سواد رسانه ای نوجوانان

سواد رسانه ای (Media Literacy) مجموعه‌ای از مهارت های قابل یادگیری است که به توانایی دسترسی، تجزیه و تحلیل و ایجاد انواع پیام‌های رسانه‌ای اشاره دارد و یک مهارت ضروری در دنیای امروزی به شمار می‌رود 
تنها سواد رسانه ای می‌تواند به فرد در تشخیص درست نوع تغذیه کمک کند. در غیر این صورت فرد دچار مسمومیت‌های ذهنی و فکری می‌شود و قدرت تشخیص درست و نادرست را از دست می‌دهد.
افرادی که سواد رسانه ای پایینی دارند دچار انتخاب‌های نادرست و هیجانات تلقینی رسانه می‌شوند. این گونه افراد کنترل تصمیمات و هیجانات خود را به رسانه واگذار می‌کنند و این موضوع تبعات خطرناکی برای جامعه و به صورت کلان کشور دارد
یا به زبان ساده تر علمی است که فرد برای استفاده از محتوا و پیام های رسانه ای به کار می گیرد این مفهوم با ایجاد و گسترش رسانه‌های سمعی و بصری، به وجود آمد و با گسترش شبکه‌های اجتماعی، روز به روز دارای ابعاد گسترده‌تر و پیچیده‌تری شد.

نتایج یک مطالعه جدید نشان می دهد که بسیاری از نوجوانان برای تشخیص تفاوت بین پیام های سلامت واقعی و جعلی آنلاین تلاش می کنند. به این ترتیب باید توجه داشت که این گروه از کاربران در خطر جدی گمراه شدن با اخبار جعلی هستند.

محققان دریافتند که بیش از چهار نفر از هر ۱۰ نوجوان (۴۱٪) نمی توانند تفاوت بین محتوای پزشکی آنلاین درست و جعلی را تشخیص دهند.
این مطالعه در زمانی انجام می شود که اطلاعات نادرست بهداشتی و اطلاعات نادرست، پیام های ایمنی عمومی مانند کمپین های واکسیناسیون را تضعیف می کند.

دکتر رادومیر ماساریک، محقق اصلی این پروژه و استاد دانشگاه کامنیوس در رابطه با موضوع فوق می ‌گوید: انفجار اطلاعات نادرست در حوزه سلامت در طول همه‌ گیری کووید-۱۹ رخ داده است. باید توجه داشت پیام های سلامت آنلاین غیرقابل اعتماد عمدتاً ناقص و نادرست هستند.

آن ها می توانند مردم را به سمت انتخاب های بهداشتی اشتباه سوق دهند و اعتماد آن ها را به مقامات بهداشتی دولتی مانند مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها کم کنند.
باید توجه داشت که این مطالعه بر روی نوجوانان متمرکز بود، زیرا ۷۱ درصد از این گروه سنی از اینترنت استفاده می‌ کنند و این موضوع، فیلتر کردن اطلاعات نادرست در میان گروه‌ های کودکان و بزرگسالان را آسان می ‌کند.
ماساریک در ادامه توضیحات خود می افزاید: از آنجایی که نوجوانان کاربران جدی اینترنت هستند، معمولاً انتظار داریم که از قبل بدانند چگونه به اطلاعات آنلاین نزدیک شده و آنها را ارزیابی کنند، اما به نظر می رسد برعکس این موضوع صادق باشد.
این تحقیق نشان می دهد که نوجوانان به یک وب سایت بسته به زبان مورد استفاده و ظاهر آن اعتماد دارند. اگر اطلاعات فوق به نقل از یک سازمان رسمی، برند معتبر، یا یک وب سایت با زبان تجاری باشد، احتمال بیشتری دارد که به آن اعتماد کنند.
محققان طی این مطالعه ارزیابی کردند که چگونه دستکاری در قالب و محتوای پیام‌ های بهداشتی آنلاین بر قابلیت اعتماد آن ها تأثیر می‌ گذارد. نتایج نشان می ‌دهد که اخبار جعلی اغلب از لینک های متعدد داخل پیام، اشتباهات گرامری، جذابیت ظاهری و فونت‌های پررنگ استفاده می ‌کنند.

