کفه سنگین آموزش‌های تئوریک در مدارس/ هنرستان‌ها همچنان کم رونق هستند
تکلیف برنامه ششم توسعه برای آموزش کودکان و نوجوانان نسل آینده توسعه آموزش های مهارتی تا سقف ۵۰ درصد در نظر گرفته شده است؛ تکلیفی که آموزش و پرورش با حدود ۲۰۰ رشته مهارتی در شاخه فنی و حرفه ای و کاردانش مجری و مدعی اجرای آن است هرچند این موضوع طبق آمار و ارقام رسمی اعلام شده به هدف نرسیده است.
در شرایطی که ورود به بازار کار از طریق تحصیلات آکادمیک چندان توفیقی ندارد ، آموزش های مهارتی برای دانش آموزان ضرورت به حساب می آید البته که این ضرورت باید همراه با تامین زیر ساخت های لازم باشد ضمن آن که فرهنگ سازی برای تغییر نگرش به سمت این رشته ها هم موضوع دیگری بوده که بخشی از آن به عهده آموزش و پرورش است.
کمرنگ بودن آموزش های مهارتی؛ کم توجهی یا نفوذ مافیا؟!
آموزش‌های مهارتی به عنوان عاملی مهم برای تربیت نیرو‌های انسانی متخصص در مراکز تولیدی، صنعتی و خدماتی به شمار می‌آیند.
حدود دو سال پیش بود که سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس جمهور جایگاه ایران در تربیت مهندس را اعلام کرد؛کسب رتبه چهارم در تربیت مهندس، آماری که روی کاغذ عملکرد مناسبی را نشان می دهد اما در عمل کارایی متناسب با این آمار به چشم نمی خورد همان موضوعی که مسئولان حوزه نظام تعلیم و تربیت بارها به آن اشاره کردند و حتی چندی پیش ابراهیم صالحی عمران رئیس دانشگاه فنی و حرفه ای با ابراز نرضایتی از پوشش آموزش های مهارتی در مدارس گفته بود که ۲۵ تا ۳۰ درصد ظرفیت دانشگاه های فنی و حرفه ای در کشور تکمیل می شود در حالی که در بسیاری از کشور ها دانش اموزان پس ار اتمام دوره تحصیل وارد بازار کار می شوند.
او علت این موضوع را وجود مافیایی در نظام تعلیم و تربیت دانسته و گفته بود که زیر ساخت های لازم در آموزش مهارتی وجود نداشته و نیرو ها برای نیاز های بازار کار تربیت نمی شوند.
تب مدرک گرایی و دوری از آموزش های مهارتی
متاسفانه علاقه خانواده ها به دریافت مدرک باعث شده است که آموزش های مهارتی نسبت به آموزش های نظری جایگاه چندان قابل توجهی نداشته باشند. در این مورد محبوبه محمد علی کارشناس آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به اینکه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در بسیاری از کشور‌های دنیا به ۳ دسته آموزش‌های رسمی، غیر رسمی و سازمان نایافته تقسیم میشوند، گفت که در این نوع از آموزش‌ها فرد قابلیت ادامه تحصیل تا مقطع دکتری را در رشته مورد نظر خود دارد.
این کارشناس آموزش‌های فنی و حرفه‌ای گفت: نقطه آغاز آن بخش از آموزش‌های مهارتی یا فنی و حرفه ای که منجر به دریافت مدرک تحصیلی میشود، آموزش و پرورش است به طوری که از دوره دوم آموزش متوسطه در نظام جدید آموزشی آغاز میشود.
محمد علی گفت: آموزش‌های فنی و حرفه ای و کاردانش ۳ سال آموزش‌های نیمه تخصصی را طی می‌کنند و هر دو نوع آموزش منجر به دریافت مدرک تحصیلی دیپلم میشوند و در هر دو رشته فرد می‌توانند با مدرک تحصیلی دیپلم در شاخه‌های فنی و حرفه‌ای و نظری کنکور دهند و به دانشگاه ورود پیدا کنند.
این کارشناس آموزش‌های فنی و حرفه‌ای افزود: مجموعا ۹۴۲ هزار دانش آموز در شاخه فنی و حرفه‌ای و کاردانش مشغول به تحصیل هستند یعنی به طور کل حدود یک سوم کل دانش آموزان دوره متوسطه مشغول تحصیل در رشته‌های مهارتی هستند.
