تحصيل در خارج از كشور، مهاجرت نيست
رئيس دانشگاه صنعتي شريف
براساس آمار بنياد ملي نخبگان در حال حاضر بيش از يكهزار و 300 نخبه و استعداد برتر در دانشگاه صنعتي شريف تحت پوشش اين بنياد قرار دارند كه اين موضوع باعث شده مسئولان بنياد ملي نخبگان براي پاسخگويي هرچه بهتر به اين افراد دفتر نمايندگي بنياد را در اين دانشگاه راه‌اندازي كنند.
همچنين در كنكور سراسري سال 90 از ميان 100 نفر اول و 500 نفر اول گروه آزمايشي رياضي و فني به ترتيب 98 و 68 درصد دانشگاه صنعتي شريف را به عنوان دانشگاه محل تحصيل خود انتخاب كرده‌اند. بنابراين دانشگاه شريف را مي‌توان به عنوان يكي از برترين دانشگاه‌هاي كشور نام برد.
در هفته‌هاي اخير دوباره موضوع تكراري اما استراتژيك خروج و مهاجرت نخبگان در رسانه‌ها مطرح و دانشگاه صنعتي شريف مبدا اين خروج‌ها عنوان شد. گفته مي‌شود بيشتر فارغ‌التحصيلان دوره كارشناسي و كارشناسي ارشد اين دانشگاه به دانشگاه‌هاي معتبر خارجي رفته و به ايران بازنمي‌گردند.
اين موضوع بهانه‌اي شد تا به سراغ دكتر رضا روستا آزاد، رئيس دانشگاه صنعتي شريف برويم تا اين موضوع را در بوته نقد و بررسي قرار دهيم و وضعيت اين دانشگاه را به لحاظ ارتباط با صنعت و اجراي طرح‌هاي كلان ملي جويا شويم.
با توجه به بحث خروج نخبگان از كشور و مبدابودن دانشگاه صنعتي شريف براي اكثر خروج‌ها، نگاه شخصي شما به عنوان رئيس معتبرترين دانشگاه نخبه‌پرور كشور در اين‌باره چيست؟
مسائل و گزارش‌هايي كه بتازگي توسط برخي رسانه‌ها درباره خروج نخبگان مطرح شده داراي اشكالات فراواني است، چراكه حضور دانشجويان در دانشگاه‌هاي مطرح جهان كه شايد هم بيشتر آنها از دانشگاه صنعتي شريف باشند به معناي مهاجرت نيست در صورتي كه دانشجويان دكتري پس از فارغ‌التحصيلي به عنوان عضو هيات علمي دانشگاهي مثل استنفورد مشغول به فعاليت شود مي‌توان آن را خروج نخبگان اطلاق كرد. اين در حالي است كه من هم در يكي از دانشگاه‌هاي كانادا تحصيل كرده‌ام و پس از فراغت از تحصيل به ايران بازگشته‌ام. جامعه ايراني به دليل زاد و ولد بالاي سال‌هاي گذشته، بافت جمعيتي بسيار جواني دارد كه اين نسل جوان بشدت علاقه‌مند به تحصيل است؛ در كشور هم تلاش‌هاي زيادي صورت گرفته كه ادامه تحصيل براي جوانان فراهم شود. زماني تنها 10 تا 20 درصد جوانان به دانشگاه راه مي‌يافتند، اما در حال حاضر در دوره كارشناسي ظرفيت خالي وجود دارد و كسي نيست كه خواهان ورود به دانشگاه باشد اما صندلي براي او نباشد، حداقل فرصت براي ادامه تحصيل طرح فراگير دانشگاه پبام نور است.
براي دوره كارشناسي ارشد هم تلاش‌هاي زيادي صورت گرفته كه از نظر كمي جذب دانشجو افزايش يافته است و حتي در دانشگاه صنعتي شريف چنانچه 1200 دانشجو كارشناسي پذيرش شود، در مقابل 1400 دانشجوي كارشناسي ارشد پذيرش مي‌شود. البته براي دوره دكتري هم‌اكنون ظرفيت دانشگاه‌ها پايين است كه جامعه هم به تعداد بالاي آن احتياج ندارد، اما ولع آن در كشور وجود دارد چراكه براساس آمار وزارت علوم تعداد قابل توجهي از دانشجويان در خارج از كشور حتي در كشورهاي ضعيفي مانند ارمنستان و تاجيكستان در حال تحصيل در دوره دكتري هستند بنابراين با افزايش ظرفيت هم در نظام برنامه‌ريزي كشور پاسخگوي نياز‌ها نخواهيم بود.
بنابراين ما با سيل عظيمي از جوان‌هايي كه قصد ادامه تحصيل دارند، مواجه هستيم كه يك واقعيت است، اما آنچه به چشم مي‌آيد نخبگان آنها است. در حال حاضر در كشورهايي مانند هند، ارمنستان، مالزي و اكراين تعداد زيادي از دانشجويان در مقطع دكتري تحصيل مي‌كنند، اما اين دانشجويان در آمار نخبگان بر‌آورد نمي‌شوند، اما دانشجويي كه از دانشگاه صنعتي شريف قصد تحصيل در دانشگاه خارج را دارد در آمار خروج نخبگان مي‌آيد طبيعتا به كشورهاي نامبرده هم نمي‌روند بلكه هدف آنها تحصيل در دانشگاه‌هاي آمريكاي شمالي است.
نكته قابل تامل ديگر اين است كه حتي دانشجويان نخبه ايران به دانشگاه‌هاي اروپايي هم نمي‌روند به عنوان مثال توتال به دانشجويان دانشگاه صنعتي شريف بورس تحصيلي مي‌داد، اما بعدها آن را قطع كرد به دليل اين‌كه دانشجويان از بورسيه فرانسه استفاده مي‌كردند و به دانشگاه‌هاي آمريكايي مي‌رفتند.
چرا فقط خروج دانشجويان اين دانشگاه به چشم مي‌آيد؟
عمده كساني كه از دانشگاه صنعتي شريف از كشور خارج مي‌شوند، مقصدشان كشورهاي كانادا و آمريكاست. البته شايد در اخذ ويزا دچار مشكل شوند اما مدتي است كه سياست اين دو كشور در اعطاي ويزا بويژه براي نخبگان علمي تسهيل شده است. بنابراين آنچه به چشم مي‌آيد خروج دانشجويان دانشگاه صنعتي شريف از كشور به مقصد آمريكاي شمالي است، چراكه اين دانشجويان در رده نخبگان و رتبه‌هاي اول كنكورهاي سراسري و المپيادي‌ها هستند، در حالي كه خروج ساير دانشجويان به دليل اين‌كه در اين محدوده قرار ندارند به چشم نمي‌آيد.
در سفر اخير من به كشور سنگاپور و مالزي، بسياري از دانشجويان ايراني را ديدم كه فارغ‌التحصيل دانشگاه آزاد اسلامي بودند از اين رو ادامه تحصيل براي مقاطع تحصيلات تكميلي بخصوص مقطع دكتري كاملا طبيعي است.
بنابراين، رفتن دانشجويان دانشگاه صنعتي شريف ـ كه از برترين‌هاي كنكورهاي سراسري هستند ـ به دو كشوري كه دانشگاه‌هاي آنها در سطح بالايي قرار دارند طبيعي به نظر مي‌رسد اما اين‌كه اين دانشجويان به كشور بازمي‌گردند بحث ديگري است.
