اختلال دوقطبی، اختلالی بدون درمان قطعی
امین مختاری در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه بیماری دوقطبی یک اختلال خلقی است که جنبه‌های وراثتی عمیق دارد، اظهار کرد: بروز آن به یک سری محرک‌هایی بستگی دارد که عمدتا ممکن است در دوره کودکی و نوجوانی ایجاد شود.
این روانشناس خانواده افزود: البته پتانسیل این اختلال در فرد وجود دارد که در دوره نوجوانی با فراهم شدن شرایط پیرامون می‌تواند بروز کند، از طرفی افکار و روحیات انسان ریتم صاف در زندگی ندارد بلکه دارای نوساناتی با دامنه مشخص است، یعنی گاهی انسان‌ها در زندگی احساس می‌کنند پرانرژی‌تر و گاهی دارای انرژی کمتری هستند که ممکن است این ریتم را به صورت روزانه، هفتگی یا ماهانه تجربه کند که این امری طبیعی است.
افرادی که دچار اختلال شخصیت دو قطبی هستند دامنه این نوسانات در آن‌هابیش‌تر است، یعنی قله‌های خلقیات آنها مرتفع‌تر و چاله‌های عمیق‌تری را تجربه می‌کنند، یعنی اگر قله‌ها را میزان شادمانی در نظر بگیریم یک شادمانی فزاینده‌تر و چاله‌ها را خلق شبه افسردگی درنظر بگیریم چاله‌های عمیق‌تری هستند، پس میتوان نتیجه گرفت افرادی که دارای اختلال شخصیت دو قطبی یا bipolar هستند افرادی بوده که در فاز شادمانی یک فرم بسیار شدیدتر و در فاز غم و اندوه یک فرم شدیدتر را تجربه می‌کنند.
مختاری گفت: این دامنه نوسانی موجب بروز مشکلاتی برای خود و عمدتا برای اطرافیان میشود، در واقع دامنه نوسان خلقیات یک دامنه نرمالی نیست و ازحد نرمال خارج است، زیرا در فازی که چاله افسردگی بوده بسیار پرخاشگر می‌شوند و ممکن است افکار بدبینانه نسبت به اطرافیان در ذهن آنها بروز کند و ارتباط با اطرافیان به شدت تحت تاثیر قرارگیرد، یعنی خشم، پرخاشگری، بدبینی و افسردگی عمیق در این دسته از افراد بسیار شایع است.
این روانشناس خانواده با بیان اینکه شخصیت اختلال دوقطبی را میتوان همانند تجربه انسان در هنگام مصرف مواد مخدر تشریح کرد، توضیح داد: مواد مخدر دارای فاز شیدایی یا مانیا بوده که قله این موج را افزایش داده و فاز افسردگی یا غم و اندوه یا depression را افزایش می‌دهد.
وی با تاکید بر اینکه اختلال دوقطبی ویژگی شخصیتی عمیق است و درمان قطعی برای آن متصور نیست، تصریح کرد: در روانشناسی برای بسیاری از ویژگی‌های اختلال شخصیتی درمان قطعی وجود ندارد، بلکه درمان‌ها به صورت نگهدارنده و کنترل‌کننده هستند و تشخیص این مساله معمولا از سنین نوجوانی به بعد است، یعنی با وجود اینکه پتانسیل این اختلال همچون دیگر اختلالات شخصیتی در فرد عمدتا به صورت وراثتی است، اما برای بروز آن نیازمند محرک‌های محیطی است که این محرک‌ها در دوره نوجوانی بروز و ظهور می‌یابد.
محرک‌های محیطی شامل فشارهای اجتماعی، رفتارهای نامناسب خانوادگی، تحقیر، محرومیت و ... می‌تواند موجب فراهم شدن شرایط مناسب برای بروز این اختلالات شود.
این روانشناس خانواده یادآور شد: افرادی که دارای خلق پرنوسان بوده اطرافیان طرز رفتار با آنها را نمی‌دانند، یعنی روش و راهبرد کاملا دقیق و درستی را نمی‌توانند برای رفتار با این افراد پیدا کنند که این امر می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات شود.
وی اضافه کرد: اختلال دوقطبی یک طیف است، یعنی از بازه کم شروع و تا بازه متوسط و زیاد ادامه دارد که شایع‌ترین نوع اختلال دوقطبی، دوقطبی افسردگی است.
مختاری در ادامه گفت: در روانشناسی سه ابزار برای تشخیص دوقطبی وجود دارد که شامل مشاهده، مصاحبه و آزمون است، معروف‌ترین آزمون برای اختلالات شخصیت آزمون MMPI است که به عنوان بهترین آزمون شخصیتی در دنیا می‌تواند بسیاری از ویژگی‌های شخصیتی را از جمله مساله دوقطبی مشخص کند.
