مقایسه اثر بخشی مدل اجتناب اختلال فراگیر اضطراب و درمان شناختی رفتاری

دکتر معصومه شفیعی پایان‌نامه دکتري تخصصی خود تحت عنوان "تدوین مدل اجتناب متضاد اختلال اضطراب فراگیر: مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر این مدل و درمان شناختی رفتاری متمرکز بر هیجان بر علایم اضطراب، شدت هیجان و کنترل عاطفی زنان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر" را در بهمن 1400 به اتمام رسانده است پایان‌نامه ایشان توسط دکتر عزت­ اله قدم پور (استاد راهنما) و دکتر محمد عباسی (استاد مشاور) هدایت شده است.

چکیده
مقدمه و هدف: مداخله روان­شناختي در اختلال اضطراب فراگیر داراي جايگاه ويژه­اي است. اما آنچه که بر درمان تقدم دارد شناسایی متغیرهای دخیل در اختلال اضطراب فراگیر و تدوین یک مدل برای تبیین آن­ها می­باشد. در همین راستا، هدف این بخش از مطالعه تعیین رابطه علی بین آسیب­های دوران کودکی (سوء استفاده جنسی، هیجانی و فیزیکی، غفلت هیجانی و فیزیکی) و روان­رنجوری با علایم اختلال اضطراب فراگیر به وسیله میانجی گری مشکلات بین فردی (سردی و بازداری اجتماعی)، اجتناب متضاد هیجانی (ایجاد و حفظ احساسات منفی و ناراحتی مرتبط با تغییرات هیجانی) و اجتناب متضاد از نگرانی (نگرانی برای اجتناب از تغییرات هیجانی منفی، نگرانی برای ایجاد و حفظ احساسات منفی و نگرانی برای ایجاد تقابل مثبت) و همچنین مقایسه اثربخشی درمان شناختی-رفتاری هیجان­مدار (ECBT) و درمانی مبتنی بر این مدل بر علایم اضطراب، شدت هیجان و کنترل عاطفی زنان مبتلا به GAD انجام گرفت.

   مواد و روش­ها: این مطالعه از طرح مقطعی- توصیفی (مدل­سازی معادلات ساختاری) و نیمه آزمایشی استفاده شد. جامه آماری شامل تمام افرادی است که علایم اختلال اضطراب فراگیر را در شهر خرم آباد دارند، می­باشد که از میان این افراد 457 نفربه عنوان  نمونه بخش مدل­سازی مطالعه انتخاب شدند و سپس پرسش­نامه آسیب­های دوران کودکی  (CTQ)، پنج عاملی نئو  (NEO-FFI)، اجتناب متضاد از نگرانی (CAQ-W)، اجتناب متضاد هیجانی (CAQ-GE)، مشکلات پیچیده بین فردی (IIP-C) و مقياس کوتاه اختلال اضطراب فراگير(GAD-7) توسط آزمودنی­ها پاسخ داده شد.

در بخش اثربخشی نیز 45 نفر از میان آزمودنی­های بخش اول با توجه به نمره برش مقیاس اختلال GAD مصاحبه بالینی و ملاک­های ورود و خروج به صورت در دسترس و داوطلبانه انتخاب شدند و به صورت تصادفی در سه گروه درمان شناختی رفتاری متمرکز بر هیجان (ECBT)، (15 نفر)، درمان تدوینی مبتنی بر مدل (15 نفر) و گروه گواه (15 نفر) گمارده شدند، درمان تدوینی مبتنی بر مدل و درمان شناختی-رفتاری هیجان­مدار (ECBT)، هر کدام به طور جداگانه در 12 جلسه  90 دقیقه­ای (هفته­ای یک جلسه) برگزار شد و برای گروه گواه هیچ گونه مداخله­ای اعمال نشد.
ابزار این بخش پژوهش مقیاس GAD-7، شدت هیجان (EIS-R) و کنترل عاطفی (ACS) بود که آزمودنی­ها در پیش آزمون و پس آزمون به سوالات آن­ها پاسخ دادند. داده­ها نیز با استفاده از تحلیل معادلات ساختاری (SEM)، تحلیل کوواریانس چند متغیری (مانکووا)، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

نتایج: نتایج به دست آمده از بخش مدل­سازی نشان داد که مسیرهای آسیب­های دوران کودکی بر علایم اختلال اضطراب فراگیر با میانجیگری مشکلات بین فردی و اجتناب متضاد از نگرانی(55/7=Z_Value)، روان­رنجوری بر علایم اختلال اضطراب فراگیر با میانجیگری مشکلات بین فردی و اجتناب متضاد از نگرانی (17/7=Z_Value)، مشکلات بین فردی بر علایم اختلال اضطراب فراگیر با میانجیگری اجتناب متضاد از نگرانی (25/2= Z_Value) معنادار بودند، اما مسیرهای آسیب­های دوران کودکی بر علایم اختلال اضطراب فراگیر با میانجیگری مشکلات بین فردی و اجتناب متضاد هیجانی (96/1Z<)، مسیر روان­رنجوری بر علایم اختلال اضطراب فراگیر با میانجیگری مشکلات بین فردی و اجتناب متضاد هیجانی  (96/1Z<) و مسیر مشکلات بین فردی بر علایم اختلال اضطراب فراگیر با میانجیگری اجتناب متضاد هیجانی (96/1Z<) نیز معناد نبودند.

نتایج به دست آمده در بخش اثربخشی نیز نشان داد که درمان تدوینی مبتنی بر مدل و درمان شناختی-رفتاری هیجان­مدار باعث بهبود علایم اختلال اضطراب فراگیر، شدت هیجان و کنترل عاطفی در افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر می­شوندو درصد بهبودی آن­ها بیشتر از آزمودنی­های گروه گواه می­باشد. ولی دو گروه آزمایشی تفاوت معناداری با هم نداشتند (49/14=f، 001/0=p).

نتیجه­ گیری: در درمان علایم اختلال اضطراب فراگیر بهتر است آسیب­های دوران کودکی، روان­رنجوری، مشکلات بین فردی، اجتناب متضاد از نگرانی و اجتناب متضاد هیجانی مورد توجه اهداف درمانی قرار گیرد، علاوه بر این برای کاهش شدت علایم اختلال اضطراب فراگیر شدت هیجان و کنترل عاطفی در زنان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر از درمان شناختی-رفتاری هیجان­مدار و درمان مبتنی بر مدل پیشنهادی استفاده کرد.