در اين خصوص، نكته مهم اين است كه در چهار، پنج سال اخير بحران مالي در كشورهاي غربي بحث پژوهش و علم را تحت تاثير قرار داده است.
به عنوان مثال هياتي كه از كشور انگلستان به دانشگاه آمده بودند، اظهار كردند سال‌هاست دولت و منابع عمومي براي پژوهش در دانشگاه‌ها بودجه‌اي خرج نمي‌كنند. بنابراين هنجار پژوهش در جايي مثل انگليس روز به روز پس مي‌رود، چراكه پژوهش يك فعاليت سرمايه‌گذاري درازمدت است و نيازمند داشتن وضعيت مالي خوب است.
در سفر اخيرم به سنگاپور بسياري از همكاران گذشته‌ام را ديدم كه در در دانشگاه ايلينويز تدريس مي‌كردند، وقتي از آنها درباره علت حضورشان در اين كشور جويا شدم گفتند در اينجا دنبال پول هستيم چراكه ديگر در كشور آمريكا خبري از پول نيست. يك استاد در دانشگاه آمريكايي حداكثر 100 هزار دلار گرنت (بودجه تحقيقاتي) دريافت مي‌كند در حالي كه همين استاد در سال اول در كشور مالزي يك ميليون دلار گرنت دريافت مي‌كند. در چنين فضايي جاذبه دنياي غرب براي پذيرش دانشجويان تحصيلات تكميلي خيلي پايين آمده و حتي ما شاهد مهاجرت معكوس هستيم.
به نظر من ادعاي كساني كه مي‌گويند مهاجرت نخبگان به اين مفهوم زياد شده است، پايه‌اي ندارد. اين افراد يا نمي‌دانند كه اين روند در گذشته به چه شكل بوده يا خودشان را به غفلت زده‌اند. هميشه مساله خروج نخبگان دركشور وجود داشته و در حال حاضر هم وضعيت معكوسي به خود گرفته است كه دليل اصلي آن هم مي‌تواند بحران مالي دنياي غرب و ايجاد ظرفيت‌هاي جديد در كشور باشد.
به طوري كه افزايش ظرفيت در مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري در دانشگاه‌هاي كشور طبيعتا مانع خروج تعداد زيادي دانشجو شده است و در اين صورت خيلي‌ها لزومي نمي‌بينند به خارج بروند. بنابراين بزرگ‌كردن جرياني كه هميشه بوده و به نظر من تضعيف هم شده است، يك اقدام سياسي است و افراد ذي‌نفع به دنبال بهره‌برداري سياسي از آن هستند.
اقدامات شما براي جذب دانشجويان نخبه در دانشگاه صنعتي شريف چه بوده است؟
تاكنون برنامه‌هاي مختلفي در دانشگاه اجرا شده است. يكي از جاذبه‌هاي تحصيل در دانشگاه‌هاي خارج از كشور نبود امتحانات متعدد براي ادامه تحصيل برخلاف وجود آزمون‌هاي فراوان در ايران است. بنابراين دانشجويان در دانشگاه‌هاي خارجي علاوه بر ورود بدون آزمون در مقاطع بالاتر از بورس تحصيلي هم استفاده مي‌كنند. در اين خصوص چنانچه همين شرايط در دانشگاه‌هاي داخلي فراهم شود معمولا دانشجويان ترجيح مي‌دهند در كنار خانواده ادامه تحصيل دهند.
اين در حالي است كه هم‌اكنون يك دانشجو براي ادامه تحصيل در دانشگاه‌هاي كشور بايد آزمون‌هاي متعددي مانند ورود به دوره كارشناسي، كارشناسي ارشد، دكتري و امتحان جامع دكتري و آزمون پروپوزال را پشت سر بگذارد كه تمامي آنها باعث خستگي و دلسردي دانشجويان مي‌شود.
از سوي ديگر، بسياري از دانشجوياني كه در آزمون‌هاي متعدد در قالب كنكورهاي سراسري قبول نمي‌شوند با ارسال مدارك خود به راحتي مي‌تواند در دانشگاه‌هاي خارجي پذيرش بگيرند. بنابراين اگر بتوان آزمون‌هاي مختلف را كم كرد و از طرف ديگر براي دانشجويان دوره‌هاي تحصيلات تكميلي كمك هزينه تحصيلي در نظر گرفت، مطمئنا تمايل به حضور در دانشگاه‌هاي خارج از كشور كاهش مي‌يابد. در اين خصوص دانشگاه صنعتي شريف اقداماتي انجام داده كه يك مورد آن اجرايي كردن آيين‌نامه استعدادهاي درخشان است. بر اين اساس، دانشجوياني كه معدل و سوابقشان نشان مي‌دهد كه وضعيت خوبي دارند، لزومي بر شركت در آزمون‌هاي مجدد جهت ورود به مقاطع بالاتر را ندارد.
اما مشكل اين آيين‌نامه پذيرش تعداد كم دانشجو است؟
در حال حاضر قانون 10 درصد اجرا مي‌شود به طوري كه در هر رشته 10 درصد ظرفيت پذيرش از دانشجويان استعداد برتر خواهد بود به عنوان مثال اگر قرار است در دوره دكتري ده دانشجو پذيرش شود، 10 درصد اين ظرفيت يعني يك نفر به صورت استعداد درخشان پذيرش مي‌شود كه البته اين ميزان تعداد كمي را در بر مي‌گيرد و بايد افزايش يابد. از سوي ديگر، بنياد ملي نخبگان به اين موضوع كمك كرده و طرحي را به تصويب رسانده است كه از طريق آن، 10 درصد ظرفيت پذيرش هم بايد از نخبگان دانشگاه‌هاي ديگر كه توسط اين بنياد معرفي شده، پذيرش شود.
اقدامات ديگري هم صورت گرفته است؟
بله! دانشگاه صنعتي شريف به دنبال اين است كه تمامي استادان دانشگاه را با صنعت مرتبط كند به طوري كه يا از طريق گرنت يا قرارداد ارتباط با صنعت منابع مالي خوبي جذب كند. استادي كه از اين دو طريق فعال باشد هم منابع مالي خوبي در اختيارش خواهد بود و هم مي‌تواند با استفاده از اين منابع به سوي حل مشكلات كشور حركت كند و هم مي‌تواند پروژه‌هاي زيادي را براي دانشجويان خود تعريف كند. همچنين در اين صورت استاد مي‌تواند به دانشجو كمك هزينه پژوهش بدهد كه بين 500 هزار تا يك ميليون تومان متغير است كه عاملي براي حضور دانشجويان دكتري در كشور خواهد شد تا اين‌كه دانشجويان در محيط غربت زندگي كنند. طي پنج سال گذشته تعداد استاداني كه قرارداد ارتباط با صنعت داشته‌اند از 10درصد به 35 درصد افزايش داشته است.
