تغییرات ناشی از فوت مادر در زندگی دختران نوجوان

محققان کشور در یک مطالعه پژوهشی مهم به تغییرات ناشی از فوت مادر در زندگی دختران نوجوان پرداخته و بر اهمیت حمایت همه جانبه از آن ها برای حفظ سلامت روان تاکید کرده اند.

خانواده اصلی ترین نهاد جامعه و مهم ترین الگو برای رفتارهای اجتماعی است. بی تردید چگونگی روابط میان اعضای این نهاد مهم اجتماعی، به ویژه کیفیت روابط والدین با فرزندان در شکل گیری شخصیت و رشد اجتماعی، عاطفی و عقلانی فرزندان نقش و اهمیت فراوانی دارد. از جمله فعال ترین و هیجان آورترین مراحل در چرخه زندگی خانوادگی، دوران نوجوانی است.

نوجوانی دوره ای از ایجاد تغییرات جسمی، شناختی، اجتماعی- عاطفی، محیطی و یک دوره پویا و هیجانی، برای افراد است که شامل افزایش توانایی در تفکر، شروع بلوغ و تغییر در روابط با خانواده، دوستان، مدرسه و اجتماع، نقش های خانوادگی، مسئولیت ها و ایجاد جهت گیری جدید برای آینده به عنوان بزرگ سالان مستقل و مولد است.
به گفته متخصصان، دوره نوجوانی که سرآغاز تحولات و تغییرات جسمی، روانی و اجتماعی است، ممکن است با مشکلاتی مانند نگرانی در مورد آینده تحصیلی و شغلی، مشکلات جنسی، ناراحتی، افسردگی و تعارض با والدین و همسالان همراه باشد.
رابطه والد-فرزند، یکی از عوامل محافظت کننده در برابر خطر مشکلات روانی و رفتاری فرزندان است. تعاملات والدین، نقش مهمی در رشد سالم فرزندان ایفا می کند. کیفیت پایین رابطه والد-فرزندی، احتمال پیشرفت تحصیلی و عزت نفس را در فرزندان کاهش می دهد.
مطالعات نشان می دهد؛ تعاملات مثبت والدین و فرزندان و به کارگیری راهبردهای حل مسئله در این خصوص، با کاهش افسردگی، پرخاشگری، و بهبود مهارت های اجتماعی و سازش یافتگی و حرمت نوجوانان به ویژه دختران ارتباط دارد. بدون تردید فقدان هر یک از والدین می تواند اثراتی معکوس و مخرب بر جای بگذارد.
با توجه به اهمیت موضوعات ذکرشده، پژوهشگرانی از دانشگاه علامه طباطبایی تهران تحقیقی را انجام داده و از طریق آن، به تغییرات زندگی دختران نوجوان پس از فوت مادر پرداخته اند.
در این تحقیق، تعدای از دختران نوجوان و جوان در سنین ۲۰ تا ۳۰ سال که مادر خود را در دوران نوجوانی از دست داده بودند، از طریق فضای مجازی انتخاب شده و با استفاده از مصاحبه، اطلاعات مورد نیاز پژوهشگران را فراهم آوردند.
یافته‌های این تحقیق نشان داد: تغییرات گسترده‌ای که در زندگی دختر نوجوان پس از فقدان مادر روی می‌دهد، به منابع نیرومندی برای مقابله با فشار ناشی از تغییرات نیاز دارد و اثرات فقدان نیز تقریبا مادام‌ العمر است.بنابراین می‌توان براساس این یافته‌ها، برنامه‌ای آموزشی جهت کاهش فشار روانی دختران نوجوان، پس از فقدان مادر تدوین کرد.
به گفته نوشین تقدیسی، محقق رشته مشاوره از دانشگاه علامه طباطبایی تهران و همکارش، از جمله فشارهای روانی ناشی از این اتفاق می توان به نگاه ترحم آمیز دیگران سر مزار مادر، فقدان دیگر اعضای خانواده به دلیل ازدواج، در خود فرو رفتن پدر به دلیل مرگ همسر و یادکردن خاطرات مادر در روزهای آخر حضور در بیمارستان اشاره کرد.
آن ها می گویند: همچنین، قسمتی از فشارهای روانی فوق به دلیل فشار مسئولیت و تغییر نقش مشارکت کننده از طریق پذیرفتن قسمتی از نقش مادری برای خواهران و برادران کوچک تر و رسیدگی به امور منزل در خانه است.

به علاوه، از دیگر موارد که سهم عمده ای در ایجاد فشار روانی دارند می توان روابط دوستی ناسالم و شکست در ازدواج به دلیل فقدان حمایت های مادر را ذکر نمود.
احساس تنهایی در زمان سوگواری برای مادر و نیز هنگام حل مسائل و مشکلات دوران نوجوانی نیز از دیگر مواردی است که سهم عمده ای را در ایجاد فشار روانی بر نوجوان دارد.
دوران نوجوانی به دلیل رویارویی با تغییرات همه جانبه، به طور کلی با فشارهای بیشتری همراه است. در این دوران، نقش مادر در مراقبت از فرزندان نوجوان، بالاخص دختر نوجوان به دلیل حساسیت های بهداشت روان دختران، بسیار حائز اهمیت است. بدین ترتیب عدم حضور مادر در دوران نوجوانی دختر باعث ایجاد فشارهای روانی و آسیب پذیری بیشتر می شود.
تقدیسی و همکارش معتقدند: یکی از علت های بارز فشار روانی در دختران نوجوانی که مادر خود را از دست داده اند، کمبود روابط عاطفی، حسرت نداشتن مادر و خشم از یادآوری فقدان او است. در چنین شرایطی، نوجوانان تلاش می کنند که فقدان محبت مادر را از طریق روابط دوستی متعدد با جنس مخالف و موافق جبران کنند.
این یافته های پژوهشی که توجه به آن ها برای حفظ سلامت روان نوجوانانی که مادر خود را از دست داده اند دارای اهمیت فراوانی است در فصل نامه مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان متعلق به دانشگاه الزهرا منتشر شده اند