"استئوپروز"(Osteoporosis)چیست؟

هرگاه در بدن انسان، مقدار تحلیل استخوان‌ها بیش از مقدار ساخت آنها باشد،"استئوپروز" یا "پوکی استخوان" روی می دهد. واژه "استئو" به معنی "استخوان" و واژه "پوروزیس" به معنی "پر سوراخ" می باشند. در فرد مبتلا به  این بیماری، استخوان ها ضعیف و نحیف گشته و به آسانی دچار شکستگی خواهند شد.


علایم: در مراحل اولیه  این بیماری ، ممکن است هیچ علائم و نشانه ای وجود نداشته باشد.اما اگر استخوان ها بقدر کافی ضعیف شوند، "درد ناحیه پشت"بدلیل شکستگی یا فشردگی احتمالی  مهرها  شروع میشود. فرد مبتلا بتدريج  دچار خمیدگی ستون فقرات(قوز) شده و  در حالت ایستاده نسبت به قبل از زمان ابتلاء حدود یک یا دو اینج(۲ تا ۵ سانتیمتر )خمیده خواهد شد.گاهی اوقات اولین نشانه ابتلاء به پوکی استخوان وقوع یک مورد شکستگی در استخوان های بدن می باشد. شکستگی ممکن است در هر استخوانی اتفاق بیافتد، اما این اتفاق عموما در استخوان های لگن، مچ دست و ستون فقرات روی می دهد. برای وقوع شکستگی استخوان، لزوما نیازی به سقوط نیست ،بلکه فرد ممکن است هنگام بالا رفتن از پله یا بلند کردن یک شی یا حتی به جلو خم شدن دچار شکستگی شود. این نوع شکستگی ها می توانند سلامت فرد را با مشکلات مزمن و فراوانی روبرو نمایند.


علل: استروژن هورمونی است که به ساخت و حفاظت از استخوان ها کمک می نماید. اگر مقدار این هورمون به هر دلیلی در بدن فرد روبه کاهش بگذارد، فرایند تضعیف استخوان ها شدت می گیرد.علاوه براین، زمانی که ترشح هورمون استروژن توسط تخمدان ها در خلال و بعد از یائسگی کاهش می یابد ، تحلیل استخوان‌ها نیز شدت می گیرد.اگر کسی در دوره کودکی بدلیل مشکلات تغذیه ای، کمبود مصرف ویتامین D و کلسیم، بی تحرکی یا هر علت دیگر ،نتواند به استخوان سازی کافی دست پیدا کند،خطر ابتلا به "پوکی استخوان"در چنین فردی  بشدت بالا می رود.  

ریسک فاکتورها:امکان ابتلاء به  "پوکی استخوان" در هر سنی وجود دارد،اما این بیماری عموما در افراد بالاتر از ۵۰ سال بروز پیدا می کند.احتمال ابتلای زنان در قیاس با مردان چهار برابر بیشتر است.آسیایی تبار ها،سفید پوستان،افراد دارای جثه کوچک و کسانی که سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارند(بویژه سابقه شکستگی) بیشتر در معرض خطر ابتلاء هستند.کاهش مقدار هورمون های جنسی(تستوسترون و استروژن) بدلیل بالا رفتن سن ، خطر ابتلا به پوکی استخوان را بیشتر می گرداند. مصرف برخی داروها (از جمله داروهای ضد سرطان) نیزموجب کاهش این هورمون ها در بدن می شود. افزایش مقدار هورمون های تیروئید و فعالیت بیش از حد  غدد پاراتیروئید و آدرنال و نیز  ابتلاء به برخی بیماریها ازجمله سیلیاک، بیماری‌های کلیوی و کبدی، لوپوس ،  IBD( نوعی بیماری التهابی روده)و آرتریت روماتوئید نیز ریسک فاکتور محسوب می شوند.مصرف استروئیدها مثلا "پردنیزون"، نیز احتمال ریسک  ابتلا را بالا می برد.اگر کسی فعالیت فیزیکی مناسب نداشته باشد،استخوان هایش به مرور زمان ضعیف می شوند. مصرف نوشیدنی های الکلی و استعمال دخانیات نیز خطر ابتلا را بالا می برد.


تشخیص: برای تشخیص "استئوپروز" نیاز به "سنجش  تراکم استخوان‌" یا BMD  هست. رایج‌ترین تست "سنجش تراکم استخوان"نوع ویژه ای از اشعه X موسوم به DXA یا   Dual-energy X-ray Absorptiometry می باشد. نتیجه این آزمایش یا T-Score نشان میدهد که آیا تراکم استخوان فرد طبیعی یا کمتر از حد انتظار ( اوستوپنی) یا در حد استئوپروز  است.
درمان: پزشک معالج می تواند داروهایی را برای پیشگیری از تحلیل استخوان و یا کمک به  تشکیل آن تجویز نماید.برخی از این داروها(همانند"بیس فوسفونات ها" و "مدولاتورهای گیرنده اختصاصی استروژن"(SERMs) در قالب قرص های خوراکی عرضه می شوند.گاهی اوقات  نیز از هورمون ها به صورت تزریقی استفاده می شود.مصرف کلسیم و ویتامین D  و نیز انجام نرمش و ورزش روزانه از دیگر توصیه ها هستند.


 پیشگیری: کلسیم و ویتامین D هر دو در حفظ سلامت استخوان ها اهمیت اساسی دارند.مصرف ویتامین D برای جذب کلسیم موجود در رژیم غذایی از روده ها ضروری است. به کمک نور خورشید بخشی از ویتامین D مورد نياز بدن تامین می شود ،اما مصرف خوراکی های حاوی اين ویتامین و  مکمل‌ها هم لازم است. غذاهای حاوی کلسیم شامل لبنیات کم چرب، سبزیجات، ماهی سالمون و ساردین با استخوان، سویا و غلات غنی سازی شده یا آب پرتقال می باشند.انجام حرکات ورزش (مخصوصا حرکات با  وزنه )در طول زمان می تواند به استحکام استخوان‌ها کمک نماید.قدم زنی اهمیت فراوانی دارد.بهتر آن است که هر فردی روزانه ۳۰ دقیقه یا  جمعا هفتگی ۴ ساعت فعالیت ورزشی داشته باشد.این اقدام هم  موجب استحکام استخوان‌ها و هم تقویت عضلات گشته و فرد را در برابر خطر سقوط توانمند می سازد.


پیآمدها: اگر "پوکی استخوان" تحت درمان قرار نگیرد به مرور زمان می تواند به شکستگی های متعددی منجر شود که شکستگی های ناحیه لگن و ستون فقرات پیامدهای خطرناکی به همراه دارند. این شکستگی ها ممکن است فرد دچار معلولیت دایمی کرده و خطر مرگ را یکسال بعد از شکستگی بشدت افزایش می دهند.