برنامه راهبردي ديگر دانشگاه صنعتي شريف در اين حوزه تاسيس شركت‌هاي دانش‌بنيان دانشگاهي است؛ در حال حاضر با راه‌اندازي اولين مركز رشد كشور در دانشگاه تاكنون بيش از صد شركت موفق شده‌اند پس از كسب مهارت‌هاي لازم از مركز رشد دانشگاه خارج شوند و در حال حاضر 30 شركت يا هسته پژوهشي دانش‌بنيان كه توسط دانشجويان و استادان و فارغ‌التحصيلان دانشگاه تاسيس شده است در مركز رشد دانشگاه صنعتي شريف مستقر هستند. باور ما اين است كه بايد مانند شعار يونسكو كه مي‌گويد «دانشجو فرد مي‌آيد شركت فارغ‌التحصيل مي‌شود» بايد از طريق ساز وكارهايي كمك كنيم كه جوانان دانشجو بتوانند با كمك استادان و ساير فارغ‌التحصيلان يك شركت دانش‌بنيان تاسيس كنند كه در اين صورت انگيزه بالايي براي ادامه تحصيل در خارج از كشور باقي نمي‌ماند. بنابراين، اين اقدامات راهبردهايي است كه در دانشگاه شريف طي سال‌هاي گذشته انجام شده و نتايج آن هم ديده شده است.
پس از نظر شما اقدامات دانشگاه صنعتي شريف تا حدي مانع خروج نخبگان اين دانشگاه شده است؟
من با تعاملاتي كه با بسياري از دانشجويان حاضر در دانشگاه‌هاي آمريكايي و كانادايي داشته‌ام نوعا اين دانشجويان عنوان مي‌كنند استاداني كه ما در شريف داشته‌ايم اگر از استادان دانشگاه‌هاي معتبر خارجي بالاتر نباشند پايين‌تر نيستند، اما نكته مهم و وجه تمايز آن، اين است كه در دانشگاه‌هاي معتبر آمريكايي و كانادايي امكانات تجهيزاتي و منابع مالي بهتر است كه اين دو عامل جاذبه اصلي حضور دانشجويان در اين دانشگاه‌ها محسوب مي‌شود.
اما از سوي ديگر، وقتي يك دانشجو چهار سال در دوره دكتري يا شش سال با دوره كارشناسي ارشد در كشورهاي خارجي حضور داشته باشد، اين فرصت طولاني امكان خوگرفتن دانشجو با محيط را فراهم مي‌كند. اين در حالي است كه در كشورهايي مثل هند، سنگاپور، مالزي و ژاپن محيط اجتماعي براي يك ايراني جاذبه ندارد، اما در آمريكاي شمالي و اروپا اين جاذبه وجود دارد. بنابراين من ترجيح مي‌دهم دانشجوي ما به مدت چهار و شش سال بيشتر در اين كشورها نباشد، چرا كه پس از اين مدت طولاني، عمده دانشجويان جذب شركت‌ها مي‌شوند.
از اين‌رو مدلي كه در دانشگاه صنعتي شريف و در كميته روابط بين‌الملل اين دانشگاه مصوب شده است، برنامه‌هاي 2+2 در مقطع دكتري و برنامه 1+1 در مقطع كارشناسي ارشد است.
با توجه به اين‌كه دوره دكتري و كارشناسي ارشد به نسبت مساوي از پژوهش و آموزش تشكيل شده است در برنامه 1+1 در دوره كاشناسي ارشد، دانشجو يك سال در ايران و يك سال در خارج و در دوره دكتري دو سال در ايران و دو سال در خارج از كشور حضور خواهد داشت. از اين‌رو با توجه به اين‌كه دانشگاه در حوزه آموزش مشكلي نداشته و از استادان بسيار خوبي برخوردار است، دانشجو يك سال آموزش را در دوره كارشناسي ارشد در دانشگاه صنعتي شريف مي‌‌گذراند و يك سال مربوط به پژوهش را هم به دانشگاه خارج مي‌رود؛ در اين صورت اين مدل براي ما ايده‌آل است.
البته در وزارت علوم اين برنامه تحت عنوان فرصت مطالعاتي براي دانشجويان دكتري كه 6 تا 9 ماه است، اجرا مي‌شود. اما در اين مدل همه محسنات جمع است به طوري كه دانشجو جذب دانشگاه داخل مي‌شود و هم از طريق دانشجو يك همكاري پژوهشي بين دانشجو، استاد و گروه تحقيقاتي خارج از كشور ايجاد مي‌شود، همچنين دانشجو از امكانات و ارتباطات خارج هم استفاده مي‌كند.
از سوي ديگر، يك يا دو سال زمان كافي براي خوگرفتن دانشجو نيست. البته باز ممكن است كساني هم ماندگارشوند، اما به دليل اين‌كه زمان كوتاه است و دانشجو بايد مدرك خود را از دانشگاه مبدا دريافت كند خروج به خصوص در دوره دكتري كاهش مي‌يابد.
آيا اين مدل را اجرايي هم كرده‌ايد؟
بله! برخي تست‌هاي اوليه انجام شده اما مشكلاتي دارد كه در حال حل است. من خودم يك دانشجو در سوئيس و اتريش در دوره‌هاي كارشناسي ارشد و دكتري دارم.
دانشگاه‌هاي ديگر كشور چقدر مثل شما هستند؟
در ابتداي دولت نهم حدود 50 دانشگاه در كشور وجود داشت كه هم‌اكنون اين تعداد به 150 دانشگاه افزايش يافته است كه اين گسترش كمي و سريع بوده است.
در ميان دانشگاه‌هاي كشور، دانشگاه‌هايي مانند صنعتي شريف، تهران، اميركبير، تربيت مدرس، علم و صنعت، خواجه نصيرالدين طوسي، شهيد بهشتي، اصفهان، فردوسي مشهد، تبريز، شيراز و اصفهان جزو دانشگاه‌هاي برتر محسوب مي‌شوند كه گام‌هاي خوبي در اين زمينه برداشته‌اند. البته دانشگاه‌هايي مانند شهيد چمران اهواز، همدان، رازي كرمانشاه، سيستان و بلوچستان، خليج فارس، بوشهر و يزد عملكرد خوبي طي سال‌هاي گذشته داشته‌اند كه مي‌توانند چشم‌انداز خوبي داشته باشند.
اما در ميان ده دانشگاه برتر كشور، دانشگاه صنعتي شريف نقش پيشتازي را ايفا مي‌كند حتي بسياري از دانشگاه‌هاي ديگر با برنامه‌هاي ما رقابت مثبت و سازنده‌اي دارند. البته در اين ميان، برخي دانشگاه‌ها تا حدي برندفروشي مي‌كنند و براي اين‌كه منابع مالي بيشتري دستشان بيايد در استانداردهاي آموزشي خود كوتاهي كرده و مدرك‌شان را دست كساني مي‌دهند كه شايسته برند دانشگاه نيستند. البته اين موضوع در اين دانشگاه‌ها هم اعتراضاتي را به همراه داشته است كه چرا فلان شعبه دانشگاه مدركي را ارائه مي‌دهد كه در دانشگاه‌هاي اصلي هم دانشجويان با رتبه كنكوري بالا و سختگيري استادان دريافت مي‌كنند.
