درمان افسردگی با فراصوت

فراصوت (فراصدا، فراآوا، فراشنوایی) یا( Ultrasound)، به امواج صوتی گفته می‌شود که دارای بسامدی بیشتر از بازه بسامدی شنوایی انسان هستند.

بازه بسامدی شنوایی افراد متفاوت است و با بالا رفتن سن این بازه کاهش می‌یابد، ولی معمولاً بالاترین فرکانس شنوایی انسان حدود ۲۰ یا ۲۵ کیلوهرتز در نظر گرفته می‌شود. نقطه مقابل این امواج، امواج فروصوت یا (مادون صوت) هستند که دارای بسامد زیر حد پایین فرکانس شنوایی انسان (حدود ۲۰ هرتز) هستند. اصطلاح فراصوت، نباید با زبرصوت (Supersonic) که برای سرعت حرکت بالاتر از سرعت صوت استفاده می‌شود، اشتباه گرفته شود.

دانشمندان دانشگاه علوم توکیو و کمپانی فوجیمیک، نتایجِ قرار گرفتن موش‌های فاقد پیاز بویایی در معرض فراصوت را بررسی کرده و دریافتند فراصوت روی این حیوانات اثر ضدافسردگی دارد  فراصوت در فرکانسهای خاص می‌تواند سلولهای بدن را با به لرزش درآوردن آنها تحریک کند.
به این معنا که موش‌های فاقد پیاز بویایی شاید بتوانند مدل حیوانی مناسبی برای شناسایی مکانیسم‌های زیربناییِ این روش باشند. در سال‌های اخیر، اثرات فراصوت روی عملکرد مغز بطور جدی مطالعه شده است. برای نمونه، مطالعات متعدد نشان داده است که قرار گرفتن کامل بدن در معرض فراصوت با فرکانس بالا به طرز چشمگیری فعالیت مغز را در انسان‌ها افزایش می‌دهد از جمله فعالیت مدار‌های عصبی مرتبط با پاداش.
 
در واقع، به نظر می‌رسد این یافته روشی غیرتهاجمی برای تنظیم فعالیت مغز در خصوص هشیاری است. اما در مورد اثرات و مکانیسم‌های اثر فراصوت روی حالات احساسی از قبیل افسردگی اطلاعات کمی در دست است. افزون بر این، بیشتر مطالعات درباره‌ی قرارگیری در معرض فراصوت روی سوژه‌های انسانی انجام شده و این امر توضیح مکانیسم‌های مولکولی را مشکل کرده است.
 
پروفسور آکیوشی سایتو، محقق دپارتمان داروسازی دانشگاه علوم توکیو در این باره می‌گوید: «از آنجا که مطالعات درباره‌ی قرارگیری در معرض فراصوت اساساً روی سوژه‌های انسانی انجام شده است، نیاز بود مدل‌های حیوانی منسجمی را برای روشن کردن مکانیسم‌های زیربنایی با استفاده از روش‌های تهاجمی ایجاد کنیم. در مطالعه‌ی کنونی، ما از موش‌های فاقد پیاز بویایی برای مطالعه‌ی اثرات فراصوت روی فعالیت و رفتار عصبی استفاده کردیم.»
 
پروفسور سایتو و همکارانش در آغاز موش‌های وحشی و فاقد پیاز بویایی را به مدت ۲۴ ساعت در معرض صدا‌های فراصوت با فرکانس بالا (۵۰ کیلوهرتز) قرار دادند و سپس احساسی بودنِ بیش از حد (رفتار‌های توام با اضطراب و پریشانی) جوندگان را با مطالعه‌ی واکنش‌های آن‌ها به مواجهه با حمله، شوکه‌شدن، چالش و شروع دعوا سنجیدند.

تیم تحقیقاتی سطوح پلاسمای هورمون استرس کورتیکوسترون را در نمونه‌خون این موش‌ها کنترل کردند. افزون بر این، اضطراب در رفتار حیوانات را با استفاده از تست ماز صلیبی شکل (elevated plus maze) ارزیابی کردند. این تست رویکردی‌ست که به واسطه‌ی آن اضطراب رفتاری را در موش‌ها تحریک می‌کنند به این شکل که آن‌ها را در یک فضای پرپیچ و خم روباز قرار می‌دهند و آن‌ها را وامی‌دارند به سمت فضا‌های بسته حرکت کنند.
 
یافته‌های محققان نشان داد در موش‌های فاقد پیاز بویایی که در آغاز عکس‌العمل بالایی داشتند یا به عبارتی تمایل‌شان برای رسیدن به نواحی روباز در ناحیه‌ی پرپیچ و خم بیشتر بود، قرارگیری در معرض فراصوت عکس‌العمل آن‌ها را به طرز چشمگیری کاهش داد. اثرات مشابه این آزمایش با فراصوت مصنوعی ۵۰ کیلوهرتز هم مشاهده شد.
 
پروفسور سایتو می‌گوید: «یافته‌های ما حاکی از آنست که موش‌های فاقد پیاز بویایی شاید مدل حیوانی مفیدی برای بررسی اثرات قرارگیری در معرض فراصوت و مکانیسم‌های اثر باشند. برخلاف دارودرمانی، قرارگیری در معرض فراصوت غیرتهاجمی‌ست و کاربرد آن آسان است. از این رو، یک وسیله‌ی درمانی مبتنی بر فراصوت ممکن است به درمان و پیشگیری اختلالات ذهنی در بیماران کمک کند در حالی که مشکلی در زندگی روزانه‌ی بیماران ایجاد نکند.»
 
بهتر است امیدوار باشیم این نتایج مسیر توسعه‌ی درمان با استفاده از فراصوت را به عنوان روشی جدید برای کمک به بیماران مبتلا به استرس و اختلالات روانی هموار کند.
 
نتایج این پژوهش در مجله‌ی NeuroReport منتشر شده است.