روانشناسی دیجیتال یا سایبر سایکولوژی
روانشناسی سایبری مطالعه ذهن و رفتار انسان و چگونگی تأثیر فرهنگ فناوری به ویژه واقعیت مجازی و رسانه های اجتماعی بر آنها است.
بدنهٔ قابل‌توجهی از تحقیقات مرتبط با پدیده‌هایی است همچون استفادهٔ بیش‌از اندازه که معمولاً با عناوینی همچون اعتیادهای دیجیتال یا وابستگی‌های دیجیتال از آنها یاد می‌گردد. این پدیده‌ها در بسیاری از جوامع و فرهنگ‌ها متفاوت بروز می‌نمایند. تفسیر مناسبی میان استفادهٔ مفید و آسیب‌شناختی از رسانه‌های دیجیتال فراهم نشده‌است و هیچ معیار قابل‌قبولی در این زمینه وجود ندارد
رابطهٔ بین فناوری دیجیتال و سلامت روان از دیدگاه‌های بسیاری مورد بررسی قرار گرفته‌است.
مزایای استفاده از رسانه‌های دیجیتال نیز در رشد کودک و نوجوان یافت شده‌است اما نگرانی اصلی توسط محققان، پزشکان و عامهٔ مردم در ارتباط با رفتارهای جَبرانهٔ ظاهری است که از جانب استفاده‌کنندگان از رسانه‌های دیجیتال مشاهده شده‌است زیرا ارتباط میان استفادهٔ بیش از اندازه از این فناوری‌ها سبب آشکار شدن مشکلاتی در سلامت روان می‌گردد
با توجه به رشد و پیشرفت روز افزون تکنولوژی، شاهد تعامل گسترده بین انسان و کامپیوتر هستیم. علم کامپیوتر در جنبه های مختلف زندگی انسان اثرات متفاوتی را بر جای گذاشته است و رابطه تنگاتنگی با علوم مختلف دارد و تقریباً هر علمی به طرق مختلف با رایانه در ارتباط است.
اگر کنجکاو هستید تا در ارتباط با این موضوع بیشتر بدانید تا انتهای مقاله روانشناسی دیجیتال با گروه علمی تخصصی برنا اندیشان همراه باشید
روانشناسی دیجیتال و تاثیرات مختلف شبکه های اجتماعی بر سلامت روان
روانشناسی اینترنتی که با نام روانشناسی دیجیتال هم شناخته می شود یک زمینه در حال توسعه است که تمام پدیده های روانشناختی مرتبط یا تحت تأثیر فناوری در حال ظهور را در بر می گیرد.
آشنایی با روانشناسی دیجیتال
سایبر سایکولوژی (همچنین به عنوان روانشناسی اینترنتی، روانشناسی وب یا روانشناسی دیجیتال شناخته می شود) یک زمینه در حال توسعه است که تمام پدیده های روانشناختی مرتبط یا تحت تأثیر فناوری در حال ظهور را در بر می گیرد. سایبر از کلمه فضای مجازی، مطالعه عملکرد کنترل و ارتباطات ناشی می شود.
بررسی اجمالی روانشناسی دیجیتال
روانشناسی سایبری مطالعه ذهن و رفتار انسان و چگونگی تأثیر فرهنگ فناوری به ویژه واقعیت مجازی و رسانه های اجتماعی بر آنها است. مطالعات اصلی تحقیقاتی بر تأثیر اینترنت و فضای مجازی بر روانشناسی افراد و گروهها متمرکز است. برخی از موضوعات داغ عبارتند از: هویت آنلاین، روابط آنلاین، انواع شخصیت در فضای مجازی، انتقال به رایانه، اعتیاد به رایانه و اینترنت، رفتار قهقرایی در فضای مجازی، تغییر جنسیت آنلاین و غیره و فناوری انجمن روانشناسی آمریکا به عنوان مثال، بخش 46 APA شامل بسیاری از روانشناسان سایبری در میان اعضای خود است. برای مطالعه بیشتر به مقاله اعتیاد به اینترنت مراجعه فرمایید.