در صحبت‌هايتان اشاره كرديد كه دانشگاه صنعتي شريف با دانشگاه‌هاي سطح اول دنيا همتراز است، آيا اين ادعا اغراق‌آميز نيست؟ آيا مشكل اصلي دانشگاه‌هايي مانند شريف را در تفاوت با دانشگاه‌هايي مثل MIT تنها در تجهيزات مي‌بينيد؟
اولا بسياري از استاداني كه هم‌اكنون در دانشگاه صنعتي شريف حضور دارند، فارغ‌التحصيلان دانشگاه‌هاي MIT، استنفورد و بركلي هستند. ثانيا بسياري از استاداني كه فارغ‌التحصيل اين دانشگاه‌ها هم نبوده‌اند و در دانشگاه‌هاي ديگر و حتي شريف تحصيل كرده‌اند، از آن استادان كمتر نمي‌درخشند. همچنين بسياري از فارغ‌التحصيلان دانشگاه صنعتي شريف هم‌اكنون اگر بهتر از فارغ‌التحصيلان بركلي وMIT نباشند پايين‌تر نيستند. البته طبيعتا فارغ‌التحصيلان داخل بايد بيشتر تلاش كنند تا خودشان را اثبات كنند، چرا كه به طور طبيعي يك باور عمومي وجود دارد كه فارغ‌التحصيلان خارج از نظر علمي قوي‌ترند. بنابراين اين موضوع اصلا اغراق‌آميز نيست بلكه منطقي است، اما مشكل اساسي و تفاوت اساسي در تجهيزات و ارتباطات بين‌المللي است.
به عنوان مثال، دانشگاه‌هاي ايراني براي خريد يك دستگاه، ابتدا مشكل تامين ارز دارند كه در صورت حل آن، هزاران مشكل ديگر پديد مي‌آيد كه از جمله آنها ارسال ارز در شرايط تحريم و دريافت دستگاه است؛ بنابراين دستگاهي كه در ايران به دليل تحريم‌هاي بين‌المللي امكان خريد نداشته است، در كشوري مانند سنگاپور دو تا سه نوع از آن در كنار هم قرار دارد.
آيا دانشگاه صنعتي شريف براي رفع برخي مشكلات خود با دانشگاه‌هاي معتبر خارجي قراردادي جهت برقراري ارتباطات بين‌المللي منعقد كرده است؟
بله! با يكسري از دانشگاه‌هاي كشورهايي مانند استراليا، نيوزيلند، اتريش و فرانسه ارتباطات و تعاملاتي داشته‌ايم، اما به دليل تحريم‌هاي بين‌المللي فضايي عليه ايران در دنيا ايجاد كرده‌اند كه مشكلاتي را براي تحقق اين قضيه ايجاد كرده است، اما با وجود اين مشكلات برخي همكاري‌ها در حال انجام است اما سختي‌هاي زيادي دارد.
دانشگاه از نظر تامين اعتبارات مالي در چه وضعيتي است؟ قرار بود از چند دانشگاه برتر كشور حمايت ويژه صورت بگيرد، آيا دانشگاه صنعتي شريف را حمايت كردند؟
خير! اين يك واقعيت است كه ما از نظر امكانات مالي دچار مشكل هستيم از سوي ديگر در صورت تامين اعتبارات مالي، در خريد تجهيزات مشكلات فراواني وجود دارد. اما در حال حاضر مشكل ديگر دانشگاه در كمبود فضاي فيزيكي است. در حال حاضر فضاي دانشگاه از سال 58 با بيش از 4000 دانشجو نسبت به زمان فعلي با 11 هزار دانشجو تفاوتي نكرده است بنابراين فضاي دانشگاه با وجود افزايش سه‌برابري دانشجويان، هيچ تغييري نداشته است. از سوي ديگر، بسياري از فعاليت‌هاي پژوهشي بخصوص براي دانشجويان دكتري به دليل نبود فضا در حالت تعليق است و حتي براي استادان تازه جذب شده مكاني در دانشگاه وجود ندارد تا در اختيارشان قرار داده شود.
دانشگاه صنعتي شريف در ايجاد ارتباط با صنعت چه اقداماتي انجام داده است؟
ايجاد ارتباط با صنعت كار بسيار مشكلي است، بسياري از استادان شايد نتوانند به طور مستقل با صنعت ارتباط برقرار كنند، بنابراين حوزه معاونت پژوهشي دانشگاه‌ها بايد اين كار را انجام دهند. در اين خصوص بتازگي معاونت پژوهش و فناوري و تحصيلات تكميلي دانشكده‌ها با يكديگر ادغام شده‌اند كه هدف از اين ادغام جهتگيري پايان‌نامه‌هاي كارشناسي ارشد و دكتري با پژوهش‌هاي مورد نياز كشور است. همچنين دسته‌ها و گروه‌هاي پژوهشي جديدي راه‌اندازي شده است به طوري كه بتازگي در 13 دانشكده دانشگاه صنعتي شريف حدود 20 مركز پژوهشي و پژوهشكده تاسيس شده است البته تاسيس بسياري از اين مراكز به تقاضاي يك دستگاه اجرايي بوده است.
به طوري كه طي سال‌هاي گذشته زماني وزارت صنايع و معادن سابق جزو فعال‌ترين دستگاه‌هاي اجرايي در ايجاد ارتباط با دانشگاه‌ها بخصوص دانشگاه شريف بود كه بعدا افول كرد. اين روند بخصوص در زمان وزارت مهندس محرابيان خيلي افول كرد و پس از ادغام اين وزارتخانه با وزارت بازرگاني تحركات براي ايجاد ارتباط با دانشگاه آغاز شده است. ارتباط دانشگاه‌ها با وزارت نفت زماني بسيار خوب بود، اما در زمان وزارت هامانه افت كرد و در زمان مهندس نوذري حركت‌هايي صورت گرفت اما باز در زمان وزارت ميركاظمي افول كرد. در حال حاضر ارتباط اين وزارتخانه با مديريت مهندس قاسمي با دانشگاه‌ها خيلي خوب در حال رشد است.
هم‌اكنون بيشترين ارتباطات در حوزه وزارت دفاع است و اين وزارتخانه در رتبه اول ارتباط با دانشگاه‌ها قرار دارد. در حالي كه انتظار مي‌رود وزارت صنعت و نفت به حالت قبلي بازگردند.
همان‌طور كه اطلاع داريد در اجراي طرح‌هاي كلان ملي، دانشگاه صنعتي شريف متولي اجراي طرح كلان موتورهاي توربو شده است. در حال حاضر اين طرح در چه مرحله‌اي است؟
موتورهاي توربوموتورهايي هستند كه استفاده‌هاي گوناگون دارند. در حوزه هواپيما توربوجت‌ها، در حوزه نفت و گاز توربوكمپرسورها و توربوپمپ‌ها و در حوزه نيرو توربوژنراتورها كاربرد دارند. تاكنون فعاليت‌هاي زيادي در اين زمينه در حوزه وزارت نفت، سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران انجام شده است اما بحث بر اين است كه ظرفيت‌ها را تجميع كنيم تا بتوان ادعا كرد توانمندي طراحي و ساخت موتورهاي توربو دركشور وجود دارد. درحال حاضر اين طرح كلان ملي در شوراي عالي علوم، تحقيقات و فناوري (عتف) تصويب شده و دبيرخانه مديريت طرح هم در دانشگاه صنعتي شريف بر عهده دارد.
