وقتی همه پزشک میشوند!
بیتا مهدوی
میگنا: علیرغم اینکه قوانینی به منظور حفظ جان و سلامت مردم و برقراری نظم و امنیت اجتماعی با تأکید بر اخلاق پزشکی وضع و برای متخلفین مجازات‌هایی در نظر گرفته شده است اما بازار این شیادان همچنان گرم است و این بار قرعه فال به نام سلبریتی در آمده است که از خاندان ژن خوب هم هست که نه تنها قانون را دور می‌زند بلکه در آمد سرشاری را نیز کسب می‌کند. هنوز موضوع واردات محموله شیرخشک‌های فاسد و احتکار داروهای مورد نیاز مردم در انبار‌ها و داروهای تاریخ مصرف گذشته توسط ازما بهتران از یادمان نرفته است که تبلیغی توسط خانم هنرپیشه‌ای در راستای حمایت از مصرف‌کنندگان مواد مخدر، در فضای مجازی منتشر شده او به معتادان توصیه کرده بود برای درمان سوء‌مصرف یا بیش‌مصرفی احتمالی مخدرها، داروی تزریقی «نالوکسان» با خود همراه داشته باشند که نه تنها آمپول ارزانی‌ست بلکه «بدون نسخه» نیز قابل تهیه است. این صحبت‌های غیر کارشناسانه جامعه را ملتهب کرد و جامعه پزشکی را بشدت بر آشفته کرد.
بر اساس قانون، دخالت در امر پزشکی جرم است و بر اساس ماده ۳ اصلاحی قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی، مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب سال ۷۹ آمده است: هرکس بدون داشتن پروانه رسمی به امور پزشکی، داروسازی، دندانپزشکی، آزمایشگاهی، فیزیوتراپی، مامایی و سایر رشته‌هایی که به تشخیص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی جزو حرف پزشکی و پروانه دار محسوب میشوند اشتغال ورزد یا بدون اخذ پروانه از وزارت مذکور اقدام به تاسیس یکی از موسسات پزشکی مطرح در ماده (۱) نماید یا پروانه خود را به دیگری واگذار نماید یا پروانه دیگری را مورد استفاده قرار دهد بلافاصله محل کار او توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعطیل و به پرداخت جریمه نقدی از پنج میلیون ریال تا پنجاه میلیون ریال محکوم خواهد شد و در صورت تکرار به جریمه تا صد میلیون ریال یا دو برابر قیمت داروهای مکشوفه محکوم خواهد شد.
واکنش وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو
دکتر ایرج حریرچی ـ سخنگوی وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی در مصاحبه با رسانه‌های گروهی اظهار داشته است: شکایتی از سوی وزارت بهداشت انجام نشده و احتمالاً دادستانی این موضوع را پیگیری می‌کند. پیام‌های بهداشتی و درمانی بهتر است توسط افراد عالم، متخصص و دانشمند به مردم منتقل شود و هنرمندانی که می‌خواهند کمکی در زمینه انتقال پیام‌های بهداشتی انجام دهند، محتوای پیام خود را با این وزارتخانه یا یک مرجع علمی بررسی کنند، زیرا ممکن است محتوایی که گفته شده باعث شود مردم درک متفاوتی داشته باشند، بنابراین درک مردم از آن محتوا اهمیت بسیاری دارد.
وی در مورد داروی نالوکسان می‌گوید: طبق قوانین فعلی ایران و برخی کشورها، نالوکسان فقط مصرف بیمارستانی دارد. البته در برخی کشورها این دارو در داروخانه‌ها یا خارج از بیمارستان در دسترس افرادی که اعتیاد شدید دارند نیز قرار می‌گیرد. در برخی کشورها این دارو به صورت خوراکی و حتی به‌صورت اسپری بینی تهیه شده است. این دارو در برخی کشورها به گروه‌های پرخطر که اعتیاد شدید دارند ارائه میشود. عرضه این دارو به‌صورت تزریقی در داروخانه‌های کشور، مستلزم آموزش‌هایی است. یعنی این امکان وجود ندارد که داروی نالوکسان تزریقی را بدون آموزش در اختیار افراد قرار دهند. وی همچنین به این نکته هم اشاره کرده که بر اساس توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت، اگر شرایط فراهم شده و آموزش خوب ارائه شود، می‌توان از نالوکسان استفاده کرد.