در حالی که تحقیقات آماری و نظری در این زمینه مبتنی بر استفاده از اینترنت است روانشناسی سایبری همچنین شامل بررسی نتایج روانشناختی سایبورگ ها، هوش مصنوعی و واقعیت مجازی است. اگرچه به نظر می رسد برخی از این مباحث از داستان های علمی تخیلی است اما با رویکردهای میان رشته ای در زمینه های زیست شناسی، مهندسی و ریاضیات این موضوع به سرعت در حال تبدیل شدن به واقعیت علمی است. رشته روانشناسی دیجیتال برای اصلاح از جمله تحقیق در مورد روند فعلی و آینده بیماریهای روانی مرتبط با پیشرفتهای فناوری باز است.
حدود اوایل هزاره بود که ایالات متحده رکورد استفاده از اینترنت، استفاده از رایانه های شخصی و تلفن های همراه را شکست. با چنین مواجهه گسترده ای با رایانه ها و نمایشگرهای آنها، درک ما فراتر از اشیا و تصاویر در محیط طبیعی ما است و اکنون شامل گرافیک ها و تصاویر روی صفحه رایانه است. با گسترش همپوشانی بین انسان و ماشین ارتباط تحقیقات تعامل انسان و رایانه (HCI) در زمینه روانشناسی سایبری در درک سبک زندگی مدرن فعلی بسیاری از افراد مشهودتر و ضروری تر خواهد شد. با افزایش تعداد کاربران اینترنت و رایانه در سراسر جهان تأثیرات فناوری رایانه بر روان انسان به طور قابل توجهی هم به تعاملات ما با یکدیگر و هم به درک ما از یک جهان به معنای واقعی کلمه “در نوک انگشتان ما” شکل می گیرد.
رسانه های اجتماعی و رفتار سایبری روانشناختی
اگرچه سایبر سایکولوژی شامل سایر بسترهای فناوری مانند سایبرتراپی و واقعیت مجازی است بخش زیر به تأثیر رسانه های اجتماعی بر رفتار انسان متمرکز شده است زیرا متداول ترین بستر استفاده از فناوری است.
فیس بوک پیشروترین پلت فرم آنلاین رسانه های اجتماعی در سطح جهان به روش های مختلفی بر وضعیت روانی کاربران تأثیر می گذارد. فیس بوک از الگوی ارتباطات یک به چند پیروی می کند که به کاربران اجازه می دهد اطلاعات مربوط به زندگی خود از جمله فعالیت های اجتماعی و عکس ها را به اشتراک بگذارند. این ویژگی در سال 2012 هنگامی که پیام رسان فیس بوک برای اجازه دادن به کاربران در یک ارتباط بیشتر از یک به یک با ویژگی چت فیس بوک پیاده سازی شد افزایش یافت. در حالی که کاربران فیس بوک از حس ارتباط داشتن لذت می برند استفاده مکرر از فیس بوک سلامت روانی کاربران را تهدید می کند. مقایسه عزت نفس پایین، افسردگی، تنهایی و روابط منفی همه پیامدهای مخرب احتمالی مرتبط با استفاده مکرر از فیس بوک یا سایر سیستم عامل های رسانه های اجتماعی است. برای مطالعه بیشتر به مقاله تاثیر اینترنت بر سلامت روان مراجعه نمایید.
مقایسه و عزت نفس پایین
به دلیل ماهیت فیس بوک، اینستاگرام، توییتر و … کاربران شبکه های اجتماعی اغلب زندگی دوستان خود را با زندگی خود مقایسه می کنند. این امر زمانی می تواند فریبنده باشد که کاربر شبکه های اجتماعی فقط تجربه های شادی آور یا سرگرم کننده زندگی یک دوست را ببیند و آنها را با تجربیات کمتر خود مقایسه کند. طبق مطالعه منتشر شده در بولتن شخصیت و روانشناسی اجتماعی ،الکساندر جوردن و همکارانش در دانشگاه استنفورد از 80 دانشجوی سال اول خواستند گزارش دهند که آیا آنها یا همسالانشان اخیراً اتفاقات مختلف عاطفی منفی یا مثبتی را تجربه کرده اند یا خیر. به طور مداوم شرکت کنندگان بسیاری از تجربیات منفی (“یک مبارزه ناراحت کننده”، “احساس غم و اندوه به دلیل دلتنگ شدن برای مردم” و غیره) را دست کم می گرفتند همسالانشان در حالی که بیش از حد سرگرم کردن را ارزیابی می کردند (“بیرون رفتن با دوستان”، “شرکت در مهمانی ها” و غیره) همین همسالان تجربه کردند.