اولين اقدام در اجراي طرح چيست؟
ما نحوه ورود به اجراي طرح را طراحي كرده‌ايم. در اين طرح برنامه‌ريزي‌شده كه از طريق ارتقاي يك موتور موجود فعاليت آغاز شود كه ان‌شاءالله در يك بازه زماني سه ساله، اولين موتور بومي ارائه شود كه در صنعت گاز براي توزيع گاز كشور كاربرد دارد. منبع: جام جم
همچنين در كنكور سراسري سال 90 از ميان 100 نفر اول و 500 نفر اول گروه آزمايشي رياضي و فني به ترتيب 98 و 68 درصد دانشگاه صنعتي شريف را به عنوان دانشگاه محل تحصيل خود انتخاب كرده‌اند. بنابراين دانشگاه شريف را مي‌توان به عنوان يكي از برترين دانشگاه‌هاي كشور نام برد.
در هفته‌هاي اخير دوباره موضوع تكراري اما استراتژيك خروج و مهاجرت نخبگان در رسانه‌ها مطرح و دانشگاه صنعتي شريف مبدا اين خروج‌ها عنوان شد. گفته مي‌شود بيشتر فارغ‌التحصيلان دوره كارشناسي و كارشناسي ارشد اين دانشگاه به دانشگاه‌هاي معتبر خارجي رفته و به ايران بازنمي‌گردند.
اين موضوع بهانه‌اي شد تا به سراغ دكتر رضا روستا آزاد، رئيس دانشگاه صنعتي شريف برويم تا اين موضوع را در بوته نقد و بررسي قرار دهيم و وضعيت اين دانشگاه را به لحاظ ارتباط با صنعت و اجراي طرح‌هاي كلان ملي جويا شويم.
با توجه به بحث خروج نخبگان از كشور و مبدابودن دانشگاه صنعتي شريف براي اكثر خروج‌ها، نگاه شخصي شما به عنوان رئيس معتبرترين دانشگاه نخبه‌پرور كشور در اين‌باره چيست؟
مسائل و گزارش‌هايي كه بتازگي توسط برخي رسانه‌ها درباره خروج نخبگان مطرح شده داراي اشكالات فراواني است، چراكه حضور دانشجويان در دانشگاه‌هاي مطرح جهان كه شايد هم بيشتر آنها از دانشگاه صنعتي شريف باشند به معناي مهاجرت نيست در صورتي كه دانشجويان دكتري پس از فارغ‌التحصيلي به عنوان عضو هيات علمي دانشگاهي مثل استنفورد مشغول به فعاليت شود مي‌توان آن را خروج نخبگان اطلاق كرد. اين در حالي است كه من هم در يكي از دانشگاه‌هاي كانادا تحصيل كرده‌ام و پس از فراغت از تحصيل به ايران بازگشته‌ام. جامعه ايراني به دليل زاد و ولد بالاي سال‌هاي گذشته، بافت جمعيتي بسيار جواني دارد كه اين نسل جوان بشدت علاقه‌مند به تحصيل است؛ در كشور هم تلاش‌هاي زيادي صورت گرفته كه ادامه تحصيل براي جوانان فراهم شود. زماني تنها 10 تا 20 درصد جوانان به دانشگاه راه مي‌يافتند، اما در حال حاضر در دوره كارشناسي ظرفيت خالي وجود دارد و كسي نيست كه خواهان ورود به دانشگاه باشد اما صندلي براي او نباشد، حداقل فرصت براي ادامه تحصيل طرح فراگير دانشگاه پبام نور است.
براي دوره كارشناسي ارشد هم تلاش‌هاي زيادي صورت گرفته كه از نظر كمي جذب دانشجو افزايش يافته است و حتي در دانشگاه صنعتي شريف چنانچه 1200 دانشجو كارشناسي پذيرش شود، در مقابل 1400 دانشجوي كارشناسي ارشد پذيرش مي‌شود. البته براي دوره دكتري هم‌اكنون ظرفيت دانشگاه‌ها پايين است كه جامعه هم به تعداد بالاي آن احتياج ندارد، اما ولع آن در كشور وجود دارد چراكه براساس آمار وزارت علوم تعداد قابل توجهي از دانشجويان در خارج از كشور حتي در كشورهاي ضعيفي مانند ارمنستان و تاجيكستان در حال تحصيل در دوره دكتري هستند بنابراين با افزايش ظرفيت هم در نظام برنامه‌ريزي كشور پاسخگوي نياز‌ها نخواهيم بود.
بنابراين ما با سيل عظيمي از جوان‌هايي كه قصد ادامه تحصيل دارند، مواجه هستيم كه يك واقعيت است، اما آنچه به چشم مي‌آيد نخبگان آنها است. در حال حاضر در كشورهايي مانند هند، ارمنستان، مالزي و اكراين تعداد زيادي از دانشجويان در مقطع دكتري تحصيل مي‌كنند، اما اين دانشجويان در آمار نخبگان بر‌آورد نمي‌شوند، اما دانشجويي كه از دانشگاه صنعتي شريف قصد تحصيل در دانشگاه خارج را دارد در آمار خروج نخبگان مي‌آيد طبيعتا به كشورهاي نامبرده هم نمي‌روند بلكه هدف آنها تحصيل در دانشگاه‌هاي آمريكاي شمالي است.
نكته قابل تامل ديگر اين است كه حتي دانشجويان نخبه ايران به دانشگاه‌هاي اروپايي هم نمي‌روند به عنوان مثال توتال به دانشجويان دانشگاه صنعتي شريف بورس تحصيلي مي‌داد، اما بعدها آن را قطع كرد به دليل اين‌كه دانشجويان از بورسيه فرانسه استفاده مي‌كردند و به دانشگاه‌هاي آمريكايي مي‌رفتند.
چرا فقط خروج دانشجويان اين دانشگاه به چشم مي‌آيد؟
عمده كساني كه از دانشگاه صنعتي شريف از كشور خارج مي‌شوند، مقصدشان كشورهاي كانادا و آمريكاست. البته شايد در اخذ ويزا دچار مشكل شوند اما مدتي است كه سياست اين دو كشور در اعطاي ويزا بويژه براي نخبگان علمي تسهيل شده است. بنابراين آنچه به چشم مي‌آيد خروج دانشجويان دانشگاه صنعتي شريف از كشور به مقصد آمريكاي شمالي است، چراكه اين دانشجويان در رده نخبگان و رتبه‌هاي اول كنكورهاي سراسري و المپيادي‌ها هستند، در حالي كه خروج ساير دانشجويان به دليل اين‌كه در اين محدوده قرار ندارند به چشم نمي‌آيد.
در سفر اخير من به كشور سنگاپور و مالزي، بسياري از دانشجويان ايراني را ديدم كه فارغ‌التحصيل دانشگاه آزاد اسلامي بودند از اين رو ادامه تحصيل براي مقاطع تحصيلات تكميلي بخصوص مقطع دكتري كاملا طبيعي است.
بنابراين، رفتن دانشجويان دانشگاه صنعتي شريف ـ كه از برترين‌هاي كنكورهاي سراسري هستند ـ به دو كشوري كه دانشگاه‌هاي آنها در سطح بالايي قرار دارند طبيعي به نظر مي‌رسد اما اين‌كه اين دانشجويان به كشور بازمي‌گردند بحث ديگري است.
در اين خصوص، نكته مهم اين است كه در چهار، پنج سال اخير بحران مالي در كشورهاي غربي بحث پژوهش و علم را تحت تاثير قرار داده است.