او گفت: متاسفانه هزینه‌ای که در آموزش عالی با بودجه عمومی کشور پرداخت می‌کنیم صرف تربیت نیروی انسانی بیکار میشود به دنبال این موضوع عوارض روانی به عنوان مثال سرخوردگی اجتماعی دارد و این موضوع حتی می‌تواند پیامد‌های امنیتی هم برای کشور داشته باشد، به همین دلیل آموزش‌های فنی و حرفه‌ای نقش بسیار مهمی دارند.
هدایت تحصیلی مسیر یا اجبار برای دانش آموزان
هرساله مشاهده می کنیم متقاضیان رشته تجربی بسیار بیشتر از تعدادی بوده که قرار است به عنوان قبول شدگان در این رشته انتخاب شوند و یکی از اصلی ترین دلایل این موضوع فقدان هدایت تحصیلی دانش آموزان در این موضوع است، به دنبال همین موضوع این کارشناس آموزش های فنی و حرفه ای بیان کرد: یکی از مهمترین دلایل کاهش تعداد دانش آموزان در شاخه‌های فنی و حرفه ای، فقدان هدایت تحصیلی مناسب است در این شرایط دانش آموزان کمتر تمایل ورود به رشته‌های فنی و حرفه ای و کار دانش را دارند.
او افزود: هرسال حدود ۳۰ درصد از دانش آموزان در رشته تجربی فارغ التحصیل میشوند، اما می‌بینیم متقاضیان رشته تجربی در کنکور حدود ۶۰ درصد است. این تناقض به این دلیل است که دانش آموزان فکر می‌کنند این رشته‌ها جایگاه اجتماعی بالایی دارد و هم شغل مناسب برای این رشته‌ها فراهم است.
این کارشناس آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در خصوص دلایل کاهش تمایل دانش آموزان برای ورود به رشته‌های مهارتی بیان کرد: یکی دیگر از دلایلی که باعث کاهش تعداد و تمایل دانش آموزان به رشته‌های مهارتی میشود موضوع فرهنگ کار است. متاسفانه در جامعه ما افراد تا حد زیادی با فرهنگ کار بیگانه هستند و کار کردن را به عنوان ارزش نمی بینند. دانش آموزان بیشتر تمایل دارند در رشته‌های پشت میز نشینی مشغول باشند و وارد شاخه‌های مهارتی نشوند.
او افزود: بنابراین برای حل این مشکلات نیاز است که در بخش فرهنگی در مورد موضوع عدم تمایل دانش آموزان به رشته‌های مهارتی بررسی شود. این موضوع بارها مطرح شده است، اما متاسفانه فرهنگ جامعه در این زمینه عوض نشده است.
۲۰ درصد افراد مطابق با رشته تحصیلی اشتغال دارند
محمد علی ادامه داد: یکی دیگر از مشکلاتی که باعث کاهش تمایل دانش آموزان برای ورود به رشته‌های مهارتی میشود فراهم نبودن زیر ساخت‌های لازم برای ورود به رشته‌های مهارتی است، به عنوان مثال برای افزایش تعداد دانش آموزان این رشته‌های مهارتی، نیاز به تاسیس هنرستان‌های جدید، فضا و تجهیزات مناسب و نیروی انسانی آموزش دیده، است، اما متاسفانه هیچ یک از این زیر ساخت‌ها برای ورود دانش آموزان به رشته‌های مهارتی انجام نشده است.
او افزود: به همین دلیل مشاهده می‌کنیم در آموزش های عالی شاخص‌های مربوط به برنامه توسعه محقق میشود، اما در حوزه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای اینطور نیست.
این کارشناس فنی و حرفه‌ای ادامه داد: در حال حاضر در آموزش‌های مهارتی و عالی به دلیل اینکه نظام صلاحیت حرفه‌ای در جامعه اجرا نمی‌شود و نیروی کار در مشاغل مهارتی بدون داشتن گواهینامه و شایستگی وارد کار میشوند، فقط ۲۰ درصد افراد در کشور مطابق با رشته تحصیلی خود شاغل هستند و ۸۰ درصد از بقیه افراد عملا ارتباطی بین رشته تحصیلی و شغل مورد نظرشان وجود ندارد.
