وقتي كار باعث اضطراب مي‌شود
استرس شغلي را مي‌توان روي هم جمع شدن عامل‌هاي استرس‌زا و آن وضعيت‌هاي مرتبط با شغل دانست كه بيشتر افراد نسبت به استرس‌زا بودن آن اتفاق‌نظر دارند. براي نمونه، يكي از وضعيت‌هاي پراسترس و مرتبط با شغل اين است كه از يك سو كارگر يا كارمند در معرض خواست‌ها يا فشارهاي زياد در محيط كار قرار بگيرد و از سوي ديگر براي برآورده كردن اين خواست‌ها وقت محدودي در اختيار داشته باشد و طبيعي است كه چون نمي‌تواند از پس انجام آنها برآيد با ايرادگيري‌هاي پي‌درپي افراد بالا سر خود روبه‌رو مي‌شود.
به بيان ديگر، استرس ناشي از شغل، استرسي است كه فرد معيني بر سر شغل معيني دستخوش آن مي‌شود. در اين تعريف چند نكته نهفته است: شخص شاغل تا چه اندازه از تجربه كار برخوردار است (كارآزموده است يا تازه‌كار)، ميزان قدرت و ضعف او در مقابله با شرايط موجود چقدر است و چه نوع شخصيتي از خود در محيط كار نشان مي‌دهد. اين تعريف‌ها هر يك در نوع خود مناسب است، زيرا يكي به جنبه‌هاي معيني از محيط كار تاكيد دارد و ديگري به ويژگي‌ها و جنبه‌هاي معيني از شخصيت فرد توجه مي‌كند.
با اين حال، در اين دو نوع تعريف يك نكته از قلم افتاده است و آن تاثير متقابلي است كه شخص بر محيط و محيط بر شخص دارد. از اين رو تعريف جديدي كه از استرس شغلي ارايه مي‌شود، چنين است: كنش متقابل بين شرايط كار و ويژگي‌هاي فردي شاغل به گونه‌اي است كه خواست‌هاي محيط كار (و در نتيجه، فشارهاي مرتبط با آن) بيش از آن است كه فرد بتواند از عهده آنها برآيد.
عوامل استرس شغلي در محيط كار
عوامل استرس شغلي در محيط كار عبارتند از: ويژگي‌هاي نقش، ويژگي‌هاي شغل، روابط ميان فردي، جو و ساختار سازماني، راه و روش‌هاي مديريت منابع انساني و فناوري و خصوصيات مادي.
شناخت عامل‌هاي روان‌شناختي محيط كار را روشي مي‌دانند كه از آن راه مي‌توان درك درستي از استرس شغلي به دست آورد. در اين‌باره، پژوهشگران به‌ويژه با استفاده از نظريه نقش سعي كرده‌اند مسايل مربوط به استرس را شناسايي كنند و دريابند كه فشارهاي ناشي از نقش تا چه اندازه در پديد آمدن استرس شغلي تاثير دارند. بنابر نتيجه اين پژوهش‌ها، چهار نوع ويژگي براي نقش برشمرده‌اند: ابهام نقش، گرانباري نقش، كمباري نقش و ناسازگاري نقش.
ابهام نقش: يكي از عامل‌هاي محيط كار كه ممكن است منجر به استرس شغلي شود، ابهام نقش ناميده شده است. ابهام نقش را به عنوان يكي از ويژگي‌هاي نقش چنين تعريف كرده‌اند: وضعيت شغلي معيني كه در آن پاره‌اي اطلاعات لازم براي انجام شغل به طور مطلوب، نارسا يا گمراه كننده‌اند در نتيجه فرد نمي‌داند كه چه انتظاري از وي براي انجام شغلش دارند. ابهام نقش در واقع زماني به استرس منجر مي‌شود كه فرد را از بهره‌وري و پيشرفت باز مي‌دارد.
گرانباري نقش: يكي ديگر از ويژگي‌هاي نقش كه آن را منشاء ديگري براي استرس شغلي مي‌دانند، گرانباري نقش است. به اين معنا كه اگر فرد نتواند از پس انجام كاري كه بخشي از شغل معيني است برآيد، دچار استرس خواهد شد.
كمباري نقش: يكي ديگر از ويژگي‌هاي نقش را كه در شغل‌هاي معيني موجب استرس در كاركنان مي‌شود، كمباري نقش ناميده‌اند؛ يعني وضعيتي كه در آن از مهارت‌هاي شخص به طور تمام و كامل استفاده نمي‌شود. به بيان ديگر، مهارت‌ها و توانايي‌هاي فرد كمتر از اندازه ممكن به كار گرفته مي‌شوند. درحالي كه گرانباري نقش گوياي خواست‌هاي زيادي است (كه به شاغل تحميل مي‌شود)، كمباري نقش حكم محدوديت و بازدارندگي را دارد. به طور كلي مي‌توان گفت كه كمباري نقش زماني پيامد ناخوشايند دارد كه توان كاركنان بيش از آن باشد كه براي شغل محول به آنها لازم است.
ناسازگاري نقش: طي بررسي‌هاي انجام شده، علاوه بر ابهام نقش، ناسازگاري نقش را نيز عامل ديگري شناخته‌اند كه ممكن است به استرس ناشي از كار منجر شود. مي‌توان گفت ناسازگاري نقش، زماني رخ مي‌دهد كه تن دادن به مجموعه‌اي از الزام‌هاي شغلي با پذيرش مجموعه ديگري از الزام‌هاي شغلي، مغاير يا به كلي ناممكن است. مانند حسابدار شركتي كه از او خواسته شود حساب‌هاي خلاف واقع درست كند يا به اصطلاح حساب‌سازي كند تا مالياتي را كه به شركت تعلق مي‌گيرد، كاهش دهد.
