تشخیص اختلالات روانی در صلاحیت روانپزشک است نه قاضی!

به گزارش میگنا چهار انجمن روان‌شناسی و روان‌پزشکی ایران در نامه‌ای به رییس قوه قضاییه نسبت به احکامی که برای چند بازیگر زن (آزاده صمدی، افسانه بایگان و لیلا بلوکات) به دلیل عدم رعایت حجاب اسلامی صادر شده، واکنش نشان دادند. آن‌ها احکام صادره را «سوء‌استفاده از روان‌پزشکی و روان‌شناسی» خواندند.

بنا برهمین گزارش سایت رسمی انجمن روانشناسی ایران متن نامه چهار انجمن علمی سلامت روان کشور به محسنی اژه‌ای را شرح زیر منتشر کرد:

باسمه تعالی
جناب آقای غلامحسین محسنی اژه‌ای
رئیس محترم قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران

با سلام و احترام
اخیراً حکم یکی از هنرمندان کشور با اتهام بی حجابی در انظار عمومی در رسانه‌های فراگیر به شکلی گسترده منتشر شده و رسماً مورد تکذیب قرار نگرفته است. در متن حکم آن‌طور که تصویر آن در رسانه‌ها منتشر شده چنین آمده است:

"با مراجعه به مراکز رسمی روانشناسی و مشاوره نسبت به درمان بیماری شخصیت ضد اجتماعی( نیاز به دیده شدن از طریق عدم رعایت مقررات عمومی و رفتارهای نابهنجار و ضداجتماعی) به صورت هر دو هفته یک بار اقدام و گواهی سلامت خود را در پایان دوره درمان ارائه نماید."

در مورد دیگری نیز بر اساس خبر مندرج در رسانه‌های رسمی، محکومیت هنرمند مشهور کشور در ارتباط با اتهام مستند به نوع پوشش چنین بوده است:

"هر هفته یک بار با مراجعه به مراکز رسمی مشاوره و روان شناسی نسبت به درمان بیماری روحی و شخصیت ضد خانواده اقدام و در پایان دوره درمان گواهی سلامت خود را ارائه نماید".

با توجه به ارتباط موضوع با رشته‌های روانپزشکی و روان‌شناسی موارد زیر به استحضار می‌رسد:

1- آنچه در متن حکم به عنوان استدلال تشخیص یک بیماری به نام شخصیت ضداجتماعی بیان شده، مناسب، منطقی و قانع کننده نیست. هم‌چنین عنوان تشخیصی بیماری روحی و شخصیت ضد خانواده، عنوانی غیر علمی، غریب و به‌کارگیری آن برای اهل فن ناباورانه است.

۲- تشخیص اختلالات روانی در صلاحیت روانپزشک است نه قاضی؛ همانگونه که تشخیص سایر بیماری‌ها در صلاحیت پزشکان است نه قضات. ارجاع افراد به مراکز روان‌شناسی و مشاوره جهت اعمال تغییر در سبک زندگی و انتخاب‌های فردی آنها متعارض با اصل خود مختاری به عنوان یکی از اصول اخلاقی این حرفه است. از برچسب زدن به رفتارهای افراد با عناوین تشخیصی روان پزشکی باید پرهیز نمود. چنین برخوردی هم از جهت گسترش و برجسته سازی انگ بیماری‌های روانی، در ذهنیت افراد جامعه نتیجه‌ای ناخوشایند خواهد داشت و هم به تشدید خودداری مردم نیازمند درمان، از پیگیری درمان ضروری خود، دامن خواهد زد و به موقع اجتماعی دسترسی به خدمات سلامت روان خواهد افزود.

سوء استفاده از روان پزشکی و روان شناسی تاریخی طولانی و تأسف بار دارد. برچسب زدن بر برده‌های نافرمان یا تشخیص روان پزشکی در ایالات متحده آمریکا و حبس طویل المدت مخالفان کمونیسم در بیمارستانهای روانی شوروی، تنها دو نمونه از موارد سوء استفاده از روان پزشکی روان شناسی در تاریخ بشر است.

به کارگیری تشخیص روان پزشکی برای تنبیه افراد، صورتی از چنین سوء استفاده ای است و پیامدهای جبران ناپذیری چه از جنبه نقض کرامت انسانها با هدف تحقیر، چه از زاویه آسیب دیدن جایگاه اجتماعی افراد کثیر مبتلا به مشکلات سلامت روان در جامعه، چه از نظر دشوارتر شدن ارائه خدمات سلامت روان به نیازمندان، و چه از بابت خدشه دار شدن وجهه روان پزشکی و روان شناسی کشور در جهان به دنبال دارد.

انجمن‌های علمی زیر از جناب‌عالی تقاضا دارند برای اصلاح تبعات فردی و عمومی چنین احکامی، دستور مقتضی صادر فرمایید. امید است با پیگیری و تلاش شما حساسیت در قبال سوء استفاده از روان پزشکی روان شناسی در بدنه قوه محترم قضاییه نهادینه و برکات آن نصیب جامعه و کشور شود.

این انجمن ها مانند همیشه آماده‌اند در مسیر رشد و تعالی همه نظامات مرتبط با سلامت روان عمومی و از جمله حقوق مردم در ارتباط با بیماری‌های روان‌پزشکی، وظیفه مشورتی و کارشناسی خود را ایفا نمایند.

دکتر مجید صادقی، رئیس انجمن علمی روان پزشکان ایران
دکتر احمدعلی نوربالا، رئیس انجمن علمی پزشکی روان تنی ایران
دکتر بهروز دولتشاهی، رئیس انجمن علمی روان درمانی ایران
دکتر حمید رضا پورشریفی، رئیس انجمن روانشناسی ایران