مطالعه مشابهی که در دانشگاه استنفورد انجام شد نشان داد که دست کم گرفتن تجربیات منفی همسالان با تنهایی بیشتر و رضایت کلی از زندگی ارتباط دارد. دعوت از مقایسه های مداوم به طور حتم عزت نفس و احساس عزت نفس را کاهش می دهد از این رو به نظر می رسد فیس بوک و سایر حساب های رسانه های اجتماعی از پاشنه آشیل در ذات انسان سو استفاده می کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر به کارگاه عزت نفس مراجعه فرمایید.
افسردگی
کاهش عزت نفس می تواند افسردگی را افزایش دهد. فیس بوک به ویژه برای ایجاد افسردگی به ویژه در میان کاربران نوجوان مورد انتقاد قرار می گیرد. مطالعه ای که توسط دانشگاه میشیگان متشکل از 82 کاربر فیس بوک طی یک دوره دو هفته انجام شد نتیجه گرفت که استفاده مکرر فیس بوک احساس افسردگی و عدم کفایت را ایجاد می کند.
ایتان کروس روانشناس اجتماعی نویسنده اصلی این تحقیق اظهار داشت که این تحقیق (به صورت لحظه به لحظه در طول روز) نحوه نوسانات خلق و خوی فرد در مدت زمان صرف شده در فیس بوک را نشان می دهد. نتایج نشان می دهد هرچه شرکت کنندگان زمان بیشتری را در فیس بوک می گذرانند احساس رفاه آنها کاهش یافته و احساس افسردگی افزایش می یابد. به همین ترتیب مطالعه ای که در دانشگاه پیتسبورگ شامل 1787 شرکت کننده بین 19 تا 32 سال انجام شد نشان داد که شرکت کنندگان در بالاترین ربع برای بازدید از سایت های رسانه های اجتماعی در هفته احتمال افزایش افسردگی را دارند. برای مطالعه بیشتر به کارگاه آشنایی با مفهوم خوشبختی مراجعه نمایید.
انزوای اجتماعی و عقب ماندگی اجتماعی
طبق سلسله مراتب نیازهای مازلو تعامل اجتماعی و تعلق از جنبه های مهم بهزیستی روانشناختی و عاطفی است. اگرچه داشتن صدها دوست در فیس بوک نسبتاً معمول است اما بعید است که هر فردی روابط شخصی بسیار زیادی داشته باشد این می تواند باعث ایجاد گسستگی اجتماعی شود.
متفاوت از ملاقات حضوری با دوستان گپ زدن با یکی از آشنایان یا یک فرد کاملاً غریبه آنلاین می تواند احساس تنهایی را به جای افزایش احساس ارتباط اجتماعی افزایش دهد. این ممکن است به این دلیل باشد که استفاده فیس بوک از دکمه “پسندیدن” و “نظر” به عنوان وسیله تعامل بسیار کوتاه است و نگرانی پایدار را نشان نمی دهد.
در تحقیق دانشگاه پیتسبورگ 2016 که قبلاً ذکر شد، تحقیق نشان داد که استفاده بیش از حد از رسانه های اجتماعی احساس انزوای اجتماعی را افزایش می دهد به این معنی که تعاملات اجتماعی واقعی با روابط مجازی جایگزین می شوند. علاوه بر این مطالعه ای در سال 2011 در دانشگاه کالج لندن انجام شد و اسکن مغزی fMRI 125 کاربر مکرر فیس بوک را بررسی کرد و دریافت که اندازه شبکه اجتماعی آنلاین یک فرد ارتباط نزدیک با ساختار مغز مرتبط با شناخت اجتماعی دارد. این تحقیق شواهدی را در اختیار شما قرار می دهد که سیستم عامل های رسانه های اجتماعی مانند فیس بوک در حال تغییر نحوه معاشرت مردم هستند و ممکن است این نیازهای اجتماعی را برآورده نکند.