به عنوان مثال هياتي كه از كشور انگلستان به دانشگاه آمده بودند، اظهار كردند سال‌هاست دولت و منابع عمومي براي پژوهش در دانشگاه‌ها بودجه‌اي خرج نمي‌كنند. بنابراين هنجار پژوهش در جايي مثل انگليس روز به روز پس مي‌رود، چراكه پژوهش يك فعاليت سرمايه‌گذاري درازمدت است و نيازمند داشتن وضعيت مالي خوب است.
در سفر اخيرم به سنگاپور بسياري از همكاران گذشته‌ام را ديدم كه در در دانشگاه ايلينويز تدريس مي‌كردند، وقتي از آنها درباره علت حضورشان در اين كشور جويا شدم گفتند در اينجا دنبال پول هستيم چراكه ديگر در كشور آمريكا خبري از پول نيست. يك استاد در دانشگاه آمريكايي حداكثر 100 هزار دلار گرنت (بودجه تحقيقاتي) دريافت مي‌كند در حالي كه همين استاد در سال اول در كشور مالزي يك ميليون دلار گرنت دريافت مي‌كند. در چنين فضايي جاذبه دنياي غرب براي پذيرش دانشجويان تحصيلات تكميلي خيلي پايين آمده و حتي ما شاهد مهاجرت معكوس هستيم.
به نظر من ادعاي كساني كه مي‌گويند مهاجرت نخبگان به اين مفهوم زياد شده است، پايه‌اي ندارد. اين افراد يا نمي‌دانند كه اين روند در گذشته به چه شكل بوده يا خودشان را به غفلت زده‌اند. هميشه مساله خروج نخبگان دركشور وجود داشته و در حال حاضر هم وضعيت معكوسي به خود گرفته است كه دليل اصلي آن هم مي‌تواند بحران مالي دنياي غرب و ايجاد ظرفيت‌هاي جديد در كشور باشد.
به طوري كه افزايش ظرفيت در مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري در دانشگاه‌هاي كشور طبيعتا مانع خروج تعداد زيادي دانشجو شده است و در اين صورت خيلي‌ها لزومي نمي‌بينند به خارج بروند. بنابراين بزرگ‌كردن جرياني كه هميشه بوده و به نظر من تضعيف هم شده است، يك اقدام سياسي است و افراد ذي‌نفع به دنبال بهره‌برداري سياسي از آن هستند.
اقدامات شما براي جذب دانشجويان نخبه در دانشگاه صنعتي شريف چه بوده است؟
تاكنون برنامه‌هاي مختلفي در دانشگاه اجرا شده است. يكي از جاذبه‌هاي تحصيل در دانشگاه‌هاي خارج از كشور نبود امتحانات متعدد براي ادامه تحصيل برخلاف وجود آزمون‌هاي فراوان در ايران است. بنابراين دانشجويان در دانشگاه‌هاي خارجي علاوه بر ورود بدون آزمون در مقاطع بالاتر از بورس تحصيلي هم استفاده مي‌كنند. در اين خصوص چنانچه همين شرايط در دانشگاه‌هاي داخلي فراهم شود معمولا دانشجويان ترجيح مي‌دهند در كنار خانواده ادامه تحصيل دهند.
اين در حالي است كه هم‌اكنون يك دانشجو براي ادامه تحصيل در دانشگاه‌هاي كشور بايد آزمون‌هاي متعددي مانند ورود به دوره كارشناسي، كارشناسي ارشد، دكتري و امتحان جامع دكتري و آزمون پروپوزال را پشت سر بگذارد كه تمامي آنها باعث خستگي و دلسردي دانشجويان مي‌شود.
از سوي ديگر، بسياري از دانشجوياني كه در آزمون‌هاي متعدد در قالب كنكورهاي سراسري قبول نمي‌شوند با ارسال مدارك خود به راحتي مي‌تواند در دانشگاه‌هاي خارجي پذيرش بگيرند. بنابراين اگر بتوان آزمون‌هاي مختلف را كم كرد و از طرف ديگر براي دانشجويان دوره‌هاي تحصيلات تكميلي كمك هزينه تحصيلي در نظر گرفت، مطمئنا تمايل به حضور در دانشگاه‌هاي خارج از كشور كاهش مي‌يابد. در اين خصوص دانشگاه صنعتي شريف اقداماتي انجام داده كه يك مورد آن اجرايي كردن آيين‌نامه استعدادهاي درخشان است. بر اين اساس، دانشجوياني كه معدل و سوابقشان نشان مي‌دهد كه وضعيت خوبي دارند، لزومي بر شركت در آزمون‌هاي مجدد جهت ورود به مقاطع بالاتر را ندارد.
اما مشكل اين آيين‌نامه پذيرش تعداد كم دانشجو است؟
در حال حاضر قانون 10 درصد اجرا مي‌شود به طوري كه در هر رشته 10 درصد ظرفيت پذيرش از دانشجويان استعداد برتر خواهد بود به عنوان مثال اگر قرار است در دوره دكتري ده دانشجو پذيرش شود، 10 درصد اين ظرفيت يعني يك نفر به صورت استعداد درخشان پذيرش مي‌شود كه البته اين ميزان تعداد كمي را در بر مي‌گيرد و بايد افزايش يابد. از سوي ديگر، بنياد ملي نخبگان به اين موضوع كمك كرده و طرحي را به تصويب رسانده است كه از طريق آن، 10 درصد ظرفيت پذيرش هم بايد از نخبگان دانشگاه‌هاي ديگر كه توسط اين بنياد معرفي شده، پذيرش شود.
اقدامات ديگري هم صورت گرفته است؟
بله! دانشگاه صنعتي شريف به دنبال اين است كه تمامي استادان دانشگاه را با صنعت مرتبط كند به طوري كه يا از طريق گرنت يا قرارداد ارتباط با صنعت منابع مالي خوبي جذب كند. استادي كه از اين دو طريق فعال باشد هم منابع مالي خوبي در اختيارش خواهد بود و هم مي‌تواند با استفاده از اين منابع به سوي حل مشكلات كشور حركت كند و هم مي‌تواند پروژه‌هاي زيادي را براي دانشجويان خود تعريف كند. همچنين در اين صورت استاد مي‌تواند به دانشجو كمك هزينه پژوهش بدهد كه بين 500 هزار تا يك ميليون تومان متغير است كه عاملي براي حضور دانشجويان دكتري در كشور خواهد شد تا اين‌كه دانشجويان در محيط غربت زندگي كنند. طي پنج سال گذشته تعداد استاداني كه قرارداد ارتباط با صنعت داشته‌اند از 10درصد به 35 درصد افزايش داشته است.
