دلایل عدم ذکر نام معاصران پیامبر در قرآن/ نام دو نفر از نزدیکان پیامبر در قرآن
مفسر و پژوهشگر قرآنی با اشاره به آیاتی از قرآن که در شأن امام علی(ع) نازل شده است، به دلایل عدم ذکر نام حضرت در قرآن اشاره کرد و گفت: شیوه کلی قرآن بر این است که از معاصران پیامبر (ص)اصلا اسم هیچکس نه به خوبی و نه به بدی نیامده است الا نام دو نفر.
حجت الاسلام یعقوب جعفری نیا مفسر و قرآن پژوه در گفتگو با مهر، در مورد ذکر نام امام علی(ع) در قرآن کریم گفت: نام حضرت امیرالمؤمنین(ع) به طور مستقیم عنوان نشده اما در آیات متعددی اوصافی از ایشان ذکر شده است بعضی از آیات شأن نزول ویژه ای دارد که مخصوص حضرت علی (ع) است که هم در روایات شیعه و هم در روایات اهل سنت آمده است. اثر عالم سنی در جمع آوری آیاتی که در شأن امام علی نازل شد این مفسر و پژوهشگر قرآنی تصریح کرد: حتی کتابهای بسیاری در مورد اشارات قرآنی به شخص حضرت علی(ع) از سوی شیعه و سنی نگاشته شده است که مهمترین آنها شخصی به نام "حاکم حسکانی" از علمای قرن 5 و از حافظان اهل سنت بوده است( حافظ در بیان اهل سنت کسی است که 100 هزار حدیث را حفظ کرده باشد) او کتابی به نام" شواهد التنزیل" نگاشته است و در آن 120 آیه از آیات قرآن از سوره حمد تا ناس را بررسی کرده و در هر سوره ای که آیه ای وجود داشته که به امام علی(ع) یا اهل بیت پیامبر(ص) تصریح داشته است را جمع آوری کرده و بنده این کتاب را به فارسی به نام "سیمای امام علی در قرآن" ترجمه کرده ام.
حجت الاسلام جعفری نیا تأکید کرد: برخی از آیات قرآن کلی است و به حضرت علی(ع) از باب مصداق اشاره شده است یعنی آیه شامل تمام کسانی می شود که آن ویژگی را داشته باشند اما مصداق بارز آن، شخص حضرت علی(ع) است.
آیاتی که به شخص حضرت امیر(ع) تصریح دارد
وی با اشاره به برخی آیات قرآن که در شأن حضرت علی(ع) نازل شده است، یادآور شد: مثلا آیه "تبلیغ" در سوره مائده که در غدیر خم نازل شد؛" یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک..." که مشخصا این آیه مربوط به شخص حضرت علی(ع) و وصایت و ولایت ایشان است.
این قرآن پژوه افزود: طبق روایات فراوان و متواتر از شیعه و سنی پیامبر در صحرای غدیرخم در سرزمین جحفه که مسلمانان از مکه برمی گشتند در آنجا مردم را جمع کرد و از جهاز شترها بلندی درست کردند و حضرت بر روی این بلندی سخنان مقدماتی را فرمود و با فراخواندن حضرت علی(ع) دست او را بالا برد و ایشان را به عنوان وصی و جانشین بعد از خود معرفی کرد و فرمود "من کنت مولا فهذا علی مولا" که در این مورد اشعار فراوان و مختلفی سروده و یا کتابهای بسیاری از سوی شیعه و سنی نوشته شده که از همه آنها مهمتر کتاب "الغدیر" مرحوم علامه امینی در 11 جلد است.
وی تأکید کرد: برخی از آیات قرآن در مورد ولایت و وصایت امیرالمؤمنین است مثل آیه تبلیغ یا آیه إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ " و یا برخی آیات مربوط به عصمت اهل بیت(ع) است مثل آیه تطهیر که شخص حضرت علی(ع) نیز مورد نظر است و یا بعضی از آیات بیان کننده رفتار و سلوک مؤمنان ممتاز است تا برای مردم الگو باشند که در رأس آن حضرت امیر(ع) است، ضمن اینکه برخی حوادثی که در طول تاریخ زندگانی پیامبر رخ داده و در قرآن از آن یاد شده است هم امام علی(ع) در آن نقشهایی داشته اند و وقتی قرآن راجع به آن گزارش می دهد تبعا حضرت امیر(ع) هم مورد توجه است.
