عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران :
شناخت مستندسازان از سلامت روان، کم است
دكتر سهیل رحیمی روانشناس و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در تعریفی ساده سینمای مستند را نگاه به واقعیت‌های شخص، موضوع یا یک جامعه اما با دیدی خلاقانه و زاویه‌ای متفاوت دانست و گفت: یکی از مباحثی که می‌تواند برای مستندسازان جذاب باشد، حوزه روان است. حوزه‌ای که از دیرباز مورد توجه بوده و خیلی از کارگردانان بزرگ سینما در این حوزه قدم برداشته و آثار بزرگی خلق کرده‌اند که آخرین نمونه آن «جوکر» بود که فیلمی کاملا روان شناختی است. اما سینمای مستند چقدر در ایران وارد این موضوع شده و چقدر برایش مسائل روان‌شناختی مهم است؟ به نظر من خیلی کم.
وی افزود: سلامت روان و مباحث روانی در کشور بیشتر حول محور مسائل تابو است و بحث درباره‌شان خیلی باب میل نیست. ما وحشت داریم در این حوزه قدم برداریم چون فکر می‌کنیم حوزه‌ای ناشناخته است. پزشکی ایرانی به سمت مسائل روانی علاقه ندارد و بیشتر دوست دارد مسائل عینی و آشکار را بررسی کند.
این روانشناس و مدرس دانشگاه ادامه داد: ورود به حوزه سلامت روان قدمتی طولانی در کشور ندارد و حدود نیم قرن است که با آن به صورت آکادمیک و نوین آشنا شده‌ایم و در سطح علمی، در این مدت بیشتر در دانشگاه‌ها بودیم تا اینکه بخواهیم وارد جامعه شویم. ارتباط ما روانشناسان با دنیای بیرون خودمان خیلی کم بوده است. وقتی هم منِ روانشناس نتوانم با یک مستندساز همکاری کنم او از کجا باید این مسائل را بداند؟ آن هم وقتی در ذهن حتی مستندساز ما هم مسائل روانی می‌تواند یک تابو باشد.
رحیمی با بیان اینکه یک مشکل ارتباط ضعیف متخصصان روانشناس با مستندسازان است، گفت: مشکل دوم این است که او با اصطلاحات حوزه روان و نگاه حوزه روان آشنا نیست و در این هم مقصر ما هستیم. منِ متخصص باید بتوانم مباحث روانشناسی را به زبانی ساده‌تر برای مستندساز مطرح کنم و او هم بر این اساس کار کند. اما متاسفانه ارتباط مراکز درمانی ما با فیلمسازان ضعیف است و این هم به خاطر تابوهاست.
وی با طرح این پرسش که تاکنون پای چند فیلمساز مستند به مراکز روانی باز شده است؟ گفت: البته که کارهایی هم در این زمینه تولید شده اما تعدادشان کم است و گویا و کافی نیستند. به طور مثال، در حوزه بیماری کووید ۱۹ مستندهای متعددی تولید شده، اما چند مورد از آنها به موضوع خاص سلامت روان پرداخته‌اند؟ یکی از همین مستندها که بنده هم به عنوان مشاور و همکار در آن حضور داشتم، مستند «روحانا» بود که به سفارش شبکه مستند سیما ساخته و نمایش داده شد و نگاه دقیق علمی در آن هست. اما نمونه‌هایی مانند آن را در سینمای مستند کشورمان کم داریم.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآور شد: یکی از چالش‌های حوزه روانشناسی در ایران این است که نگاه علمی و غیر علمی باهم خلط شده و مستندساز این را نمی‌دانند و ما هستیم که باید تفاوت‌شان را به او بگوییم. اما چنین آگاهی‌بخشی مستلزم این است که همه همکاران روانشناس، روان‌پزشک و مددکار ما مباحث علمی را بیان کنند.
رحیمی با اشاره به اطلاعات نادرستی که از مشکلات روان در جامعه وجود دارد، گفت: هر کسی حالش دگرگون میشود به او انگ دو قطبی می‌زنیم و در جامعه استیگما داریم. جالب است که مردم همین بیماری دو قطبی را به عنوان یک بیماری باکلاس برای خود تعریف می‌کنند. خب، مستندساز با این دیدگاه می‌خواهد وارد تولید شود. روانشناسی زرد و غیر علمی باید از روانشناسی علمی تفکیک شود و مستندساز از مشاوران آگاهی که در این رشته سال‌ها فعالیت کرده برای این کار استفاده کند نه هر کسی که فقط مدرک دارد. وی یادآور شد: باید مستندساز به مسائل روان از نظر متخصصان امر، آگاه شود و علاقه پیدا کند. من مسئول هم باید اجازه دهم که مستندساز به این حوزه بیاید و همکاری بین رشته روانشناسی و روان‌پزشکی و سینما افزایش یابد.
وی افزود: سلامت روان و مباحث روانی در کشور بیشتر حول محور مسائل تابو است و بحث درباره‌شان خیلی باب میل نیست. ما وحشت داریم در این حوزه قدم برداریم چون فکر می‌کنیم حوزه‌ای ناشناخته است. پزشکی ایرانی به سمت مسائل روانی علاقه ندارد و بیشتر دوست دارد مسائل عینی و آشکار را بررسی کند.