طی این پژوهش، در مجموع ۳۰۰ دانش آموز بین ۱۶ تا ۱۹ سال باید هفت پیام بهداشتی را بر اساس قابل اعتماد بودن خود رتبه بندی می کردند. این پیام ها بر فواید خوردن میوه ها و سبزیجات مختلف متمرکز بود. برخی از پیام ها جعلی، برخی واقعی و بدون ویرایش و برخی واقعی اما ویرایش شده بودند.
این مطالعه نشان داد که تنها ۴۸ درصد از دانش ‌آموزان به پیام‌ های ویرایش نشده واقعی بیشتر از پیام‌های جعلی اعتماد دارند. در همین حال، ۴۱ درصد اعلام کردند که نمی توانند تفاوت بین پیام های سلامت آنلاین واقعی و جعلی را تشخیص دهند و ۱۱ درصد معتقد بودند که پیام های ویرایش نشده واقعی از محتوای جعلی کمتر قابل اعتماد هستند. این مطالعه همچنین نشان می ‌دهد که نوجوانان نمی ‌توانند تفاوت بین پیام‌ های واقعی و جعلی را در زمانی که محتوا معقول به نظر می‌ رسد، تشخیص دهند.

نویسنده این مطالعه ادامه می دهد: تنها نمونه اخبار جعلی که در مقایسه با پیام سلامت واقعی به میزان قابل توجهی کمتر مورد اعتماد بود، پیام های حاوی لینک اضافی و درخواست کلیک کردن بود.

نویسندگان مطالعه خاطرنشان می ‌کنند که باید آموزش بهتری برای کمک به نوجوانان برای حرکت در دنیای آنلاین و مواجه شدن با اخبار جعلی وجود داشته باشد.

تیم تحقیقاتی پیشنهاد می کند که دانش آموزان باید سواد سلامت و آموزش سواد رسانه ای داشته باشند. همچنین معلمان باید مهارت هایی مانند تفکر تحلیلی و استدلال علمی را آموزش دهند.
شرح کامل این مطالعات در آخرین شماره مجله تخصصی  Frontiers in Psychology منتشر شده است.


بنا بر همین گزارش از میگنا رسانه سلامت روان کشور سواد رسانه‌ای شامل شیوه‌هایی است که به افراد اجازه می‌دهد به رسانه‌ها دسترسی پیدا کنند، ارزیابی انتقادی کنند، و رسانه‌ها را ایجاد یا دستکاری کنند. سواد رسانه ای به یک رسانه محدود نمی شود و به عنوان مجموعه ای از شایستگی ها درک می شود که برای کار، زندگی و شهروندی ضروری است. هدف از آموزش سواد رسانه ای، کمک به افراد در هر سنی است که عادات سؤال و مهارت‌های بیان را توسعه دهند که آنها نیاز به متفکران انتقادی، ارتباطات مؤثر و شهروندان فعال در دنیای امروز هستند

براساس  تعريفي كه كارشناسان حوزه ارتباطات ارائه داده اند: سواد رسانه اي «توانايي دستيابي، تجزيه و تحليل، نقد ، ارزيابي و ايجاد ارتباط به گونه هاي مختلف است » (صبری، 1381).
از نظر آنان فرد واجد اين مهارت؛ قادر است به صورت منتقدانه، درباره آنچه در كتاب، روزنامه، مجله، تلويزيون، راديو، فيلم، موسيقي، تبليغات، بازي هاي ويدئوئي، اينترنت و ... مي بيند ، مي خواند و مي شنود، فكر كند. همچنين سواد رسانه اي از نظر برخي كارشناسان، به معناي فراگيري چگونگي توليد پيام با استفاده از رسانه هاي چاپي، سمعي و بصري و .... است