هپاتیت B و C؛ از ابتلا تا تشخیص و درمان
هم اکنون مبتلایان این ویروس در بین کسانی است که نوعی تزریق غیربهداشتی دریافت کرده اند. پرشمارترین قربانیان این اتفاق، معتادان تزریقی هستند.
در برخی مناطق کشور بیش از 70 درصد کسانی که بیش از یک سال تزریق مواد مخدر داشته اند به این ویروس آلوده هستند. حتی یک بار تزریق مواد مخدر هم می تواند باعث ابتلا شود.
حجامت نیز در شرایط غیربهداشتی یکی از راه های انتقال است. استفاده همگانی از وسایل یک بار مصرف در تزریق عضلانی یا وریدی داروها در بیشتر کشورها بسیار نادر است، اما در کشورهایی نظیر پاکستان که هنوز از سرنگ های تزریق در برخی مراکز برای چند بار استفاده می شود، انتقال هپاتیت C از این طریق نسبتا شایع محسوب می شود .
ابتلا در دندان سازی های غیراستاندارد هنوز یک خطر است. ابتلای نوزاد از مادر نادر و ابتلا از طریق تماس جنسی ممکن، البته با احتمالی بسیار کمتر از هپاتیت B است.
هپاتیت C، البته با احتمال موفقیت بین 50 تا 70 درصد با درمان های فعلی در دسترس قابل علاج است. درمان های جدیدی برای این ویروس شناخته شده است که شانس موفقیت بیشتری دارد.
از جمله آنها داروی «سوفوسبوویر» است که در همین ماه میلادی وارد بازار شده و هزینه سرسام آوری در حد 210 میلیون تومان دارد.
با این هزینه های هنگفت با وجود ساخت داروهای جدید با موفقیت بیشتر در درمان، متاسفانه تغییر خاصی در روند بیماری طی پنج سال گذشته که این داروها وارد بازار شده است حتی در کشورهای غربی رخ نداده است. پس باید بر عنصر پیشگیری و شناسایی بیماران تاکید بیشتری کرد.
بسیاری از کسانی که به این ویروس آلوده هستند از ابتلای خود بی خبر ند. توصیه می کنم همه کسانی که قبل از سال 1375 خون و فرآورده های خونی دریافت کرده اند و همه کسانی که سابقه اعتیاد تزریقی، خالکوبی یا حجامت در شرایط غیربهداشتی دارند، همچنین کسانی که سابقه تماس جنسی خارج از خانواده داشته اند برای این ویروس خود را آزمایش کنند البته تفسیر آزمایش هم به همین آسانی نیست. در وهله اول یک تست سرولوژی برای غربالگری انجام می شود.
این تست بسته به اختصاصی بودن کارخانه تولیدکننده می تواند موارد مثبت کاذب هم داشته باشد بنابراین باید نتیجه با تست های دیگر که اکنون در سازمان انتقال خون و برخی آزمایشگاه های ویروس شناسی در کشور انجام می شود، تائید شود.
در صورت مثبت بودن تست های دوم که اختصاصی تر است، باید بیمار در مسیر بررسی تخصصی با تست های مولکولی قرار گیرد تا در صورت لزوم درمان مناسب برایش شروع شود.
مبتلایان به این ویروس باید کبد خود را از ضایعه بیشتر به دلیل تماس با دیگر مواد مضر به کبد حفظ کنند.
مطالعات مختلف نشان داده مصرف الکل و دخانیات شانس پیشرفت بیماری کبدی در آنها را بیشتر می کند و احتمال ابتلای به سرطان کبد را هم زیاد می کند.
چاقی و قند خون کنترل نشده نیز اثر مضاعفی بر تخریب کبد آنها دارد. به هر حال مثل همه بیماری های دیگر باید بیشتر بر پیشگیری تاکید کرد.
شناسایی مبتلایان و رعایت اصول بهداشتی در تماس با خون و مایعات بدن آنها و استفاده نکردن از وسایل شخصی مثل تیغ و وسایل اصلاح اهمیت زیادی دارد.
وقتی هپاتیت مزمن می شود
ویروس های زیادی هستند که می توانند کبد را ملتهب کنند یا به اصطلاح ایجاد هپاتیت کنند، اما از بین آنها ویروس های هپاتیت B و C منجر به هپاتیتی مزمن می شوند یعنی بیماری در صورت درمان نشدن ادامه پیدا کرده و کبد را در طول زمان تخریب می کند البته ویروس هپاتیت D هم وجود دارد که فقط در بیماران مبتلا به هپاتیت B به عنوان یک عفونت همراه رخ می دهد.
تخریب کبد در هپاتیت مزمن باعث می شود این عضو مهم بدن، به مرور کارکرد خود را از دست بدهد و علائم نارسایی کبد بروز کند.
نارسایی مزمن کبد را به عنوان سیروز می شناسیم البته سیروز در معنای علمی خود تشخیصی است که در آسیب شناسی معلوم می شود و به همین دلیل برخی بیماران که به ظاهر سالم هم هستند ممکن است در نمونه برداری سیروز داشته باشند، اما آنچه که به صورت بالینی و علامت دار قابل تشخیص است یا سیروز کبدی علامت دار با علائمی چون یرقان مزمن، خونریزی از واریس مری، جمع شدن آب در داخل شکم یا آسیت، ورم پا، گیجی و خواب آلودگی همراه با تغییرات آزمایش های کبدی خود را نشان می دهد. از دیگر عوارض هپاتیت های مزمن، احتمال ابتلا به سرطان کبد است.
نه این که همه مبتلایان به هپاتیت ویروسی مزمن، سرطان کبد می گیرند، اما شانس این عارضه در این افراد تا صد برابر نسبت به افراد فاقد این عفونت ها افزایش پیدا می کند.
بسیار مهم است که قبل از این که هپاتیت مزمن علامت دار شود بیماران شناسایی شوند و در صورت لزوم درمان مناسب دریافت کنند.
دکتر کامران باقری لنکرانی - فوق تخصص کبد