برنامه راهبردي ديگر دانشگاه صنعتي شريف در اين حوزه تاسيس شركت‌هاي دانش‌بنيان دانشگاهي است؛ در حال حاضر با راه‌اندازي اولين مركز رشد كشور در دانشگاه تاكنون بيش از صد شركت موفق شده‌اند پس از كسب مهارت‌هاي لازم از مركز رشد دانشگاه خارج شوند و در حال حاضر 30 شركت يا هسته پژوهشي دانش‌بنيان كه توسط دانشجويان و استادان و فارغ‌التحصيلان دانشگاه تاسيس شده است در مركز رشد دانشگاه صنعتي شريف مستقر هستند. باور ما اين است كه بايد مانند شعار يونسكو كه مي‌گويد «دانشجو فرد مي‌آيد شركت فارغ‌التحصيل مي‌شود» بايد از طريق ساز وكارهايي كمك كنيم كه جوانان دانشجو بتوانند با كمك استادان و ساير فارغ‌التحصيلان يك شركت دانش‌بنيان تاسيس كنند كه در اين صورت انگيزه بالايي براي ادامه تحصيل در خارج از كشور باقي نمي‌ماند. بنابراين، اين اقدامات راهبردهايي است كه در دانشگاه شريف طي سال‌هاي گذشته انجام شده و نتايج آن هم ديده شده است.
پس از نظر شما اقدامات دانشگاه صنعتي شريف تا حدي مانع خروج نخبگان اين دانشگاه شده است؟
من با تعاملاتي كه با بسياري از دانشجويان حاضر در دانشگاه‌هاي آمريكايي و كانادايي داشته‌ام نوعا اين دانشجويان عنوان مي‌كنند استاداني كه ما در شريف داشته‌ايم اگر از استادان دانشگاه‌هاي معتبر خارجي بالاتر نباشند پايين‌تر نيستند، اما نكته مهم و وجه تمايز آن، اين است كه در دانشگاه‌هاي معتبر آمريكايي و كانادايي امكانات تجهيزاتي و منابع مالي بهتر است كه اين دو عامل جاذبه اصلي حضور دانشجويان در اين دانشگاه‌ها محسوب مي‌شود.
اما از سوي ديگر، وقتي يك دانشجو چهار سال در دوره دكتري يا شش سال با دوره كارشناسي ارشد در كشورهاي خارجي حضور داشته باشد، اين فرصت طولاني امكان خوگرفتن دانشجو با محيط را فراهم مي‌كند. اين در حالي است كه در كشورهايي مثل هند، سنگاپور، مالزي و ژاپن محيط اجتماعي براي يك ايراني جاذبه ندارد، اما در آمريكاي شمالي و اروپا اين جاذبه وجود دارد. بنابراين من ترجيح مي‌دهم دانشجوي ما به مدت چهار و شش سال بيشتر در اين كشورها نباشد، چرا كه پس از اين مدت طولاني، عمده دانشجويان جذب شركت‌ها مي‌شوند.
از اين‌رو مدلي كه در دانشگاه صنعتي شريف و در كميته روابط بين‌الملل اين دانشگاه مصوب شده است، برنامه‌هاي 2+2 در مقطع دكتري و برنامه 1+1 در مقطع كارشناسي ارشد است.
با توجه به اين‌كه دوره دكتري و كارشناسي ارشد به نسبت مساوي از پژوهش و آموزش تشكيل شده است در برنامه 1+1 در دوره كاشناسي ارشد، دانشجو يك سال در ايران و يك سال در خارج و در دوره دكتري دو سال در ايران و دو سال در خارج از كشور حضور خواهد داشت. از اين‌رو با توجه به اين‌كه دانشگاه در حوزه آموزش مشكلي نداشته و از استادان بسيار خوبي برخوردار است، دانشجو يك سال آموزش را در دوره كارشناسي ارشد در دانشگاه صنعتي شريف مي‌‌گذراند و يك سال مربوط به پژوهش را هم به دانشگاه خارج مي‌رود؛ در اين صورت اين مدل براي ما ايده‌آل است.
البته در وزارت علوم اين برنامه تحت عنوان فرصت مطالعاتي براي دانشجويان دكتري كه 6 تا 9 ماه است، اجرا مي‌شود. اما در اين مدل همه محسنات جمع است به طوري كه دانشجو جذب دانشگاه داخل مي‌شود و هم از طريق دانشجو يك همكاري پژوهشي بين دانشجو، استاد و گروه تحقيقاتي خارج از كشور ايجاد مي‌شود، همچنين دانشجو از امكانات و ارتباطات خارج هم استفاده مي‌كند.
از سوي ديگر، يك يا دو سال زمان كافي براي خوگرفتن دانشجو نيست. البته باز ممكن است كساني هم ماندگارشوند، اما به دليل اين‌كه زمان كوتاه است و دانشجو بايد مدرك خود را از دانشگاه مبدا دريافت كند خروج به خصوص در دوره دكتري كاهش مي‌يابد.
آيا اين مدل را اجرايي هم كرده‌ايد؟
بله! برخي تست‌هاي اوليه انجام شده اما مشكلاتي دارد كه در حال حل است. من خودم يك دانشجو در سوئيس و اتريش در دوره‌هاي كارشناسي ارشد و دكتري دارم.
دانشگاه‌هاي ديگر كشور چقدر مثل شما هستند؟
در ابتداي دولت نهم حدود 50 دانشگاه در كشور وجود داشت كه هم‌اكنون اين تعداد به 150 دانشگاه افزايش يافته است كه اين گسترش كمي و سريع بوده است.
در ميان دانشگاه‌هاي كشور، دانشگاه‌هايي مانند صنعتي شريف، تهران، اميركبير، تربيت مدرس، علم و صنعت، خواجه نصيرالدين طوسي، شهيد بهشتي، اصفهان، فردوسي مشهد، تبريز، شيراز و اصفهان جزو دانشگاه‌هاي برتر محسوب مي‌شوند كه گام‌هاي خوبي در اين زمينه برداشته‌اند. البته دانشگاه‌هايي مانند شهيد چمران اهواز، همدان، رازي كرمانشاه، سيستان و بلوچستان، خليج فارس، بوشهر و يزد عملكرد خوبي طي سال‌هاي گذشته داشته‌اند كه مي‌توانند چشم‌انداز خوبي داشته باشند.
اما در ميان ده دانشگاه برتر كشور، دانشگاه صنعتي شريف نقش پيشتازي را ايفا مي‌كند حتي بسياري از دانشگاه‌هاي ديگر با برنامه‌هاي ما رقابت مثبت و سازنده‌اي دارند. البته در اين ميان، برخي دانشگاه‌ها تا حدي برندفروشي مي‌كنند و براي اين‌كه منابع مالي بيشتري دستشان بيايد در استانداردهاي آموزشي خود كوتاهي كرده و مدرك‌شان را دست كساني مي‌دهند كه شايسته برند دانشگاه نيستند. البته اين موضوع در اين دانشگاه‌ها هم اعتراضاتي را به همراه داشته است كه چرا فلان شعبه دانشگاه مدركي را ارائه مي‌دهد كه در دانشگاه‌هاي اصلي هم دانشجويان با رتبه كنكوري بالا و سختگيري استادان دريافت مي‌كنند.