دکتر کیانوش جهانپور ـ سخنگوی سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی هم می‌گوید: اظهارات این بازیگر صحت ندارد و کسی غیر از صاحبان حرف پزشکی حق اظهار نظر در حوزه سلامت و درمان را ندارد.
وی با اشاره به این مطلب که تبلیغ و فروش نالوکسان در فضای مجازی تخلف است و بهتر است این سلبریتی دارو و درمان را به اهلش بسپارد می‌افزاید: این دارو به هیچ عنوان بدون نسخه قابل عرضه نیست. هرچند آمپول نالوکسان برای اوردوز مواد مخدر کاربرد داشته باشد، اما استفاده آن عموماً بیمارستانی و به تجویز پزشک است، چرا که ممکن است حین تزریق عوارض خطرناک و حتی مرگ آوری برای بیمار در پی داشته باشد چنانکه بسیاری از داروها برای مشکلات مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما خود درمانی و خود تجویزی آنها ممکن است فاجعه آفرین باشد.
وی می‌افزاید: کاربرد اصلی این دارو در موقعیت‌های اورژانسی است که در اورژانس‌های بیمارستانی و پیش بیمارستانی و اتاق عمل و ریکاوری استفاده میشود، در کیف و ترالی‌های احیای پیشرفته وجود دارد، یکی از موارد مصرف آن احیای افرادی است که مواد مخدر مصرف کرده اند، اما بدون عوارض نبوده و مصرف آن تحت نظر پزشک و با امکانات اورژانس است و به هیچ وجه تجویز و مصرف خودسرانه ندارد.
سخنگوی سازمان غذا و دارو یادآوری می‌کند: مصرف این دارو می‌تواند عوارض قلبی در پی داشته باشد و تجویز آن توسط افراد غیرپزشک و غیرمتخصص تخلف است.
فروش داروهای بدون نسخه
دکتر علی رضا محمودی ـ پزشک در مورد داروهای پشت پیشخوانی یا OTC به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: OTC به معنی فروش دارو بدون نسخه است و براین اساس، افراد بدون تجویز و نسخه پزشک هم می‌توانند از داروخانه‌ها دارو تهیه کنند.
وی با بیان این مطلب که متأسفانه بیشتر مردم به هنگام بیماری‌‌‌های معمول مانند سرماخوردگی و غیره دست به خود درمانی می‌زنند و از داروخانه‌ها تقاضای داروهایی مانند مسکن‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و غیره را می‌کنند. این در حالی است که دربسیاری از داروخانه‌های سراسر کشور نیز این داروها بدون نسخه پزشک در اختیار بیمار قرار می‌گیرد. البته تا چندی قبل پزشک داروساز یا متصدی داروخانه از دادن داروی بدون نسخه به بیمار اجتناب می‌کرد اما امروزه شرایط نامساعد اقتصادی باعث شده است که دربرخی موارد هم با دریافت یا بدون دریافت مبلغ اضافه دارو را به بیمار یا همراهش تحویل می‌دهند. این در حالی است که هیچ داروخانه‌ای مجوز فروش داروی بدون نسخه پزشک را ندارد. زیرا زمانی که داروها بیش ازحد مصرف شود، آسیب‌ها و عوارض خود را بر بدن بیمار می‌گذارد، لذا داروسازان باید از تحویل خودسرانه دارو به بیمار بدون نسخه پزشک جلوگیری کنند. اگرچه سازمان غذا و دارو به داروخانه‌های سراسر کشور بخشنامه‌ای ابلاغ کرده که براساس آن فروش دارو بدون نسخه پزشک ممنوع است، اما دربرخی موارد شاهد تخلف برخی از داروخانه‌ها هستیم. باید درصورت بروز تخلف از مجازات‌های پیش‌بینی شده در قانون برای متخلفان استفاده شود، زیرا در قانون حتی لغو پروانه داروخانه جزو مجازات‌های کیفری پیش‌بینی شده است.
دکتر محمودی با بیان این مطلب که داروی نالوکسان در اصل برای ترک اعتیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی واقعیت این است که فروش این دارو بدون تجویز پزشک اصلا توصیه نمی‌شود زیرا که خطراتی را برای فرد مصرف‌کننده به همراه دارد می‌افزاید: این خطرات عبارتند از: مشکلات قلبی ـ عروقی، افزایش فشار خون، کاهش فشار خون، سکته قلبی ، تهوع و استفراغ، تشنج، تومور، ادم ریه و تعریق.