دلایل عدم ذکر اسامی معاصران پیامبر در قرآن
حجت الاسلام جعفری نیا در مورد دلیل عدم ذکر اسم امام علی(ع) در قرآن گفت: شیوه کلی قرآن بر این است که از معاصران پیامبر اصلا اسم هیچکس نه به خوبی و نه به بدی نیامده است الا نام دو نفر یکی از خوبان "زید" پسرخوانده پیامبر و یکی از بدان "ابولهب" عموی پیامبر است و این نیاوردن اسامی از سوی خداوند فلسفه خاصی دارد.
وی تأکید کرد: به دو جهت خداوند اسامی معاصران پیامبر را ذکر نکرده است یکی اینکه بعدها خاندان آن افراد که اگر از خوبان باشند از نام این افراد سوء استفاده نکنند و اگر از بدان نیز هستند، نسل و خاندان آنها سرافکنده نشوند. ضمن اینکه اگر نام افراد معاصر در قرآن می آمد شاید دستاویزی برای تحریف قرآن می شد و بعد از پیامبر خدا ممکن بود افرادی آن اسامی که به ضررشان بوده حذف یا تغییری می دادند و قرآن به گونه ای نازل شده که زمینه تحریف را از بین برده است. دلیل عدم ذکرمستقیم نام امام علی در قرآن/ 500 آیه درباره امام علی است
مدیر دانشنامه قرآن پژوهی با تشریح برخی آیاتی که در شأن امام علی(ع) نازل شده است، تأکید کرد: در قرآن به فضایل و ویژگیهای خاص آن حضرت در آیات فراوانی اشاره شده و برخی تا 500 آیه را مربوط به اخلاقیات، ولایت و امامت و در شأن امام علی دانسته‌اند.
حجت الاسلام حسین علوی مهر مدیر دانشنامه قرآن پژوهی در گفتگو با مهر با بیان اینکه در هیچ آیه ای از آیات قرآن بطور مستقیم نام امام علی(ع) ذکر نشده است گفت: البته به برخی از فضایل و یژگیهای مختص حضرت امیرالمؤمنین(ع) در قرآن اشاره شده است. وی افزود: این از حکمتهای الهی است که نام امام علی(ع) در قرآن ذکر نشده و ویژگیهای خاص آن توصیف شده است چون احتمال اینکه قرآن دستخوش تحرف شود زیاد بود و معاندانی که کمر همت برای کشتن امام علی(ع)بسته بودند به هر صورتی بود نام ایشان را از قرآن حذف می کردند اما به فضایل و ویژگی های خاص آن حضرت در آیات فراوانی اشاره شده که برخی تا 500 آیه را مربوط به اخلاقیات، ولایت و امامت و ...و در شأن امام علی دانسته اند. حجت الاسلام علوی مهر به برخی مصادیق باطنی آیات که در شأن امام علی است اشاره کرد و افزود: آیه 20 سوره الرحمن که می فرماید: «مرج البحرین یلتقیان» «بینهما برزخ لا یبغیان» در روایات از ائمه معصوم نقل شده است که منظور از "بحرین" حضرت علی و حضرت فاطمه است.
وی با اشاره به آیاتی که شیعه و سنی آن را تنها در شأن فضائل خاص امام علی(ع) دانسته اند گفت: یکی از مهمترین مسائل بحث ولایت امیرالمؤمنین(ع)است که در آیه 55 سوره مائده: إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ؛ ولى شما تنها خدا و پیامبر اوست و کسانى که ایمان آوردهاند همان کسانى که نماز برپا مىدارند و در حال رکوع زکات مىدهند. که منابع و تفاسیر شیعه روایت کرده اند که این آیه در شأن امام علی است.