امروزه جایگاه افراد در جامعه با توجه به مدرک تحصیلی آنها مشخص می شوند و فرهنگ مدرک گرایی در ذهن مردم نهادینه شده است، بنابراین باید با توجه به فرهنگ کارآفرینی و تامین زیر ساخت های لازم برای تقویت این رشته ها گام موثری در زمینه مهارت آموزی کسب کنیم تا افراد بتوانند براساس مهارت های خود در شغلی فعالیت کرده و کسب درآمد کنند.
کمرنگ بودن آموزش های مهارتی؛ کم توجهی یا نفوذ مافیا؟!
آموزش‌های مهارتی به عنوان عاملی مهم برای تربیت نیرو‌های انسانی متخصص در مراکز تولیدی، صنعتی و خدماتی به شمار می‌آیند.
حدود دو سال پیش بود که سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس جمهور جایگاه ایران در تربیت مهندس را اعلام کرد؛کسب رتبه چهارم در تربیت مهندس، آماری که روی کاغذ عملکرد مناسبی را نشان می دهد اما در عمل کارایی متناسب با این آمار به چشم نمی خورد همان موضوعی که مسئولان حوزه نظام تعلیم و تربیت بارها به آن اشاره کردند و حتی چندی پیش ابراهیم صالحی عمران رئیس دانشگاه فنی و حرفه ای با ابراز نرضایتی از پوشش آموزش های مهارتی در مدارس گفته بود که ۲۵ تا ۳۰ درصد ظرفیت دانشگاه های فنی و حرفه ای در کشور تکمیل می شود در حالی که در بسیاری از کشور ها دانش اموزان پس ار اتمام دوره تحصیل وارد بازار کار می شوند.
او علت این موضوع را وجود مافیایی در نظام تعلیم و تربیت دانسته و گفته بود که زیر ساخت های لازم در آموزش مهارتی وجود نداشته و نیرو ها برای نیاز های بازار کار تربیت نمی شوند.
تب مدرک گرایی و دوری از آموزش های مهارتی
متاسفانه علاقه خانواده ها به دریافت مدرک باعث شده است که آموزش های مهارتی نسبت به آموزش های نظری جایگاه چندان قابل توجهی نداشته باشند. در این مورد محبوبه محمد علی کارشناس آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به اینکه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در بسیاری از کشور‌های دنیا به ۳ دسته آموزش‌های رسمی، غیر رسمی و سازمان نایافته تقسیم میشوند، گفت که در این نوع از آموزش‌ها فرد قابلیت ادامه تحصیل تا مقطع دکتری را در رشته مورد نظر خود دارد.
این کارشناس آموزش‌های فنی و حرفه‌ای گفت: نقطه آغاز آن بخش از آموزش‌های مهارتی یا فنی و حرفه ای که منجر به دریافت مدرک تحصیلی میشود، آموزش و پرورش است به طوری که از دوره دوم آموزش متوسطه در نظام جدید آموزشی آغاز میشود.
محمد علی گفت: آموزش‌های فنی و حرفه ای و کاردانش ۳ سال آموزش‌های نیمه تخصصی را طی می‌کنند و هر دو نوع آموزش منجر به دریافت مدرک تحصیلی دیپلم میشوند و در هر دو رشته فرد می‌توانند با مدرک تحصیلی دیپلم در شاخه‌های فنی و حرفه‌ای و نظری کنکور دهند و به دانشگاه ورود پیدا کنند.
این کارشناس آموزش‌های فنی و حرفه‌ای افزود: مجموعا ۹۴۲ هزار دانش آموز در شاخه فنی و حرفه‌ای و کاردانش مشغول به تحصیل هستند یعنی به طور کل حدود یک سوم کل دانش آموزان دوره متوسطه مشغول تحصیل در رشته‌های مهارتی هستند.
او گفت: متاسفانه هزینه‌ای که در آموزش عالی با بودجه عمومی کشور پرداخت می‌کنیم صرف تربیت نیروی انسانی بیکار میشود به دنبال این موضوع عوارض روانی به عنوان مثال سرخوردگی اجتماعی دارد و این موضوع حتی می‌تواند پیامد‌های امنیتی هم برای کشور داشته باشد، به همین دلیل آموزش‌های فنی و حرفه‌ای نقش بسیار مهمی دارند.