وی در خصوص درمان اختلال بیماران دوقطبی، تصریح کرد: برای بیماران اختلال دوقطبی روان درمانی و دارو درمانی توصیه میشود، در فاز اول برای همه مداخله با ویژگی‌های خلقی، شخصیتی و اختلالات روانی فاز روان درمانی است، یعنی پیش از اینکه مداخلات دارویی اتفاق بیفتد بهتر است درمان از طریق روان درمانی برای فرد انجام شود، البته دارو درمانی هم می‌تواند به عنوان درمان مکمل مخصوصا برای افرادی که اختلال دوقطبی ماژور دارند، استفاده شود.
این روانشناس خانواده افزود: افرادی که دارای اختلال دوقطبی هستند باید ابتدا خود را بشناسند یا جامعه نسبت به آنها شناخت پیدا کند و بعد در فاز درمان قرار بگیرند، زیرا از این طریق می‌توانند بیماری و اختلال خود را مدیریت کنند، یعنی از این طریق صدمات برای خود و افراد پیرامون بسیار کم خواهد شد.
وی گفت: اگر اطرافیان سعی کنند با مدیریت شرایط، اوضاع را به گونه‌ای پیش ببرند که محرک‌های محیطی و حمله‌های مربوط به فاز افسردگی و پرخاشگری در افراد کاهش یابد، می‌تواند در روند درمان و زندگی کردن به صورت مسالمت‌آمیز به آنها کمک کند.
مختاری توضیح داد: به عقیده من، باید بررسی اختلالات شخصیت از جمله اختلال شخصیت دوقطبی که در کشور ما شایع بوده، جزو بررسی‌های مشاوه پیش از ازدواج قرار گیرد، به دلیل اینکه عامل بسیار مهمی است و حتما روانشناسان در مشاوره‌های پیش از ازدواج به بررسی این مساله بپردازند، زیرا اگر یک اختلال دوقطبی وجود داشته باشد و فرد و طرف مقابل پیش از ازدواج از این موضوع آگاهی نداشته باشند، می‌تواند موجب مشکلات فراوان در زندگی مشترک شود و حتی مانع سعادتمندی و خوشبختی آنها شود.
این روانشناس خانواده خاطرنشان کرد: اگر همه ما تلاش کنیم جامعه آرام‌تر و فشارهای روانی کمتری در جامعه ایجاد شود، موجب میشود اختلالات این چنینی در افراد کمتر مشاهده شود، یعنی با وجود اینکه افراد ممکن است پتانسیل وراثتی این اختلال را داشته باشند اما جامعه می‌تواند کمک کند تا شرایط بروز این نوع اختلالات کاهش یابد.
این روانشناس خانواده افزود: البته پتانسیل این اختلال در فرد وجود دارد که در دوره نوجوانی با فراهم شدن شرایط پیرامون می‌تواند بروز کند، از طرفی افکار و روحیات انسان ریتم صاف در زندگی ندارد بلکه دارای نوساناتی با دامنه مشخص است، یعنی گاهی انسان‌ها در زندگی احساس می‌کنند پرانرژی‌تر و گاهی دارای انرژی کمتری هستند که ممکن است این ریتم را به صورت روزانه، هفتگی یا ماهانه تجربه کند که این امری طبیعی است.
افرادی که دچار اختلال شخصیت دو قطبی هستند دامنه این نوسانات در آن‌هابیش‌تر است، یعنی قله‌های خلقیات آنها مرتفع‌تر و چاله‌های عمیق‌تری را تجربه می‌کنند، یعنی اگر قله‌ها را میزان شادمانی در نظر بگیریم یک شادمانی فزاینده‌تر و چاله‌ها را خلق شبه افسردگی درنظر بگیریم چاله‌های عمیق‌تری هستند، پس میتوان نتیجه گرفت افرادی که دارای اختلال شخصیت دو قطبی یا bipolar هستند افرادی بوده که در فاز شادمانی یک فرم بسیار شدیدتر و در فاز غم و اندوه یک فرم شدیدتر را تجربه می‌کنند.
مختاری گفت: این دامنه نوسانی موجب بروز مشکلاتی برای خود و عمدتا برای اطرافیان میشود، در واقع دامنه نوسان خلقیات یک دامنه نرمالی نیست و ازحد نرمال خارج است، زیرا در فازی که چاله افسردگی بوده بسیار پرخاشگر می‌شوند و ممکن است افکار بدبینانه نسبت به اطرافیان در ذهن آنها بروز کند و ارتباط با اطرافیان به شدت تحت تاثیر قرارگیرد، یعنی خشم، پرخاشگری، بدبینی و افسردگی عمیق در این دسته از افراد بسیار شایع است.
این روانشناس خانواده با بیان اینکه شخصیت اختلال دوقطبی را میتوان همانند تجربه انسان در هنگام مصرف مواد مخدر تشریح کرد، توضیح داد: مواد مخدر دارای فاز شیدایی یا مانیا بوده که قله این موج را افزایش داده و فاز افسردگی یا غم و اندوه یا depression را افزایش می‌دهد.
