باور اینکه یک مشکل، یک پاسخ ندارد میتواند مسیری از خلاقیت باشد

باور اینکه یک مشکل یک پاسخ ندارد میتواند مسیری برای تقویت خلاقیت باشد با تبدیل جملات منفی رایج به سوالات چند پاسخی، به مغز خود مجوز خلاقیت می دهید تا پاسخ های متعددی را بررسی کند. سندرم “یک مشکل، یک پاسخ” به طور کامل در الگوهای تفکر ما گنجانده شده است اغلب اوقات، افراد در مواجهه با یک چالش خلاقانه به عبارت رایجی مانند “من نمی توانم این کار را انجام دهم” متوسل می شوند سوالات اکتشافی مغز را برای ایجاد راه حل های نوآورانه تحریک می کندشما گیر کرده اید.شما در حال کار روی یک پروژه یا تکلیف هستید و ذهنتان رفته رفته از کار می افتد.

واضح است که ایده ها به آن سرعتی که شما می خواهید در جریان نیستند با این حال تقویت و یادگیری این باور که که یک مشکل، یک پاسخ ندارد میتواند مسیر خلاقیت باشد.

شما در حال از دست دادن پویایی ذهنی هستید و انرژی های ذهنی شما در یک “مکث” طولانی قرار گرفته اند. در نهایت، به خود می‌گویید: «من خلاق نیستم» یا «نمی‌توانم ایده مناسبی برای نجات روحم داشته باشم».

شما به طور خلاقانه به دیوار آجری برخورد کرده اید.

برای بسیاری از آموزش‌های رسمی‌مان (مانند مدرسه یا دانشگاه)، به دنبال راه‌حلی واحد برای هر مشکل یا سؤالی هستیم (مثلاً چند کشور در آفریقا هستند؟ نماد شیمیایی نمک چیست؟). ما مشروط شده ایم که فکر کنیم برای هر چالش فکری فقط یک راه برای حل آن مشکل وجود دارد. تجارب آموزشی ما بر یادگیری «پاسخ صحیح» یا کشف یک پاسخ از پیش تعیین شده در کتابچه راهنمای معلم یا در ذهن یک مربی متمرکز شده است.

به ندرت فرصت هایی به ما پیشنهاد شده است که در نظر بگیریم که ممکن است پاسخ های بالقوه زیادی به مسائل یا معماها وجود داشته باشد. سندرم “یک مشکل، یک پاسخ” به طور کامل در الگوهای تفکر ما گنجانده شده است.

سر کن رابینسون (Sir Ken Robinson) در نوشته های خود می‌گوید: «… اغلب سیستم‌های آموزشی ما دانش‌آموزان را قادر نمی‌سازد تا قدرت خلاقیت طبیعی خود را توسعه دهند. در عوض، یکنواختی و استانداردسازی را ترویج می کنند. نتیجه این است که ما افراد را از فرصت‌های خلاقانه‌شان خالی می‌کنیم و … نیروی کاری تولید می‌کنیم که انطباق را بر خلاقیت ترجیح می‌دهد.» به طور خلاصه، زمانی که از دبیرستان یا دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شویم، ظرفیت‌های نوآورانه ما اغلب به طرز فکر «من خلاق نیستم» کاهش می‌یابد.

“من نمی توانم این کار را انجام دهم!”
ادوارد دی بونو (Edward de Bono)، پیشگام در تفکر جانبی و مبتکر روش «شش کلاه فکری»، پیشنهاد می‌کند که اغلب، زمانی که با چالشی خلاقانه مواجه می‌شویم، به چارچوب فکری «من هرگز نمی‌توانم این کار را انجام دهم» متوسل می‌شویم. به طور خلاصه، ما به‌طور قاطعانه امکان پاسخ‌های خلاقانه را رد می‌کنیم، زیرا تخصص لازم را نداریم یا در گذشته از طردهای خلاقانه زیادی رنج برده‌ایم.

این نیز نتیجه سیل به ظاهر بی وقفه سوالات سطح پایین (مبتنی بر واقعیت) در طول تجربیات آموزشی ما است. تا زمانی که فارغ التحصیل می شوند، بیشتر دانش آموزان دبیرستانی در معرض بیش از یک میلیون سوال کلاسی قرار می گیرند. در نتیجه، دانش آموزان به این نتیجه می رسند که آموزش صرفاً جمع آوری اطلاعات یا به خاطر سپردن بسیاری از حقایق است.

