خود درمانی در زنان ایرانی

خود درمانی یکی از مشکلات جدی اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی در سراسر جهان، از جمله در ایران است. این مشکل به دلیل این‌که باعث افزایش سرانه مصرف دارو، ایجاد مقاومت دارویی، عدم درمان بهینه، مسمومیت‌های دارویی، عوارض ناخواسته، اختلال در بازار دارویی، هدر رفت هزینه، تاخیر احتمالی در درمان یک بیماری جدی، مخفی شدن نشانه‌هایی از یک بیماری شدید، تداخل با دیگر داروهای مصرفی و ... می‌شود.

بنابراین توجه به مصرف خودسرانه داروها در افراد جامعه، از اهمیت زیادی برخوردار است.
بررسی‌ها نشان داده که دلیل بیش‌تر از سه درصد از موارد ناهنجاری‌های مادرزادی، مصرف خودسرانه دارو است. همچنین مطالعات مختلف نشان داده زنان برای درمان مشکلاتی مانند دردهای قاعدگی، رفع علائم یائسگی و ... خودسرانه از داروها استفاده می‌کنند.

در همین راستا، توجه به مصرف خودسرانه دارو در زنان، به دلیل قرار گرفتن در دوران‌های حساس مانند بارداری و شیردهی و همچنین ارتباط بیشتر با افراد خانواده و الگو بودن برای سایر اعضای خانواده، اهمیت بیشتری دارد.

بر همین اساس پژوهشگران با انجام یک بررسی سیستماتیک، شیوع خوددرمانی در زنان ایرانی را بررسی کردند.
برای انجام این مطالعه تمام مقالات مرتبط با شیوع خوددرمانی در زنان ایرانی در پایگاه‌های اطلاعاتی بین‌المللی و پایگاه داده‌های ملی جستجو شد و تمامی این مقالات مرتبط که تا تاریخ ۴ دی‌ماه ۱۴۰۰ منتشر شده بودند، مورد ارزیابی قرار گرفت.

در نهایت پس بررسی ۴۸۴، مقالات غیر مرتبط با موضوع و مقالاتی که شرایط ورود به مطالعه را نداشتند، حذف شدند و ۱۳ مقاله که کیفیت لازم را داشتند، مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این ۱۳ مقاله در کل ۵ هزار و ۸۰۲ نفر مورد مطالعه قرار گرفته بودند.

بررسی‌های این مطالعه نشان داد که شیوع خوددرمانی در زنان ایرانی نسبتاً بالا و نزدیک به ۵۰ درصد است. همچنین این مطالعه نشان داد که دلایل متفاوتی برای خوددرمانی در میان زنان وجود دارد. یکی از علل مهم و موثر که در بیشتر مطالعات بر آن تاکید شده، در دسترس بودن داروها است.
همچنین هزینه بالای ویزیت پزشکان نیز از عوامل مهم در خوددرمانی به شمار می‌رود. به علاوه عوامل دیگری مانند جزئی بودن مشکل و بیماری، اعتقاد به بی‌ضرر بودن خوددرمانی، مهم تلقی نکردن بیماری، تجربه قبلی بیماری، نداشتن بیمه و ... دلایلی برای خوددرمانی است.
بررسی‌های این مطالعه نشان داد که خوددرمانی بیشتر برای درمان اختلالات گوارشی، کم‌خونی، سرماخوردگی و سردرد انجام می‌شود.
به‌گفته پژوهشگران این مطالعه؛ شیوع خوددرمانی در زنان ایرانی نسبتاً بالا است و نیاز به اقدامات و مداخلات موثر برای کاهش خوددرمانی در این گروه است.

این محققان معتقدند که ارائه اطلاعات مورد نیاز و بالا بردن آگاهی زنان در مورد عوارض ناشی از خوددرمانی، آموزش پزشکان و داروسازان در مورد تجویز صحیح و کافی مقدار دارو، اجتناب از ارائه داروهای بدون تجویز پزشک، افزایش دسترسی زنان به خدمات مراقبتی، کاهش هزینه‌های خدمات مراقبتی و فرهنگ‌سازی با استفاده از رسانه‌ها، به منظور کاهش خوددرمانی می‌تواند در کاهش این مشکل، کمک کننده باشد.

در انجام این تحقیق راضیه محمدی چرمهینی، صدیقه امیرعلی اکبری و سیده هانیه علم‌الهدی؛ پژوهشگران مرکز تحقیقات مامایی و بهداشت باروری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با یکدیگر مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه، آبان ماه سال جاری به صورت مقاله علمی با عنوان «بررسی شیوع خوددرمانی و عوامل مرتبط با آن در زنان ایرانی: یک مطالعه مرور سیستماتیک» در مجله زنان، مامایی و نازایی ایران منتشر شده است.

بنا بر همین گزارش از میگنا خود درمانی یک رفتار انسانی است که در آن یک فرد از یک ماده یا هرگونه نفوذ خارجی برای درمان بیماری‌های جسمی و روحی خود استفاده می‌کند.
به‌طور کلی، خود درمانی به عنوان "استفاده از داروها برای درمان اختلالات خودآزاری یا علائم یا استفاده متناوب یا ادامه استفاده از داروهای تجویزی برای بیماری یا نشانه‌های مزمن یا عود کننده تعریف شده‌است