛ بنابراین در جوامع توسعه نیافته که فرهنگ حاکم همچنان بر برتری فیزیکی و اقتصادی مرد تکیه دارد، ناگزیر از تدوین قوانین حمایتی و ترویجی برای رفع خشونت علیه زنان هستیم.


در ایران نیز با وجود تلاش های بی شمار و تلاش قانون مدارانه فعالان حقوق زنان برای تدوین قانونی پیشگیرانه و حمایتی برای کاهش و حذف خشونت علیه زنان، در سال 1390 در دولت دهم لایحه ای با عنوان «تامین امنیت زنان در برابر خشونت» تنظیم شد که اکنون پس از گذر از سه دوره از معاونت های زنان ریاست جمهوری یعنی خانم ها مولاوردی، ابتکار و خزعلی، متنی بسیار تغییریافته با منویات تدوین کنندگان ابتدایی آن با عنوان «آسیب دیدگی زنان و ارتقای امنیت آنان در برابر سوءرفتار» در مورخ 1401.10.21 به تصویب کمیسیون اجتماعی مجلس رسید و هنوز وارد صحن علنی مجلس به منظور تصویب هم نشده است! آن چنان که ملاحظه می شود، مشخص نیست لایحه ای که حتی در نامش خبری از مفهوم خشونت وجود ندارد و همچنین اثری از مفاهیم روزآمد و جهانی در حوزه خشونت علیه زنان با این حجم روزافزون از خشونت در جامعه در آن گنجانده نشده است، چگونه می تواند اندکی از بار رنج و درد زنان خشونت دیده را بکاهد؛ به ویژه آنکه به نظر می رسد موضوع خشونت علیه زنان از اولویت های دولت ها و مجلس نیست و رویکرد چندان مثبتی به تدوین قوانین با ضمانت اجراهای کارآمد در زمینه حذف خشونت علیه زنان وجود ندارد.