وی افزود: بر اساس این روایت که به دلیل کثرت قابل انکار نیست، امام علی(ع) روزی در مسجد در حال نماز بودند که فقیری می آید و طلب کمک می کند اما کسی به او توجه نکرده و در این لحظه امام علی در حال رکوع انگشتر خود را در می آورد و به او هدیه می کند. این آیه تنها به این نکته که شخص خاصی انگشتر را عطا کرده اشاره ندارد بلکه آنچه اهمیت بیشتری دارد همان ولایت امام علی (ع) است که در آغاز آیه بدان اشاره شده است.
مدیر دانشنامه قرآن پژوهی تأکید کرد: ولایت در اینجا با توجه به معنای لغوی آن که اهل سنت نیز بدان آگاه هستند دوستی نیست و در هیچکدام از منابع اصیل لغت ولایت به معنی دوستی نیست بلکه ولایت به معنی سرپرستی گرفته شده است و این آیه اشاره به سرپرستی و رهبری و امامت حضرت امیر(ع) دارد.
حجت الاسلام علوی مهر با استناد به آیه 207 سوره بقره تأکید کرد: خداوند در این آیه می فرماید: وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ؛ و از میان مردم کسى است که جان خود را براى طلب خشنودى خدا مىفروشد و خدا نسبت به [این] بندگان مهربان است . این آیه مربوط به زمانی است که امام در لیلة المبیت برای نجات پیامبر از دست مشرکان در بستر ایشان خوابید و این آیه در شأن امام علی نازل شد. همچنین آیات سوره "هل اتی" و نیز در آنجا که قرآن می فرماید: اِنَّما نُطعِمُکُم لِوَجهِ اللهِ لا نُریدُ مِنکُم جَزائاً وَلا شَکوراً به فضایل حضرت زهرا و امام علی اشاره دارد که سه شب متوالی افطاری خود را به فقیر مسکین و اسیر عطا کردند. وی در پایان تأکید کرد: در آیه مباهله حضرت علی(ع) "نفس" پیامبر شمرده شده که بسیار اهمیت دارد یا آیه اکمال در سوره مائده که" الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا" که برخی از اهل سنت و تمام علمای شیعه تأکید دارند که در این آیه منظور ولایت امام علی(ع) است و سوره "عادیات" نیز در فضیلت مبارزات حضرت توصیفاتی دارد.
حجت الاسلام یعقوب جعفری نیا مفسر و قرآن پژوه در گفتگو با مهر، در مورد ذکر نام امام علی(ع) در قرآن کریم گفت: نام حضرت امیرالمؤمنین(ع) به طور مستقیم عنوان نشده اما در آیات متعددی اوصافی از ایشان ذکر شده است بعضی از آیات شأن نزول ویژه ای دارد که مخصوص حضرت علی (ع) است که هم در روایات شیعه و هم در روایات اهل سنت آمده است. اثر عالم سنی در جمع آوری آیاتی که در شأن امام علی نازل شد این مفسر و پژوهشگر قرآنی تصریح کرد: حتی کتابهای بسیاری در مورد اشارات قرآنی به شخص حضرت علی(ع) از سوی شیعه و سنی نگاشته شده است که مهمترین آنها شخصی به نام "حاکم حسکانی" از علمای قرن 5 و از حافظان اهل سنت بوده است( حافظ در بیان اهل سنت کسی است که 100 هزار حدیث را حفظ کرده باشد) او کتابی به نام" شواهد التنزیل" نگاشته است و در آن 120 آیه از آیات قرآن از سوره حمد تا ناس را بررسی کرده و در هر سوره ای که آیه ای وجود داشته که به امام علی(ع) یا اهل بیت پیامبر(ص) تصریح داشته است را جمع آوری کرده و بنده این کتاب را به فارسی به نام "سیمای امام علی در قرآن" ترجمه کرده ام.
حجت الاسلام جعفری نیا تأکید کرد: برخی از آیات قرآن کلی است و به حضرت علی(ع) از باب مصداق اشاره شده است یعنی آیه شامل تمام کسانی می شود که آن ویژگی را داشته باشند اما مصداق بارز آن، شخص حضرت علی(ع) است.