علاوه بر این داده های تحقیقاتی سال 2012 دانشگاه پوردو نشان می دهد که طرد اجتماعی یا استرالیسم در یک فضای مجازی غوطه وری چهار نیاز اساسی (یعنی تعلق، کنترل، عزت نفس و وجود معنادار) را تهدید می کند و بنابراین بر تأثیر (احساسات) تأثیر منفی می گذارد) این تحقیق این احتمال را نشان می دهد افرادی که از محیط های مجازی استفاده می کنند (به عنوان مثال MMORPG ها (بازی نقش‌آفرینی برخط چندنفره گسترده) بازی های نقش آفرینی آنلاین چند نفره) می توانند تجربیات روزمره با استهلاک در این محیط ها را داشته باشند. این مطالعه اولین شواهد شناخته شده از استرالیسم در محیط های مجازی را ارائه می دهد و اثرات استرالیسم را در محیط های مجازی به اندازه قدرت با اندازه اثر از اندازه متوسط تا بزرگ نشان داد.
روابط منفی
فیس بوک همچنین با افزایش نرخ طلاق و از هم گسیختگی مرتبط شده است. زن و شوهرهایی که متناسب با این روند هستند وقتی همسرشان درباره شخصی از دیواره جنسیت مقابل اظهار نظر می کند ابراز احساس حسادت می کنند برای کنار آمدن با عدم اطمینان از یک رابطه مشکوک عاشقانه نظارت بر شریک زندگی در فیس بوک محبوبیت بیشتری پیدا می کند. با این حال بدبینی بین زوجین ممکن است به طور حتم باعث پایان رابطه شود. راسل بی کلایتون، الکساندر ناگورنی و جسیکا آر اسمیت از 205 کاربر فیس بوک 18 تا 82 ساله نظرسنجی کردند تا مشخص شود آیا استفاده مکرر از فیس بوک نتایج رابطه منفی را پیش بینی می کند یا خیر. علاوه بر این محققان طول رابطه را به عنوان یک متغیر تعدیل کننده در مدل فوق الذکر بررسی کردند. نتایج نشان می دهد که سطح بالای استفاده از فیس بوک با نتایج رابطه منفی همراه است و این روابط در حقیقت با درگیری مربوط به فیس بوک واسطه می شوند. این سری از روابط فقط برای کسانی برقرار است که در روابط نسبتاً جدیدتری 3 ساله یا کمتر بوده اند یا بوده اند. مطالعه حاضر به ادبیات در حال تحقیق درباره استفاده از اینترنت و نتایج ارتباطات می افزاید و ممکن است مقدمه ای برای تحقیقات بیشتر در مورد بررسی اینکه آیا فیس بوک از ویژگی های میزان طلاق، تقلب احساسی و تقلب فیزیکی استفاده می کند باشد.
توجه به این نکته مهم است که این یافته ها علیت را نشان نمی دهند. یک مطالعه مشابه نشان داد که رفتارهای حفظ رابطه مانند نظارت و شاخص های سطح فعلی اعتماد در روابط هستند. این نشان می دهد که برخی رفتارهای موجود در شبکه های اجتماعی به جای ایجاد آنها ممکن است این روابط منفی را پیش بینی کند. علاوه بر این، این مطالعه همچنین نشان داد که فیس بوک می تواند ابزاری در تقویت و تأیید مجدد رابطه باشد زیرا ابراز اعتماد، عاطفه و تعهد مثبت را فراهم می کند.
ترس از دست دادن (FOMO)
محصول جانبی اعتیاد به شبکه های اجتماعی “ترس از دست دادن” یا FOMO است. این ترس از بررسی وضعیت تکراری و وسواسی کاربر در به روزرسانی وضعیت “دوست” و پست های مربوط به رویدادها یا جشن های اجتماعی و در نتیجه احساس “کنار گذاشتن” در صورت عدم تجربه این وقایع ایجاد می شود. همچنین ترس از دست رفته نزدیک (FOBM) یا ترس از نامرئی بودن بسیار نزدیک است. این ترس شامل یک نیاز وسواسی برای ارائه به روز رسانی وضعیت دائمی در مورد زندگی شخصی، زندگی روزمره، حرکات، سفرها رویدادها و غیره است که قادر به “قطع برق” نیست. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد این نوع اضطراب عامل واسطه ای در افزایش استفاده از رسانه های اجتماعی و کاهش عزت نفس است.