هدایت تحصیلی مسیر یا اجبار برای دانش آموزان
هرساله مشاهده می کنیم متقاضیان رشته تجربی بسیار بیشتر از تعدادی بوده که قرار است به عنوان قبول شدگان در این رشته انتخاب شوند و یکی از اصلی ترین دلایل این موضوع فقدان هدایت تحصیلی دانش آموزان در این موضوع است، به دنبال همین موضوع این کارشناس آموزش های فنی و حرفه ای بیان کرد: یکی از مهمترین دلایل کاهش تعداد دانش آموزان در شاخه‌های فنی و حرفه ای، فقدان هدایت تحصیلی مناسب است در این شرایط دانش آموزان کمتر تمایل ورود به رشته‌های فنی و حرفه ای و کار دانش را دارند.
او افزود: هرسال حدود ۳۰ درصد از دانش آموزان در رشته تجربی فارغ التحصیل میشوند، اما می‌بینیم متقاضیان رشته تجربی در کنکور حدود ۶۰ درصد است. این تناقض به این دلیل است که دانش آموزان فکر می‌کنند این رشته‌ها جایگاه اجتماعی بالایی دارد و هم شغل مناسب برای این رشته‌ها فراهم است.
این کارشناس آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در خصوص دلایل کاهش تمایل دانش آموزان برای ورود به رشته‌های مهارتی بیان کرد: یکی دیگر از دلایلی که باعث کاهش تعداد و تمایل دانش آموزان به رشته‌های مهارتی میشود موضوع فرهنگ کار است. متاسفانه در جامعه ما افراد تا حد زیادی با فرهنگ کار بیگانه هستند و کار کردن را به عنوان ارزش نمی بینند. دانش آموزان بیشتر تمایل دارند در رشته‌های پشت میز نشینی مشغول باشند و وارد شاخه‌های مهارتی نشوند.
او افزود: بنابراین برای حل این مشکلات نیاز است که در بخش فرهنگی در مورد موضوع عدم تمایل دانش آموزان به رشته‌های مهارتی بررسی شود. این موضوع بارها مطرح شده است، اما متاسفانه فرهنگ جامعه در این زمینه عوض نشده است.
۲۰ درصد افراد مطابق با رشته تحصیلی اشتغال دارند
محمد علی ادامه داد: یکی دیگر از مشکلاتی که باعث کاهش تمایل دانش آموزان برای ورود به رشته‌های مهارتی میشود فراهم نبودن زیر ساخت‌های لازم برای ورود به رشته‌های مهارتی است، به عنوان مثال برای افزایش تعداد دانش آموزان این رشته‌های مهارتی، نیاز به تاسیس هنرستان‌های جدید، فضا و تجهیزات مناسب و نیروی انسانی آموزش دیده، است، اما متاسفانه هیچ یک از این زیر ساخت‌ها برای ورود دانش آموزان به رشته‌های مهارتی انجام نشده است.
او افزود: به همین دلیل مشاهده می‌کنیم در آموزش های عالی شاخص‌های مربوط به برنامه توسعه محقق میشود، اما در حوزه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای اینطور نیست.
این کارشناس فنی و حرفه‌ای ادامه داد: در حال حاضر در آموزش‌های مهارتی و عالی به دلیل اینکه نظام صلاحیت حرفه‌ای در جامعه اجرا نمی‌شود و نیروی کار در مشاغل مهارتی بدون داشتن گواهینامه و شایستگی وارد کار میشوند، فقط ۲۰ درصد افراد در کشور مطابق با رشته تحصیلی خود شاغل هستند و ۸۰ درصد از بقیه افراد عملا ارتباطی بین رشته تحصیلی و شغل مورد نظرشان وجود ندارد.
امروزه جایگاه افراد در جامعه با توجه به مدرک تحصیلی آنها مشخص می شوند و فرهنگ مدرک گرایی در ذهن مردم نهادینه شده است، بنابراین باید با توجه به فرهنگ کارآفرینی و تامین زیر ساخت های لازم برای تقویت این رشته ها گام موثری در زمینه مهارت آموزی کسب کنیم تا افراد بتوانند براساس مهارت های خود در شغلی فعالیت کرده و کسب درآمد کنند.