در صحبت‌هايتان اشاره كرديد كه دانشگاه صنعتي شريف با دانشگاه‌هاي سطح اول دنيا همتراز است، آيا اين ادعا اغراق‌آميز نيست؟ آيا مشكل اصلي دانشگاه‌هايي مانند شريف را در تفاوت با دانشگاه‌هايي مثل MIT تنها در تجهيزات مي‌بينيد؟
اولا بسياري از استاداني كه هم‌اكنون در دانشگاه صنعتي شريف حضور دارند، فارغ‌التحصيلان دانشگاه‌هاي MIT، استنفورد و بركلي هستند. ثانيا بسياري از استاداني كه فارغ‌التحصيل اين دانشگاه‌ها هم نبوده‌اند و در دانشگاه‌هاي ديگر و حتي شريف تحصيل كرده‌اند، از آن استادان كمتر نمي‌درخشند. همچنين بسياري از فارغ‌التحصيلان دانشگاه صنعتي شريف هم‌اكنون اگر بهتر از فارغ‌التحصيلان بركلي وMIT نباشند پايين‌تر نيستند. البته طبيعتا فارغ‌التحصيلان داخل بايد بيشتر تلاش كنند تا خودشان را اثبات كنند، چرا كه به طور طبيعي يك باور عمومي وجود دارد كه فارغ‌التحصيلان خارج از نظر علمي قوي‌ترند. بنابراين اين موضوع اصلا اغراق‌آميز نيست بلكه منطقي است، اما مشكل اساسي و تفاوت اساسي در تجهيزات و ارتباطات بين‌المللي است.
به عنوان مثال، دانشگاه‌هاي ايراني براي خريد يك دستگاه، ابتدا مشكل تامين ارز دارند كه در صورت حل آن، هزاران مشكل ديگر پديد مي‌آيد كه از جمله آنها ارسال ارز در شرايط تحريم و دريافت دستگاه است؛ بنابراين دستگاهي كه در ايران به دليل تحريم‌هاي بين‌المللي امكان خريد نداشته است، در كشوري مانند سنگاپور دو تا سه نوع از آن در كنار هم قرار دارد.
آيا دانشگاه صنعتي شريف براي رفع برخي مشكلات خود با دانشگاه‌هاي معتبر خارجي قراردادي جهت برقراري ارتباطات بين‌المللي منعقد كرده است؟
بله! با يكسري از دانشگاه‌هاي كشورهايي مانند استراليا، نيوزيلند، اتريش و فرانسه ارتباطات و تعاملاتي داشته‌ايم، اما به دليل تحريم‌هاي بين‌المللي فضايي عليه ايران در دنيا ايجاد كرده‌اند كه مشكلاتي را براي تحقق اين قضيه ايجاد كرده است، اما با وجود اين مشكلات برخي همكاري‌ها در حال انجام است اما سختي‌هاي زيادي دارد.
دانشگاه از نظر تامين اعتبارات مالي در چه وضعيتي است؟ قرار بود از چند دانشگاه برتر كشور حمايت ويژه صورت بگيرد، آيا دانشگاه صنعتي شريف را حمايت كردند؟
خير! اين يك واقعيت است كه ما از نظر امكانات مالي دچار مشكل هستيم از سوي ديگر در صورت تامين اعتبارات مالي، در خريد تجهيزات مشكلات فراواني وجود دارد. اما در حال حاضر مشكل ديگر دانشگاه در كمبود فضاي فيزيكي است. در حال حاضر فضاي دانشگاه از سال 58 با بيش از 4000 دانشجو نسبت به زمان فعلي با 11 هزار دانشجو تفاوتي نكرده است بنابراين فضاي دانشگاه با وجود افزايش سه‌برابري دانشجويان، هيچ تغييري نداشته است. از سوي ديگر، بسياري از فعاليت‌هاي پژوهشي بخصوص براي دانشجويان دكتري به دليل نبود فضا در حالت تعليق است و حتي براي استادان تازه جذب شده مكاني در دانشگاه وجود ندارد تا در اختيارشان قرار داده شود.
دانشگاه صنعتي شريف در ايجاد ارتباط با صنعت چه اقداماتي انجام داده است؟
ايجاد ارتباط با صنعت كار بسيار مشكلي است، بسياري از استادان شايد نتوانند به طور مستقل با صنعت ارتباط برقرار كنند، بنابراين حوزه معاونت پژوهشي دانشگاه‌ها بايد اين كار را انجام دهند. در اين خصوص بتازگي معاونت پژوهش و فناوري و تحصيلات تكميلي دانشكده‌ها با يكديگر ادغام شده‌اند كه هدف از اين ادغام جهتگيري پايان‌نامه‌هاي كارشناسي ارشد و دكتري با پژوهش‌هاي مورد نياز كشور است. همچنين دسته‌ها و گروه‌هاي پژوهشي جديدي راه‌اندازي شده است به طوري كه بتازگي در 13 دانشكده دانشگاه صنعتي شريف حدود 20 مركز پژوهشي و پژوهشكده تاسيس شده است البته تاسيس بسياري از اين مراكز به تقاضاي يك دستگاه اجرايي بوده است.
به طوري كه طي سال‌هاي گذشته زماني وزارت صنايع و معادن سابق جزو فعال‌ترين دستگاه‌هاي اجرايي در ايجاد ارتباط با دانشگاه‌ها بخصوص دانشگاه شريف بود كه بعدا افول كرد. اين روند بخصوص در زمان وزارت مهندس محرابيان خيلي افول كرد و پس از ادغام اين وزارتخانه با وزارت بازرگاني تحركات براي ايجاد ارتباط با دانشگاه آغاز شده است. ارتباط دانشگاه‌ها با وزارت نفت زماني بسيار خوب بود، اما در زمان وزارت هامانه افت كرد و در زمان مهندس نوذري حركت‌هايي صورت گرفت اما باز در زمان وزارت ميركاظمي افول كرد. در حال حاضر ارتباط اين وزارتخانه با مديريت مهندس قاسمي با دانشگاه‌ها خيلي خوب در حال رشد است.
هم‌اكنون بيشترين ارتباطات در حوزه وزارت دفاع است و اين وزارتخانه در رتبه اول ارتباط با دانشگاه‌ها قرار دارد. در حالي كه انتظار مي‌رود وزارت صنعت و نفت به حالت قبلي بازگردند.
همان‌طور كه اطلاع داريد در اجراي طرح‌هاي كلان ملي، دانشگاه صنعتي شريف متولي اجراي طرح كلان موتورهاي توربو شده است. در حال حاضر اين طرح در چه مرحله‌اي است؟
موتورهاي توربوموتورهايي هستند كه استفاده‌هاي گوناگون دارند. در حوزه هواپيما توربوجت‌ها، در حوزه نفت و گاز توربوكمپرسورها و توربوپمپ‌ها و در حوزه نيرو توربوژنراتورها كاربرد دارند. تاكنون فعاليت‌هاي زيادي در اين زمينه در حوزه وزارت نفت، سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران انجام شده است اما بحث بر اين است كه ظرفيت‌ها را تجميع كنيم تا بتوان ادعا كرد توانمندي طراحي و ساخت موتورهاي توربو دركشور وجود دارد. درحال حاضر اين طرح كلان ملي در شوراي عالي علوم، تحقيقات و فناوري (عتف) تصويب شده و دبيرخانه مديريت طرح هم در دانشگاه صنعتي شريف بر عهده دارد.
اولين اقدام در اجراي طرح چيست؟
ما نحوه ورود به اجراي طرح را طراحي كرده‌ايم. در اين طرح برنامه‌ريزي‌شده كه از طريق ارتقاي يك موتور موجود فعاليت آغاز شود كه ان‌شاءالله در يك بازه زماني سه ساله، اولين موتور بومي ارائه شود كه در صنعت گاز براي توزيع گاز كشور كاربرد دارد. منبع: جام جم