آیاتی که به شخص حضرت امیر(ع) تصریح دارد
وی با اشاره به برخی آیات قرآن که در شأن حضرت علی(ع) نازل شده است، یادآور شد: مثلا آیه "تبلیغ" در سوره مائده که در غدیر خم نازل شد؛" یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک..." که مشخصا این آیه مربوط به شخص حضرت علی(ع) و وصایت و ولایت ایشان است.
این قرآن پژوه افزود: طبق روایات فراوان و متواتر از شیعه و سنی پیامبر در صحرای غدیرخم در سرزمین جحفه که مسلمانان از مکه برمی گشتند در آنجا مردم را جمع کرد و از جهاز شترها بلندی درست کردند و حضرت بر روی این بلندی سخنان مقدماتی را فرمود و با فراخواندن حضرت علی(ع) دست او را بالا برد و ایشان را به عنوان وصی و جانشین بعد از خود معرفی کرد و فرمود "من کنت مولا فهذا علی مولا" که در این مورد اشعار فراوان و مختلفی سروده و یا کتابهای بسیاری از سوی شیعه و سنی نوشته شده که از همه آنها مهمتر کتاب "الغدیر" مرحوم علامه امینی در 11 جلد است.
وی تأکید کرد: برخی از آیات قرآن در مورد ولایت و وصایت امیرالمؤمنین است مثل آیه تبلیغ یا آیه إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ " و یا برخی آیات مربوط به عصمت اهل بیت(ع) است مثل آیه تطهیر که شخص حضرت علی(ع) نیز مورد نظر است و یا بعضی از آیات بیان کننده رفتار و سلوک مؤمنان ممتاز است تا برای مردم الگو باشند که در رأس آن حضرت امیر(ع) است، ضمن اینکه برخی حوادثی که در طول تاریخ زندگانی پیامبر رخ داده و در قرآن از آن یاد شده است هم امام علی(ع) در آن نقشهایی داشته اند و وقتی قرآن راجع به آن گزارش می دهد تبعا حضرت امیر(ع) هم مورد توجه است.
دلایل عدم ذکر اسامی معاصران پیامبر در قرآن
حجت الاسلام جعفری نیا در مورد دلیل عدم ذکر اسم امام علی(ع) در قرآن گفت: شیوه کلی قرآن بر این است که از معاصران پیامبر اصلا اسم هیچکس نه به خوبی و نه به بدی نیامده است الا نام دو نفر یکی از خوبان "زید" پسرخوانده پیامبر و یکی از بدان "ابولهب" عموی پیامبر است و این نیاوردن اسامی از سوی خداوند فلسفه خاصی دارد.
وی تأکید کرد: به دو جهت خداوند اسامی معاصران پیامبر را ذکر نکرده است یکی اینکه بعدها خاندان آن افراد که اگر از خوبان باشند از نام این افراد سوء استفاده نکنند و اگر از بدان نیز هستند، نسل و خاندان آنها سرافکنده نشوند. ضمن اینکه اگر نام افراد معاصر در قرآن می آمد شاید دستاویزی برای تحریف قرآن می شد و بعد از پیامبر خدا ممکن بود افرادی آن اسامی که به ضررشان بوده حذف یا تغییری می دادند و قرآن به گونه ای نازل شده که زمینه تحریف را از بین برده است. دلیل عدم ذکرمستقیم نام امام علی در قرآن/ 500 آیه درباره امام علی است
مدیر دانشنامه قرآن پژوهی با تشریح برخی آیاتی که در شأن امام علی(ع) نازل شده است، تأکید کرد: در قرآن به فضایل و ویژگیهای خاص آن حضرت در آیات فراوانی اشاره شده و برخی تا 500 آیه را مربوط به اخلاقیات، ولایت و امامت و در شأن امام علی دانسته‌اند.