وی یادآوری می‌کند: داروی نالوکسان برای افرادی که به اورژانس و کما منتقل میشوند و بعد از معاینه نشانه‌های مصرف مواد مخدر دارند، استفاده میشود.
این پزشک با اشاره به این مطلب که در بسیاری از موارد، فروش این دارو بدون نسخه باعث دردسر برای بیمار و داروخانه میشود می‌گوید: این دارو حتما باید توسط پزشک تجویز شود. زیرا که هر دارویی با توجه به میزان وخامت حال بیمار باید به مقدار مشخص و درساعات مشخصی مصرف شود و عدم رعایت مصرف این دارو خسارات جبران‌ناپذیر جانی برای بیمار به همراه دارد.
ادعا‌های عجیب و غریب
دکتر مصطفی جلالی فخر ـ متخصص داخلی و منتقد فیلم در کانال تلگرامی پزشکان نیز آورده است که چند ساعتی‌ست که سفارش عجیب یک سلبریتی در راستای حمایت از مصرف‌کنندگان مواد مخدر، در فضای مجازی منتشر شده است. او به معتادان توصیه کرده برای درمان سوء‌مصرف احتمالی مخدرها، داروی تزریقی «نالوکسان» با خود همراه داشته باشند و در ادامه توضیح داده که آمپول ارزانی‌ست و «بدون نسخه» قابل تهیه است که توصیه بی‌ربط، شگفت‌آور، اشتباه و خطرناکی است. اول این که نالوکسان، داروی بیمارستانی است و اصلا به بیماران داده نمی‌شود. دوم این که فقط پزشک مجاز است پس از معاینه و بر اساس بالین و تاریخچه، دستور تزریق آن را بدهد، آن هم در جایی که وسایل احیاء در دسترس باشد. نالوکسان دارویی ست که در صورت مصرف غیرمجاز می‌تواند باعث تشنج، نامنظمی ضربان قلب و ایست قلبی ـ تنفسی و مرگ شود. خود ما پزشکان و در بیمارستان، با احتیاط و در شرایط خاص و با کنترل علائم حیاتی، به سمت نالوکسان می‌رویم. مگر شدنی است که کسی خودسرانه با خودش این دارو را حمل کند و بر اساس تشخیص شخصی‌اش، آن را تزریق کند.
وی می‌افزاید: مداخله غیرتخصصی و هیجانی در پزشکی، به مرزهای خطرناکی رسیده است و بدتر این که پس از واکنش فعالان سلامت به این توصیه غیرعلمی و خطرناک، او به جای عذرخواهی و اصلاح خطایش، حالت طلبکارانه نیز به خودش گرفته است.
تجویز خطرناک سلبریتی‌ها
دکتر سید علی فاطمی ـ داروساز و متخصص فارماکولوژی در گفتگو با خبرگزاری ایسنا اظهار داشته است: نوع تزریقی «نالوکسان»، یک داروی ضد مسمومیت با مواد مخدر است که از آن برای تشخیص اعتیاد هم می‌توان استفاده کرد. واقعیت این است که تجویز صحیح و به موقع این دارو می‌تواند جان یک فرد مسموم به مواد مخدر هم‌خانواده تریاک نظیر مورفین، متادون، هروئین و فنتانیل را که قادر به تنفس نیست و در آستانه مرگ قرار گرفته را نجات دهد.
وی می‌افزاید: باید توجه داشته باشیم که تزریق خودسرانه نالوکسان، می‌تواند بسیار خطرناک باشد و عوارض متعددی به دنبال داشته باشد. ضمن اینکه این دارو تاثیری در رفع مسمومیت با داروهای خواب آور مانند کلونازپام و مواد محرک مانند کوکائین، اکستازی، شیشه و… ندارد و متأسفانه شاهد شیوع چنین حرف‌های بی‌پایه‌ای در میان مردم از سوی برخی چهره‌های غیرعلمی هستیم.