کم خوابی
تحقیقات نشان می دهد که شبکه های اجتماعی می توانند به کمبود خواب منجر شوند. مطالعه ای که به سفارش هتل های Travelodge در انگلستان انجام شد از 6000 بزرگسال برای بررسی عادات قبل از خواب در این کشور تحقیق کرد و یافته های کلیدی نشان داد که ما به کشوری از “Online-A-Holics” تبدیل شده ایم. به طور متوسط هر شب بریتانیایی ها 16 دقیقه را در رختخواب با شبکه های اجتماعی با دوستان خود می گذرانند با بیشترین زمان چت 9:45 شب. این زمان صرف شده در شبکه های اجتماعی بر سهمیه خواب انگلیس تأثیر می گذارد زیرا به طور متوسط پاسخ دهندگان گزارش می دهند که هر شب فقط شش ساعت و 21 دقیقه می خوابند. (این یک ساعت و 39 دقیقه کمتر از سهمیه توصیه شده برای هشت ساعت خواب در هر شب است.) یافته های تحقیقات بیشتر نشان داد که 65٪ از پاسخ دهندگان اظهار داشتند آخرین کاری که قبل از نق زدن در شب انجام می دهند بررسی تلفن همراه خود برای یافتن پیام های متنی است. به طور متوسط بریتانیایی ها هر شب حدود نه دقیقه قبل از خوابیدن پیام می گذرانند و از هر ده بزرگسال چهار نفر اعلام کردند که هر شب با دوستانشان در رختخواب ارتباط متنی منظمی دارند.
رفتار اعتیاد آور
مطالعات اخیر ارتباط بین رسانه های اجتماعی آنلاین مانند استفاده از فیس بوک برای رفتارهای اعتیاد آور، تنظیم احساسات، کنترل تکانه ها و سؤ مصرف مواد را نشان داده است. این ممکن است به این دلیل باشد که افراد در حال یادگیری دسترسی سریع و پردازش اطلاعات هستند و توجه را به سرعت از یک کار به وظیفه دیگر منتقل می کنند. این همه دسترسی و انتخاب گسترده باعث می شود که برخی از افراد سرگرمی با از دست دادن صبر، نیاز مداوم به ارضای فوری را پیدا کنند.
نتایج حاصل از نظرسنجی در مقطع کارشناسی دانشگاه نشان داد که تقریباً 10٪ معیارهای آنچه محققان “استفاده بی نظم از شبکه های اجتماعی” توصیف می کنند را داشتند. پاسخ دهندگان که معیارهای اعتیاد به فیس بوک را داشتند علائم آماری قابل توجهی را که معمولاً به اعتیاد مرتبط هستند مانند تحمل (افزایش استفاده از فیس بوک با گذشت زمان)، ترک (تحریک پذیری در هنگام عدم دسترسی به فیس بوک) و تمایل به دسترسی به سایت گزارش دادند. هورمز افزود: یافته های ما نشان می دهد که سازوکارهای مشترکی وجود دارد که هم زمینه ساز اعتیاد به مواد و هم رفتار باشد.
نتایج یک مطالعه در مجله Cyberpsychology، Behavior و Social Networking (2014) شواهدی را ارائه داد که شیوع اعتیاد به اینترنت به طور قابل توجهی در کشورها متفاوت است و با کیفیت زندگی رابطه عکس دارد.
اختلالات اشتها و خوردن
مطالعه ای که در سال 2011 توسط دانشگاه هایفا انجام شد نشان داد که دختران نوجوان هرچه بیشتر وقت خود را در فیس بوک می گذرانند خطر ابتلا به تصاویر منفی بدن و اختلالات خوردن را بیشتر می کند. یک مطالعه جدیدتر توسط محققان دانشگاه ایالتی فلوریدا نشان داد که رابطه ای بین استفاده از فیس بوک و غذا خوردن بی نظم وجود دارد.
