روانشناسی عزت نفس/ ناهید خان احمدی

 ناهید خان احمدی در یادداشتی برای میگنا نوشت عزت نفس مهم‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنید و برای پی بردن به اهمیت این موضوع لازم است که این مطلب  را بخوانید.
شخصا در ابتدا فکر می‌کردم که عزت نفس همان اعتماد به نفس و یا در نهایت شکل دیگری از اعتماد به نفس است. اما یاد گرفتم که عزت نفس چیزی فراتر و گسترده‌تر از اعتماد به نفس است. اصطلاحی که به کار گرفته می‌شود، این است که اگر عزت نفس را یک درخت کامل در نظر بگیریم، اعتماد به نفس میوه‌های این درخت است. در واقع اعتماد به نفس بسیار بسیار جزئی است و هر فردی ممکن است در یک زمینه خاص اعتماد به نفس داشته باشد، اما عزت نفس یک موضوع گسترده است و همه‌ی رفتارهای فرد را پوشش می‌دهد. قطعا کسی که عزت نفس دارد نسبت به کسی که عزت نفس ندارد، از نظر فکری و شخصیتی، آدم سالم‌تری است.
عزت نفس فاکتور بسیار مهم در زندگی هر فردی است  در روانشناسی عزت نفس پاسخ به چهار پرسش اساسی است. این چهار پرسش عبارتند از :
عزت نفس چیست؟
چرا عزت نفس مهم است؟
چگونه می توانیم بر عزت نفس خود بیفزاییم؟
دیگران در ایجاد عزت نفس در ما چه نقشی بازی می کنند؟
عزت نفس می تواند نقشی اساسی در انگیزه و موفقیت تان در زندگی داشته باشد. عزت نفس پایین می تواند شما را از موفقیت در مدرسه یا کار باز دارد چرا که شما به خودتان و توانایی موفقیتتان ایمان ندارید.
از سوی دیگر، داشتن عزت نفسی سالم می تواند به شما کمک کند تا به کامیابی برسید چراکه زندگی را با منش و رفتار مثبت و مطمئنی هدایت می کنید که شما را به اهدافتان برساند.
آبراهام مازلو روانشناس انسانگرا معتقد است که مردم به عزت نفس و احترام، هم از جانب درون خودشان و هم از جانب افراد دیگر نیازمندند. هردوی این نیازها باید برای یک فرد ارضا شوند تا بعنوان یک انسان رشد فکری خوبی داشته باشند و به خودباوری و خودواقع بینی برسند
عواملی که میتواند تاثیر بر عزت نفس داشته باشند
عوامل زیادی وجود دارد که بر عزت نفس تاثیر می گذارند. عوامل ژنتیکی که به شکل گیری کلی شخصیت کمک می کند تاثیر گذار هستند، اما معمولا این تجربیات ماست که از صفر تا صد عزت نفس را شکل می دهد.
مثلا آن افرادیکه دائما نظرات منفی و منتقدانه از اطرافیان، اعضای خانواده و دوستان دریافت می کنند، بیشتر درمعرض تجربه ی مشکلاتی هستند که بدلیل عزت نفس پایین است. بعلاوه، تفکر درونی، سن، انواع بیماری پتانسیلی، ناتوانایی ها یا محدودیت های فیزیکی و شغل شما می توانند عزت نفس شما را تحت تاثیر قرار دهند. اما باید این نکته را در نظر داشته باشیم هر کدام از ما انسان ها دارای نقاط ضعفی هستیم و بجای تمرکز بر آنها باید به داشته هایمان تکیه کنیم.
نشانه های عزت نفس سالم
اگر در خودتان علائم و نشانه های زیر را می بینید می توان گفت که از عزت نفس برخوردارید:
اعتمادبنفس
توانایی نه گفتن
دیدگاه مثبت
توانایی دیدن کل توانایی ها و ضعفها و پذیرفتن و درک آنها
تجربیاتی منفی که دیدگاه کلی را تحت تاثیر قرار نمیدهند
توانایی افشای نیازهایتان
نشانه های عزت نفس پایین
اگر علائم و خصوصیات زیر را در خود می بینید لازم است در علم به خودتان برای تقویت اعتماد بنفس بازنگری کنید:
دیدگاه منفی
عدم اعتماد بنفس
ناتوانی در ابراز نیازهایتان
تمرکز بر ضعفهایتان
احساس شرم، افسردگی و استرس
اعتقاد براینکه دیگران بهتر از شما هستند
مشکل در پذیرش مثبت فید بکها
ترس از شکست
مهم است که درنظر داشته باشیم که عزت نفس مفهومی است که با خودکارآیی متفاوت است، خودکارآیی شامل میزان اعتقاد شما بخودتان برای انجام کارها، و مسائل و توانایی هایی است که در آینده آنها را انجام می دهید.