وی با تاکید بر اینکه اختلال دوقطبی ویژگی شخصیتی عمیق است و درمان قطعی برای آن متصور نیست، تصریح کرد: در روانشناسی برای بسیاری از ویژگی‌های اختلال شخصیتی درمان قطعی وجود ندارد، بلکه درمان‌ها به صورت نگهدارنده و کنترل‌کننده هستند و تشخیص این مساله معمولا از سنین نوجوانی به بعد است، یعنی با وجود اینکه پتانسیل این اختلال همچون دیگر اختلالات شخصیتی در فرد عمدتا به صورت وراثتی است، اما برای بروز آن نیازمند محرک‌های محیطی است که این محرک‌ها در دوره نوجوانی بروز و ظهور می‌یابد.
محرک‌های محیطی شامل فشارهای اجتماعی، رفتارهای نامناسب خانوادگی، تحقیر، محرومیت و ... می‌تواند موجب فراهم شدن شرایط مناسب برای بروز این اختلالات شود.
این روانشناس خانواده یادآور شد: افرادی که دارای خلق پرنوسان بوده اطرافیان طرز رفتار با آنها را نمی‌دانند، یعنی روش و راهبرد کاملا دقیق و درستی را نمی‌توانند برای رفتار با این افراد پیدا کنند که این امر می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات شود.
وی اضافه کرد: اختلال دوقطبی یک طیف است، یعنی از بازه کم شروع و تا بازه متوسط و زیاد ادامه دارد که شایع‌ترین نوع اختلال دوقطبی، دوقطبی افسردگی است.
مختاری در ادامه گفت: در روانشناسی سه ابزار برای تشخیص دوقطبی وجود دارد که شامل مشاهده، مصاحبه و آزمون است، معروف‌ترین آزمون برای اختلالات شخصیت آزمون MMPI است که به عنوان بهترین آزمون شخصیتی در دنیا می‌تواند بسیاری از ویژگی‌های شخصیتی را از جمله مساله دوقطبی مشخص کند.
وی در خصوص درمان اختلال بیماران دوقطبی، تصریح کرد: برای بیماران اختلال دوقطبی روان درمانی و دارو درمانی توصیه میشود، در فاز اول برای همه مداخله با ویژگی‌های خلقی، شخصیتی و اختلالات روانی فاز روان درمانی است، یعنی پیش از اینکه مداخلات دارویی اتفاق بیفتد بهتر است درمان از طریق روان درمانی برای فرد انجام شود، البته دارو درمانی هم می‌تواند به عنوان درمان مکمل مخصوصا برای افرادی که اختلال دوقطبی ماژور دارند، استفاده شود.
این روانشناس خانواده افزود: افرادی که دارای اختلال دوقطبی هستند باید ابتدا خود را بشناسند یا جامعه نسبت به آنها شناخت پیدا کند و بعد در فاز درمان قرار بگیرند، زیرا از این طریق می‌توانند بیماری و اختلال خود را مدیریت کنند، یعنی از این طریق صدمات برای خود و افراد پیرامون بسیار کم خواهد شد.
وی گفت: اگر اطرافیان سعی کنند با مدیریت شرایط، اوضاع را به گونه‌ای پیش ببرند که محرک‌های محیطی و حمله‌های مربوط به فاز افسردگی و پرخاشگری در افراد کاهش یابد، می‌تواند در روند درمان و زندگی کردن به صورت مسالمت‌آمیز به آنها کمک کند.
مختاری توضیح داد: به عقیده من، باید بررسی اختلالات شخصیت از جمله اختلال شخصیت دوقطبی که در کشور ما شایع بوده، جزو بررسی‌های مشاوه پیش از ازدواج قرار گیرد، به دلیل اینکه عامل بسیار مهمی است و حتما روانشناسان در مشاوره‌های پیش از ازدواج به بررسی این مساله بپردازند، زیرا اگر یک اختلال دوقطبی وجود داشته باشد و فرد و طرف مقابل پیش از ازدواج از این موضوع آگاهی نداشته باشند، می‌تواند موجب مشکلات فراوان در زندگی مشترک شود و حتی مانع سعادتمندی و خوشبختی آنها شود.
این روانشناس خانواده خاطرنشان کرد: اگر همه ما تلاش کنیم جامعه آرام‌تر و فشارهای روانی کمتری در جامعه ایجاد شود، موجب میشود اختلالات این چنینی در افراد کمتر مشاهده شود، یعنی با وجود اینکه افراد ممکن است پتانسیل وراثتی این اختلال را داشته باشند اما جامعه می‌تواند کمک کند تا شرایط بروز این نوع اختلالات کاهش یابد.
