آسیب‌های کرونا به تاب‌آوری در نظام سلامت
احمد مهری اپیدمیولوژیست و کارشناس بهداشت عمومی پژوهشگر حوزه سلامت، سه شنبه ۱۲ مرداد در یادداشتی در روزنامه ایران نوشت:
این نگرانی نه تنها نظام سلامت بلکه به جد می‌تواند مسائل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و حتی امنیتی را تحت الشعاع قراردهد. علیرغم افزایش تجربیات کادر بهداشت و درمان در برخورد با بیماری کووید۱۹، از آنجایی که حجم مراجعات مبتلایان بستری و بدحال در تمام مراکز بهداشتی و درمانی بخصوص بیمارستان ها بشدت افزایشی است، حجم فعالیت و کار برای هرکدام از پرسنل بشدت زیاد شده است. تقریباً مرخصی تمام نیروهای بخش بهداشت و درمان لغو شده است و علیرغم واکسیناسیون سراسری کادر سلامت، میزان ابتلای آنها افزایش یافته که متأسفانه باعث فوت برخی از کادر سلامت نیز شده است. با این حال به دلایلی از جمله نبود منابع مالی کافی، در بخش‌های مختلف نظام سلامت، پرداخت حقوق و مزایایی نیروی انسانی به تعویق افتاده است.
این نگرانی نه تنها نظام سلامت بلکه به جد می‌تواند مسائل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و حتی امنیتی را تحت الشعاع قراردهد. علیرغم افزایش تجربیات کادر بهداشت و درمان در برخورد با بیماری کووید۱۹، از آنجایی که حجم مراجعات مبتلایان بستری و بدحال در تمام مراکز بهداشتی و درمانی بخصوص بیمارستان ها بشدت افزایشی است، حجم فعالیت و کار برای هرکدام از پرسنل بشدت زیاد شده است. تقریباً مرخصی تمام نیروهای بخش بهداشت و درمان لغو شده است و علیرغم واکسیناسیون سراسری کادر سلامت، میزان ابتلای آنها افزایش یافته که متأسفانه باعث فوت برخی از کادر سلامت نیز شده است. با این حال به دلایلی از جمله نبود منابع مالی کافی، در بخش‌های مختلف نظام سلامت، پرداخت حقوق و مزایایی نیروی انسانی به تعویق افتاده است.
در چندین دانشگاه علوم پزشکی کشور، حقوق نیروی انسانی، خصوصاً نیروهای شرکتی با تأخیر دو الی سه ماهه پرداخت میشود که بسیار نگران کننده است. از سویی دیگر بسیاری از این نیروها به‌خاطر فعالیت در روزهای تعطیل در سطح مراکز بیماریابی، درمانی و واکسیناسیون، دریافتی کافی ندارند. با تمام موارد اشاره شده، متأسفانه عدم مدیریت صحیح کووید۱۹ و باری که حجم بیماران مبتلا بر دوش کارکنان نظام سلامت می‌آورد باعث شده است موجی از نارضایتی در کادر سلامت ایجاد کند که چرا همگان به فاز بی‌تفاوتی رسیدند و تیر و ترکش کرونا فقط به کادر سلامت می خورد.
تمام موارد مطروحه فوق دست‌به‌دست هم می‌دهد تا تاب‌آوری نیروی انسانی در نظام سلامت را کاهش دهد و حتی تبعات اقتصادی و اجتماعی به‌وجود بیاورد. هرچند وضعیت دسترسی به امکانات و تجهیزات پزشکی از ابتدای شروع اپیدمی کووید۱۹ در ایران بهتر شده است اما به‌خاطر تداوم و ماندگاری حجم بالای بیمار و مصرف بالا و مضاعف تجهیزات و امکانات، تاب‌آوری تجهیزات و امکانات یکی از نگرانی‌های جدی است. در پیک پنجم کرونا نیز متأسفانه به‌دلیل افزایش مراجعات سرپایی و مبتلایان بستری، تجهیزات مورد نیاز بشدت در معرض کمبود جدی است.
بیمارستان‌ها بشدت دچار کمبود تخت بیمارستانی شده‌اند و ساختار اکسیژن‌رسانی به بیماران، توانایی کافی برای این حجم از بیمار را ندارد. از سویی دیگر استانداردهای تجهیزات پزشکی در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی قبل از شروع اپیدمی وضعیت مطلوبی نداشت که با اوج گرفتن اپیدمی کووید۱۹ در پنج پیک رخداده، تاب‌آوری این تجهیزات کاهش یافته است که بسیار نگران کننده است.
یکی از مهمترین چالش‌های جدی پیک پنجم کووید۱۹ در ایران، تولید چند برابری تعداد بیماران سرپایی، بستری و... است که بشدت این حجم از بیمار هزینه‌های هنگفتی به نظام سلامت وارد می‌کند. برای ملموس شدن این مسأله، در تاریخ ۹ مرداد ۱۴۰۰ بالای ۵۰۰۰ بیمار در بخش مراقبت‌های ویژه بستری هستند که بنابر گزارش وزارت بهداشت، برای هر بیمار بستری در این بخش از نظر خدمات، روزانه به‌طور میانگین ۴ میلیون تومان هزینه میشود که براساس این شاخص، روزانه هزینه سنگینی برای نظام سلامت در بردارد که قسمت اعظم آن از سوی دولت و از جیب مردم پرداخت میشود. حال این اعداد را در کنار هزینه‌های درمان و داروهای بیماران سرپایی، بستری و خفیف قرار دهیم مشخص میشود این موضوع چه هزینه‌ای برای نظام سلامت دربردارد.