عزت نفس از دو بخش با هم مرتبط تشکیل می شود. یکی داشتن احساس اطمینان در برخورد با چالش های زندگی: باور خود توانمندی. و دیگری احساس داشتن صلاحیت برای خوشبخت شدن: احترام به خود یا حرمت نفس
تشویق و تایید دیگران نیست که به ما عزت نفس می‌دهد. آموزش و مال و منال و ازدواج، پدر شدن و یا مادر شدن و موفقیت‌های جنسی و یا عمل جراحی پلاستیک نیست که به کسی عزت نفس می‌دهد. ممکن است این‌ها در مواقعی به ما احساس بهتری بدهند، ممکن است در مواردی بر راحتی ما بیفزایند، اما راحتی عزت نفس نیست
7راه برای افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس
عزت نفس، در حقیقت نظر ما درباره‌ی خودمان است. هنگامی که ما عزت نفس بالایی داریم، درباره‌ی خودمان و به طور کلی درباره‌ی زندگی احساس مثبتی داریم و قادریم با فراز و نشیب‌های زندگی بهتر دست و پنجه نرم کنیم.
اما هنگامی که عزت نفس پایینی داریم، خودمان و زندگی‌مان را به شکلی منفی‌تر و انتقادی‌تر می‌بینیم. هم‌چنین نسبت به حلِ چالش‌هایی که زندگی پیشِ روی‌مان قرار می‌دهد، احساس توانمندیِ کمتری می‌کنیم.
چه عواملی باعث پایین آمدن عزت نفس می‌شود؟
عزت نفس پایین اغلب از کودکی آغاز می‌شود. معلمان، دوستان، خواهرها و برادرها، والدین و حتی رسانه‌ها پیام‌های بسیاری به ما منتقل می‌کنند، هم مثبت و هم منفی. اما به دلایلی، پیامی که به ما القا می‌کند که «تو به اندازه‌ی کافی خوب نیستی» ماندگارتر است.
ممکن است این موضوع را تجربه کرده باشید که برآورده کردن انتظاراتِ دیگران از خودتان یا حتی انتظاراتِ خودتان از خودتان بسیار دشوار است.
استرس و رخدادهای سخت زندگی، مانند بیماری‌های سخت و شدید یا از دست دادن عزیزان، ممکن است اثری منفی بر عزت نفس‌ انسان داشته باشد. شخصیت نیز ممکن در این موضوع نقش داشته باشد. برخی افراد به منفی اندیشیدن تمایل بیشتری دارند و برخی دیگر معیارهایی بسیار بالا و تقریبا دست‌نیافتی برای خودشان در نظر می‌گیرند.
چطور عزت نفس بالایی داشته باشیم؟
رای تقویت عزت نفس، باید باورهای منفی‌ای را که نسبت به خودتان دارید، شناسایی کنید و آنها را به چالش بکشید.
دکتر ویلیامز می‌گوید: «شما باید باورهای‌تان را بررسی کنید و ببینید که چگونه آنها را کسب کرده‌اید و چرا به آنها باور دارید. آنگاه به طور فعال شروع کنید به جمع‌آوری و نوشتن شواهدی که آنها را نقض می‌کند.»
شناسایی اندیشه‌های منفی‌ای را که درباره‌ی خودتان دارید، یاد بگیرید. برای مثال، ممکن است به خودتان بگویید که برای درخواست یک شغل جدید، «زیادی احمق» هستید یا اینکه «هیچ کس به شما اهمیت نمی‌دهد». دکتر ویلیامز پیشنهاد می‌دهد که این افکار منفی را شناسایی کنید و آنها را روی یک تکه کاغذ یا یک دفتر خاطرات یادداشت کنید و از خودتان بپرسید که سر و کله‌ی این افکار منفی از چه زمانی پیدا شده است.
سپس، شروع به یادداشت کردن شواهدی کنید که این باورهای منفی را به چالش می‌کشند. «من در حل جدول کلمات متقاطع مهارت زیادی دارم.» یا «خواهرم هفته‌ای یک بار تلفن می‌زند تا با هم حرف بزنیم.» همچنین سایر چیزهای مثبتی را که درباره‌ی خودتان می‌دانید، بنویسید. مثلا «من آدم باملاحظه‌ای هستم» یا «آشپزی من عالی است» یا «دیگران به من اعتماد دارند». همچنین حرف‌های خوبی را که دیگران درباره‌تان می‌زنند، نیز بنویسید.
هدف‌تان این باشد که دستِ کم پنج مورد در فهرست‌تان یادداشت کنید و به طور منظم موارد دیگر را به آن اضافه کنید. سپس این فهرست را جایی قرار دهید که بتوانید آن را ببینید. با این کار می‌توانید به یاد بیاورید که چقدر خوبید!
دکتر ویلیامز می‌گوید: «این کار برای این است که به افراد کمک کند تا متوجه شوند که مانند هر کس دیگری، در کنار نقاط ضعف، نقاط قوت هم دارند و همچنین اینکه شروع به تشخیص این نقاط قوت در خودشان کنند.»
او می‌گوید: «ممکن است اعتماد به نفس پایین شما در زمان حال، به خاطر اتفاقاتی باشد که در زمان کودکی و نوجوانی‌تان رخ داده‌اند. اما در هر سنی که باشید می‌توانید رشد کنید و راه‌های جدیدی برای شناخت خودتان پیدا کنید.»
 
ناهید خان احمدی کارشناس ارشد روانشناسی