تحقیقات اساسی، مشاهدات کلاسی و شواهد حکایتی در طول سه دهه گذشته یک واقعیت تغییرناپذیر از زندگی کلاسی را تأیید می‌کند: دانش‌آموزان تمایل دارند بر اساس انواع سؤالاتی که از معلم دریافت می‌کنند بخوانند و فکر کنند. به این معنا که وقتی تعداد قابل توجهی از سؤالات ماهیتی آماده و تکراری دارند (معمولاً بیش از 80٪ از هر تعامل کلاسی)، دانش آموزان این پیام را دریافت می کنند که حفظ کردن مطالب بسیار مهم تر از ایجاد پاسخ های متعدد است.

در نتیجه، زمانی که با چالشی خلاقانه مواجه می شویم، اغلب جملات بازدارنده تولید می کنیم. از آنجایی که نمی‌توانیم یک «پاسخ درست» ایجاد کنیم، منصرف می‌شویم و بهانه‌ یا توضیحی برای ناتوانی‌های خلاقانه خود ارائه می‌دهیم. در زیر برخی از پاسخ های معمول وجود دارد:

    من نمی توانم این کار را انجام دهم.
    ظاهراً من چیز زیادی نمی دانم.
    من برای انجام این کار بیش از حد مشغول هستم.
    من واجد شرایط نیستم.
    این کار زمان زیادی می برد.

متوجه خواهید شد که این اظهارات محدودیت هایی را در توانایی ما برای حل یک مشکل ایجاد می کند. آنها امکان تفکر خلاق را مهار می کنند و به طور موثر فرصت برای پاسخ را خاموش می کنند. به طور خلاصه، ما فرصتی برای حل یک چالش را رد می کنیم.

“از چه راه هایی…؟”
ادوارد دی بونو از سؤالات IWW (In what ways…?) به معنی «از چه راه‌هایی…؟» دفاع می‌کند. اینها سؤالاتی هستند که ذهن ما را به روی امکانات منحصر به فرد باز می کنند و تولید راه حل ها و کاوش های خلاقانه را تحریک می‌کنند.

به جای رفتار بسیار متداول خود ویرانگر نسبت به غرایز خلاق ما، در اینجا چند سوال تفکر برانگیز وجود دارد که احتمالات متعددی را تحریک می کند. یعنی هر زمان که با چالشی خلاقانه مواجه می شویم، به جای متوسل شدن به پاسخ «من خلاق نیستم»، باید پرس و جوهایی را در نظر بگیریم که پاسخ های متعددی را ایجاد می کنند.

    “از چه راه هایی می توانم…؟”
    “اگر ممکن بود، چگونه می توانستم…؟”
    “اگر این کار زمان بر است، چگونه می توانم زمان انجامش را کاهش دهم؟”
    “اگر بیش از یک راه برای فهمیدن این موضوع وجود داشت چه؟”
    “اگر از منظر دیگری به این موضوع نگاه کنم چه؟”
    “بهترین دوست من (یا بدترین دشمن) چگونه با این موضوع برخورد می کند؟”
    “بدترین راه حل ممکن برای این موضوع چه می تواند باشد؟”
    “چند راه های مختلف می توانم…؟”

نکته ای که در مورد این پرس و جوها وجود دارد این است که آنها به پاسخ هایی بیش از “بله” یا “خیر” نیاز دارند. در واقع، آنها نیاز به پاسخ های فراوانی دارند که هر یک از آنها می تواند راه حلی بالقوه باشد. با تبدیل جملات منفی رایج به سوالات چند پاسخی، به مغز خود مجوز خلاقیت می دهید تا پاسخ های متعددی را بررسی کند. شما مکالمات پویا را در ذهن خود شعله ور می کنید. همچنین، قضاوت خود را به حالت تعلیق در می آورید و راه حل های بالقوه متنوعی را در نظر می‌گیرید.

خط پایانی: متفکران خلاق مرتباً از خود سؤالات باز، اکتشافی و انعطاف پذیر می پرسند. آن‌ها به ندرت از پیش‌فرض ها استفاده می‌کنند، مانند اینکه بگویند: «این کار انجام نمی‌شود» یا «من خلاق نیستم».