هم اکنون سازمان برنامه و بودجه به‌دلیل بار مالی درمان بیماران مبتلا به کرونا، توان پرداخت مطالبات حوزه پزشک خانواده، مراقبت‌های اولیه بهداشتی و... را ندارد و شخص وزیر بهداشت بارها با نامه نگاری‌های متعدد خواستار فوریت در پرداخت‌ها شده است. همانطور که بارها ذکر شده است، مسأله کرونا نه فقط یک مسأله سلامتی بلکه موضوعی است که بسیاری از بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و امنیتی را نیز می‌تواند تحت تأثیر قرار دهد. تاب‌آوری نظام سلامت یک مسأله راهبردی و جدی است که باید به قید فوریت بدان نگاه شود و با همیاری سیاستگذاران و نهادهای ذیربط با تشکل‌های اجتماعی و جهادی، بحران فعلی را سروسامان بخشید. حال وضعیت شناسی بعمل آمده نشان می‌دهد، واکسیناسیون سریع سراسری به پایان دادن شرایط سخت این اپیدمی کمک خواهد کرد. از سویی دیگر بهبود خدمات پیشگیری و بیماریابی اساسی‌ترین مداخله برای کنترل اوضاع نابسامان فعلی است. به ماجرای تاب‌آوری نظام سلامت باید جدی‌تر نگریست و نگذاشت بحران‌های حاصل از ازبین رفتن این تاب‌آوری، مدیریت نظام سلامت و همچنین سایر شرایط کشور را تحت شعاع جدی قرار دهد.
تمام موارد مطروحه فوق دست‌به‌دست هم می‌دهد تا تاب‌آوری نیروی انسانی در نظام سلامت را کاهش دهد و حتی تبعات اقتصادی و اجتماعی به‌وجود بیاورد. هرچند وضعیت دسترسی به امکانات و تجهیزات پزشکی از ابتدای شروع اپیدمی کووید۱۹ در ایران بهتر شده است اما به‌خاطر تداوم و ماندگاری حجم بالای بیمار و مصرف بالا و مضاعف تجهیزات و امکانات، تاب‌آوری تجهیزات و امکانات یکی از نگرانی‌های جدی است. در پیک پنجم کرونا نیز متأسفانه به‌دلیل افزایش مراجعات سرپایی و مبتلایان بستری، تجهیزات مورد نیاز بشدت در معرض کمبود جدی است.
بیمارستان‌ها بشدت دچار کمبود تخت بیمارستانی شده‌اند و ساختار اکسیژن‌رسانی به بیماران، توانایی کافی برای این حجم از بیمار را ندارد. از سویی دیگر استانداردهای تجهیزات پزشکی در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی قبل از شروع اپیدمی وضعیت مطلوبی نداشت که با اوج گرفتن اپیدمی کووید۱۹ در پنج پیک رخداده، تاب‌آوری این تجهیزات کاهش یافته است که بسیار نگران کننده است.
یکی از مهمترین چالش‌های جدی پیک پنجم کووید۱۹ در ایران، تولید چند برابری تعداد بیماران سرپایی، بستری و... است که بشدت این حجم از بیمار هزینه‌های هنگفتی به نظام سلامت وارد می‌کند. برای ملموس شدن این مسأله، در تاریخ ۹ مرداد ۱۴۰۰ بالای ۵۰۰۰ بیمار در بخش مراقبت‌های ویژه بستری هستند که بنابر گزارش وزارت بهداشت، برای هر بیمار بستری در این بخش از نظر خدمات، روزانه به‌طور میانگین ۴ میلیون تومان هزینه میشود که براساس این شاخص، روزانه هزینه سنگینی برای نظام سلامت در بردارد که قسمت اعظم آن از سوی دولت و از جیب مردم پرداخت میشود. حال این اعداد را در کنار هزینه‌های درمان و داروهای بیماران سرپایی، بستری و خفیف قرار دهیم مشخص میشود این موضوع چه هزینه‌ای برای نظام سلامت دربردارد.
هم اکنون سازمان برنامه و بودجه به‌دلیل بار مالی درمان بیماران مبتلا به کرونا، توان پرداخت مطالبات حوزه پزشک خانواده، مراقبت‌های اولیه بهداشتی و... را ندارد و شخص وزیر بهداشت بارها با نامه نگاری‌های متعدد خواستار فوریت در پرداخت‌ها شده است. همانطور که بارها ذکر شده است، مسأله کرونا نه فقط یک مسأله سلامتی بلکه موضوعی است که بسیاری از بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و امنیتی را نیز می‌تواند تحت تأثیر قرار دهد. تاب‌آوری نظام سلامت یک مسأله راهبردی و جدی است که باید به قید فوریت بدان نگاه شود و با همیاری سیاستگذاران و نهادهای ذیربط با تشکل‌های اجتماعی و جهادی، بحران فعلی را سروسامان بخشید. حال وضعیت شناسی بعمل آمده نشان می‌دهد، واکسیناسیون سریع سراسری به پایان دادن شرایط سخت این اپیدمی کمک خواهد کرد. از سویی دیگر بهبود خدمات پیشگیری و بیماریابی اساسی‌ترین مداخله برای کنترل اوضاع نابسامان فعلی است. به ماجرای تاب‌آوری نظام سلامت باید جدی‌تر نگریست و نگذاشت بحران‌های حاصل از ازبین رفتن این تاب‌آوری، مدیریت نظام سلامت و همچنین سایر شرایط کشور را تحت شعاع جدی قرار دهد.