حجت الاسلام حسین علوی مهر مدیر دانشنامه قرآن پژوهی در گفتگو با مهر با بیان اینکه در هیچ آیه ای از آیات قرآن بطور مستقیم نام امام علی(ع) ذکر نشده است گفت: البته به برخی از فضایل و یژگیهای مختص حضرت امیرالمؤمنین(ع) در قرآن اشاره شده است. وی افزود: این از حکمتهای الهی است که نام امام علی(ع) در قرآن ذکر نشده و ویژگیهای خاص آن توصیف شده است چون احتمال اینکه قرآن دستخوش تحرف شود زیاد بود و معاندانی که کمر همت برای کشتن امام علی(ع)بسته بودند به هر صورتی بود نام ایشان را از قرآن حذف می کردند اما به فضایل و ویژگی های خاص آن حضرت در آیات فراوانی اشاره شده که برخی تا 500 آیه را مربوط به اخلاقیات، ولایت و امامت و ...و در شأن امام علی دانسته اند. حجت الاسلام علوی مهر به برخی مصادیق باطنی آیات که در شأن امام علی است اشاره کرد و افزود: آیه 20 سوره الرحمن که می فرماید: «مرج البحرین یلتقیان» «بینهما برزخ لا یبغیان» در روایات از ائمه معصوم نقل شده است که منظور از "بحرین" حضرت علی و حضرت فاطمه است.
وی با اشاره به آیاتی که شیعه و سنی آن را تنها در شأن فضائل خاص امام علی(ع) دانسته اند گفت: یکی از مهمترین مسائل بحث ولایت امیرالمؤمنین(ع)است که در آیه 55 سوره مائده: إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ؛ ولى شما تنها خدا و پیامبر اوست و کسانى که ایمان آوردهاند همان کسانى که نماز برپا مىدارند و در حال رکوع زکات مىدهند. که منابع و تفاسیر شیعه روایت کرده اند که این آیه در شأن امام علی است.
وی افزود: بر اساس این روایت که به دلیل کثرت قابل انکار نیست، امام علی(ع) روزی در مسجد در حال نماز بودند که فقیری می آید و طلب کمک می کند اما کسی به او توجه نکرده و در این لحظه امام علی در حال رکوع انگشتر خود را در می آورد و به او هدیه می کند. این آیه تنها به این نکته که شخص خاصی انگشتر را عطا کرده اشاره ندارد بلکه آنچه اهمیت بیشتری دارد همان ولایت امام علی (ع) است که در آغاز آیه بدان اشاره شده است.
مدیر دانشنامه قرآن پژوهی تأکید کرد: ولایت در اینجا با توجه به معنای لغوی آن که اهل سنت نیز بدان آگاه هستند دوستی نیست و در هیچکدام از منابع اصیل لغت ولایت به معنی دوستی نیست بلکه ولایت به معنی سرپرستی گرفته شده است و این آیه اشاره به سرپرستی و رهبری و امامت حضرت امیر(ع) دارد.
حجت الاسلام علوی مهر با استناد به آیه 207 سوره بقره تأکید کرد: خداوند در این آیه می فرماید: وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ؛ و از میان مردم کسى است که جان خود را براى طلب خشنودى خدا مىفروشد و خدا نسبت به [این] بندگان مهربان است . این آیه مربوط به زمانی است که امام در لیلة المبیت برای نجات پیامبر از دست مشرکان در بستر ایشان خوابید و این آیه در شأن امام علی نازل شد. همچنین آیات سوره "هل اتی" و نیز در آنجا که قرآن می فرماید: اِنَّما نُطعِمُکُم لِوَجهِ اللهِ لا نُریدُ مِنکُم جَزائاً وَلا شَکوراً به فضایل حضرت زهرا و امام علی اشاره دارد که سه شب متوالی افطاری خود را به فقیر مسکین و اسیر عطا کردند. وی در پایان تأکید کرد: در آیه مباهله حضرت علی(ع) "نفس" پیامبر شمرده شده که بسیار اهمیت دارد یا آیه اکمال در سوره مائده که" الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا" که برخی از اهل سنت و تمام علمای شیعه تأکید دارند که در این آیه منظور ولایت امام علی(ع) است و سوره "عادیات" نیز در فضیلت مبارزات حضرت توصیفاتی دارد.