این روانشناس و مدرس دانشگاه ادامه داد: ورود به حوزه سلامت روان قدمتی طولانی در کشور ندارد و حدود نیم قرن است که با آن به صورت آکادمیک و نوین آشنا شده‌ایم و در سطح علمی، در این مدت بیشتر در دانشگاه‌ها بودیم تا اینکه بخواهیم وارد جامعه شویم. ارتباط ما روانشناسان با دنیای بیرون خودمان خیلی کم بوده است. وقتی هم منِ روانشناس نتوانم با یک مستندساز همکاری کنم او از کجا باید این مسائل را بداند؟ آن هم وقتی در ذهن حتی مستندساز ما هم مسائل روانی می‌تواند یک تابو باشد.
رحیمی با بیان اینکه یک مشکل ارتباط ضعیف متخصصان روانشناس با مستندسازان است، گفت: مشکل دوم این است که او با اصطلاحات حوزه روان و نگاه حوزه روان آشنا نیست و در این هم مقصر ما هستیم. منِ متخصص باید بتوانم مباحث روانشناسی را به زبانی ساده‌تر برای مستندساز مطرح کنم و او هم بر این اساس کار کند. اما متاسفانه ارتباط مراکز درمانی ما با فیلمسازان ضعیف است و این هم به خاطر تابوهاست.
وی با طرح این پرسش که تاکنون پای چند فیلمساز مستند به مراکز روانی باز شده است؟ گفت: البته که کارهایی هم در این زمینه تولید شده اما تعدادشان کم است و گویا و کافی نیستند. به طور مثال، در حوزه بیماری کووید ۱۹ مستندهای متعددی تولید شده، اما چند مورد از آنها به موضوع خاص سلامت روان پرداخته‌اند؟ یکی از همین مستندها که بنده هم به عنوان مشاور و همکار در آن حضور داشتم، مستند «روحانا» بود که به سفارش شبکه مستند سیما ساخته و نمایش داده شد و نگاه دقیق علمی در آن هست. اما نمونه‌هایی مانند آن را در سینمای مستند کشورمان کم داریم.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآور شد: یکی از چالش‌های حوزه روانشناسی در ایران این است که نگاه علمی و غیر علمی باهم خلط شده و مستندساز این را نمی‌دانند و ما هستیم که باید تفاوت‌شان را به او بگوییم. اما چنین آگاهی‌بخشی مستلزم این است که همه همکاران روانشناس، روان‌پزشک و مددکار ما مباحث علمی را بیان کنند.
رحیمی با اشاره به اطلاعات نادرستی که از مشکلات روان در جامعه وجود دارد، گفت: هر کسی حالش دگرگون میشود به او انگ دو قطبی می‌زنیم و در جامعه استیگما داریم. جالب است که مردم همین بیماری دو قطبی را به عنوان یک بیماری باکلاس برای خود تعریف می‌کنند. خب، مستندساز با این دیدگاه می‌خواهد وارد تولید شود. روانشناسی زرد و غیر علمی باید از روانشناسی علمی تفکیک شود و مستندساز از مشاوران آگاهی که در این رشته سال‌ها فعالیت کرده برای این کار استفاده کند نه هر کسی که فقط مدرک دارد. وی یادآور شد: باید مستندساز به مسائل روان از نظر متخصصان امر، آگاه شود و علاقه پیدا کند. من مسئول هم باید اجازه دهم که مستندساز به این حوزه بیاید و همکاری بین رشته روانشناسی و روان‌پزشکی و سینما افزایش یابد.
این متخصص روانشناسی و پژوهشگر یادآور شد: کرسی سلامت روان و سواد رسانه‌ای مدتی است در یونسکو فعال شده و در چند سال اخیر تلاش کردیم تا ارتباط‌مان را با خبرنگاران و اصحاب رسانه افزایش دهیم اما جای خالی سینمایی‌ها در آن مشهود است. البته سال گذشته از رضا درمیشیان دعوت کردیم که به ما راهکارهایی برای پیوند بیشتر سینما و حوزه سلامت روان ارائه کند و ارتباطات ما بیشتر شود. ما دست دوستی و نیاز را به سوی خانواده سینما دراز می‌کنیم و امیدواریم مستندسازان هم از این همکاری استقبال کنند.
رحیمی با بیان اینکه اگر مستندساز بتواند با روانشناسان و روان‌پزشکان همکاری کند، آن وقت می‌تواند دنیا را از دریچه چشم اینها ببیند و آن را با خلاقیت بهتری نمایش دهد، گفت: پشت تمام اینها، ضرورت آگاهی به مردم نهفته است.
جشنواره سینماحقیقت هم می‌تواند جشنواره‌ای برای آگاهی‌بخشی درباره حوزه روان و مشکلات مردم باشد و جامعه ایران را از این نظر ارتقا دهد.
مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی سازمان امور سینمایی کشور، چهاردهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» را به دبیری محمد حمیدی‌مقدم، از ۲۵ آذر تا دوم دی ۹۹ به صورت برخط (آنلاین) برگزار می‌کند.
مرجع : خبرگزاری ایرنا