ويژگي‌هاي شغل
ويژگي‌هاي شغل نيز از جمله عوامل ديگري است كه ممكن است منجر به استرس شغلي شود. نتايج به دست آمده از تحقيقات و بررسي‌ها گوياي آن است كه جنبه‌هاي معيني از محيط كار در استرس شغلي نقش دارند. اين ويژگي‌ها چهار دسته گوناگون را تشكيل مي‌دهند كه به طور خلاصه عبارتند از: آهنگ كار، تكرار كار، نوبت كاري و ويژگي‌هاي مربوط به وظيفه.
روابط كار ميان‌فردي
كيفيت روابط كاركنان در محيط كار، همواره رابطه موثري با استرس شغلي دارد، پژوهشگران اظهار داشته‌اند كه در بررسي‌ها سه نوع روابط ديده شده است: روابط با همكاران، روابط درون گروه‌هاي كار و روابط با مديران. شرق
عوامل استرس شغلي در محيط كار
عوامل استرس شغلي در محيط كار عبارتند از: ويژگي‌هاي نقش، ويژگي‌هاي شغل، روابط ميان فردي، جو و ساختار سازماني، راه و روش‌هاي مديريت منابع انساني و فناوري و خصوصيات مادي.
شناخت عامل‌هاي روان‌شناختي محيط كار را روشي مي‌دانند كه از آن راه مي‌توان درك درستي از استرس شغلي به دست آورد. در اين‌باره، پژوهشگران به‌ويژه با استفاده از نظريه نقش سعي كرده‌اند مسايل مربوط به استرس را شناسايي كنند و دريابند كه فشارهاي ناشي از نقش تا چه اندازه در پديد آمدن استرس شغلي تاثير دارند. بنابر نتيجه اين پژوهش‌ها، چهار نوع ويژگي براي نقش برشمرده‌اند: ابهام نقش، گرانباري نقش، كمباري نقش و ناسازگاري نقش.
ابهام نقش: يكي از عامل‌هاي محيط كار كه ممكن است منجر به استرس شغلي شود، ابهام نقش ناميده شده است. ابهام نقش را به عنوان يكي از ويژگي‌هاي نقش چنين تعريف كرده‌اند: وضعيت شغلي معيني كه در آن پاره‌اي اطلاعات لازم براي انجام شغل به طور مطلوب، نارسا يا گمراه كننده‌اند در نتيجه فرد نمي‌داند كه چه انتظاري از وي براي انجام شغلش دارند. ابهام نقش در واقع زماني به استرس منجر مي‌شود كه فرد را از بهره‌وري و پيشرفت باز مي‌دارد.
گرانباري نقش: يكي ديگر از ويژگي‌هاي نقش كه آن را منشاء ديگري براي استرس شغلي مي‌دانند، گرانباري نقش است. به اين معنا كه اگر فرد نتواند از پس انجام كاري كه بخشي از شغل معيني است برآيد، دچار استرس خواهد شد.
كمباري نقش: يكي ديگر از ويژگي‌هاي نقش را كه در شغل‌هاي معيني موجب استرس در كاركنان مي‌شود، كمباري نقش ناميده‌اند؛ يعني وضعيتي كه در آن از مهارت‌هاي شخص به طور تمام و كامل استفاده نمي‌شود. به بيان ديگر، مهارت‌ها و توانايي‌هاي فرد كمتر از اندازه ممكن به كار گرفته مي‌شوند. درحالي كه گرانباري نقش گوياي خواست‌هاي زيادي است (كه به شاغل تحميل مي‌شود)، كمباري نقش حكم محدوديت و بازدارندگي را دارد. به طور كلي مي‌توان گفت كه كمباري نقش زماني پيامد ناخوشايند دارد كه توان كاركنان بيش از آن باشد كه براي شغل محول به آنها لازم است.
ناسازگاري نقش: طي بررسي‌هاي انجام شده، علاوه بر ابهام نقش، ناسازگاري نقش را نيز عامل ديگري شناخته‌اند كه ممكن است به استرس ناشي از كار منجر شود. مي‌توان گفت ناسازگاري نقش، زماني رخ مي‌دهد كه تن دادن به مجموعه‌اي از الزام‌هاي شغلي با پذيرش مجموعه ديگري از الزام‌هاي شغلي، مغاير يا به كلي ناممكن است. مانند حسابدار شركتي كه از او خواسته شود حساب‌هاي خلاف واقع درست كند يا به اصطلاح حساب‌سازي كند تا مالياتي را كه به شركت تعلق مي‌گيرد، كاهش دهد.
ويژگي‌هاي شغل
ويژگي‌هاي شغل نيز از جمله عوامل ديگري است كه ممكن است منجر به استرس شغلي شود. نتايج به دست آمده از تحقيقات و بررسي‌ها گوياي آن است كه جنبه‌هاي معيني از محيط كار در استرس شغلي نقش دارند. اين ويژگي‌ها چهار دسته گوناگون را تشكيل مي‌دهند كه به طور خلاصه عبارتند از: آهنگ كار، تكرار كار، نوبت كاري و ويژگي‌هاي مربوط به وظيفه.
روابط كار ميان‌فردي
كيفيت روابط كاركنان در محيط كار، همواره رابطه موثري با استرس شغلي دارد، پژوهشگران اظهار داشته‌اند كه در بررسي‌ها سه نوع روابط ديده شده است: روابط با همكاران، روابط درون گروه‌هاي كار و روابط با مديران. شرق