محققان رابطه بین استفاده از رسانه زنان دانشگاهی و دو مجموعه متغیر (علامت شناسی بی نظمی در غذا خوردن و مجموعه ای از متغیرهای مرتبط از جمله عدم رضایت از بدن و انگیزه لاغری) را بررسی کردند و رابطه بین استفاده از رسانه مردان دانشگاه و تأیید لاغری آنها را برای خود ارزیابی کردند. و برای زنان ما انتظار داریم که با استفاده از فرآیند یادگیری اجتماعی مدل سازی برای روابط مصرف رسانه های لاغری را نشان دهند و باعث تقویت لاغری (TDP) شوند. برای زنان، رسانه ها از علامت شناسی پیش بینی شده در زمینه خوردن غذا، تحریک لاغری، عدم رضایت از بدن و بی اثر بودن استفاده می کنند. برای مردان رسانه ها از تأیید پیش بینی لاغری و رژیم غذایی شخصی و انتخاب نگرش به نفع لاغری و رژیم غذایی برای زنان استفاده می کنند.
رسانه های اجتماعی و ADHD
از نظر دکتر رابرت ملیلو متخصص مغز و اعصاب متخصص کایروپراکتیک و بنیانگذار برنامه تعادل مغز محیط به شدت بر رشد بیش فعالی تأثیر می گذارد. اگرچه عوامل زیادی به ADHD کمک می کنند (از جمله ژن ها، تراتوژن ها، سبک های فرزندپروری و غیره) اما یک سبک زندگی بی تحرک با محوریت تلویزیون، بازی های رایانه ای و دستگاه های همراه ممکن است خطر ADHD را افزایش دهد. به طور خاص وقتی بچه ها بازی های رایانه ای بازی می کنند ذهن آنها خیلی متفاوت از بچه هایی که مثلاً در زمین بازی، مشغول بازی هستند اطلاعات را پردازش می کنند. مطالعات اخیر نشان داده است که بازی های رایانه ای فقط توجه کوتاه مدت را ایجاد می کند که نیاز به پاداش مکرر دارد.
میشل فرانک روانشناس بالینی، متخصص در تشخیص و درمان ADHD در دانشجویان دانشگاه بزرگسالان و زنان اظهار داشت: مغز ADHD در حال حاضر مغزی است که با انگیزه، فعال سازی، تنظیم رفتارها، مدیریت زمان و حفظ تمرکز مبارزه می کند. فناوری، بدون مدیریت، این مبارزات را بطور قابل توجهی دشوارتر می کند. چالشهای منحصر به فردی که در نتیجه آن ایجاد می شود، آسیب پذیری های اصلی در برابر مشکلات مشترک استفاده از فناوری است. فرانک توضیح داد که یک فرد مبتلا به ADHD دارای ساختاری، عملکردی و شیمیایی است.
تفاوت در مقایسه با مغز نوروتیپیک
این تفاوت ها توضیح می دهد که چرا افراد بیش فعال ممکن است بیشتر مستعد انجام رفتارهای پرخطر یا غیر مفید باشند و بدون کنترل عواقب آینده برای کنترل انگیزه های خود به خودی مبارزه کنند. مغز ADHD برای دستیابی به تحریک بیشتر از مغزهای عصبی معمول است و فناوری منبع درگیری بالایی است به همین دلایل یک تحقیق در حال ظهور است که نشان می دهد اعتیاد به اینترنت و فعالیت ناسالم در شبکه های اجتماعی ممکن است در افراد بیش فعالی شیوع بیشتری داشته باشد. یکی دیگر از موارد مرکب از معمای شبکه های اجتماعی مربوط به مدیریت زمان است. افراد مبتلا به بیش فعالی در آگاهی از زمان تعلل، رفتارهای اجتنابی و ماندن در وظایف خود مشکل دارند. فرانک توضیح می دهد که افراد مبتلا به بیش فعالی غالباً وقت را اشتباه درک می کنند و در فکر کردن به آینده مشکل دارند. اکنون منطقه زمانی غالب است بنابراین مدیریت زمان یک چالش است.
مرجع : برنا اندیشان