دکتر فاطمی با بیان این مطلب که آمپول نالوکسان معمولا در داروخانه‌های بیمارستانی و برای بخش مسمومین در دسترس است و توزیع عمومی در داروخانه‌ها ندارد می‌گوید: نالوکسان جزو داروهای بدون نسخه یا OTC نیست که مردم بتوانند آن را راحت از داروخانه‌ها تهیه کنند، بلکه حتما به تجویز پزشک نیاز دارد و باید تزریق آن زیر نظر پزشک انجام شود؛ چون استفاده از این دارو می‌تواند باعث بروز علایم سندرم شدید قطع مصرف مواد مخدر و تشنج در فرد معتاد شود.
دخالت افراد در پزشکی
دکترمجید ابهری رفتار شناس اجتماعی نیز در مورد دخالت افراد در پزشکی به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: متأسفانه در جامعه ما از آغاز تاکنون هر فردی به خود اجازه می‌دهد در امور مختلف دخالت کند. حتی در دوران قجر کریم شیره‌ای دلقک دربار به شاه گفته بود که ایران ۱۴ کرور پزشک و حکیم دارد شاه باور نکرده بود کریم شیره‌ای گلویش را بسته بود و با شاه حرکت کرده بود از نگهبان و حاجب و تمامی کسانی که در کاخ کار می‌کردند هریک به فراخور دانشش دارویی برای او تجویز کرده بودند و او روبه شاه کرده بود و گفته بود قبله عالم ملاحظه کردید، ما چقدر پزشک داریم. متأسفانه دخالت در امر پزشکی به یک عرف ناپسند در جامعه و به عنوان یک رفتار اجتماعی نهادینه شده است.
وی با بیان این مطلب که دخالت در امور پزشکی یعنی اینکه دعانویس،رمال و فال بین در امور مختلف دخالت کنند و سلامت آحاد جامعه را به خطر بیندازند می‌افزاید: می‌توان این موضوع را در ابعاد مختلف توسعه و بسط داد علت این کار ریشه در فرهنگ و رفتار ناپسندی دارد.
این رفتار شناس اجتماعی یادآوری می‌کند: امروزه ملاحظه می‌کنیم که کار به سلبریتی‌ها کشیده و بعضی از آنان در امور پزشکی دخالت می‌کنند آمپولی برای درمان معتادین تجویز می‌کنند. در حالی‌که هیچ تخصصی در پزشکی ندارند. نمی‌دانم آیا این سلبریتی‌ها اجازه می‌دهند افراد عادی در نقش آنان فیلم بازی کنند که اینچنین در امور تخصصی پزشکی دخالت می‌کنند. براستی چرا باید در جامعه ما سلبریتی در امور سیاسی، انتخابات، تبلیغات، مجری‌گری و اکنون طبابت دخالت کنند و چه کسی این اجازه را به آنان داده است.
وی با بیان این مطلب که محبوبیت ودیعه‌ای است که از سوی مردم به این اقشار اهدا میشود و به سادگی هم می‌تواند از بین برود خاطر نشان می‌کند: مسئولان پزشکی و قضایی باید با این گونه رفتارها ولو سلبریتی‌ها برخورد نمایند و اجازه ندهند جان افراد جامعه به بازی گرفته شود. متأسفانه همواره بعضی از افراد ساده لوح به اعتبار حرف یک چهره معروف تبلیغات آنان را بکار می‌گیرند در حالی که این مسأله بسیار خطرناک است. بنابراین باید هرکس در جای خود قرار گیرد تا بتوان امنیت و بهداشت روانی جامعه را حفظ و کنترل کرد.
دکتر ابهری در پاسخ به این پرسش که آیا کسانی که در هر کاری از دیگران دخالت می‌کنند از نظر روانی سالم هستند می‌افزاید: این افراد دچار خود شیفتگی هستند به همین علت در اغلب کارها دخالت می‌کنند و می‌خواهند همیشه مطرح باشند. با توجه به درآمد‌های هنگفت سینما مشاهده میشود که در امور تبلیغی نیز بعضی از آنان حضور دارند به طوری که حتی از مجری گری هم نمی‌گذرند یعنی شانس بسیاری از افراد مستعد را می‌گیرند. بنابراین این گونه افراد به نوعی دچار خود شیفتگی و دانشمند پنداری هستند که به خود اجازه می‌دهند تا هر حرفی را بزنند و برای مردم تعیین تکلیف کنند.
مرجع : روزنامه اطلاعات
