درمان کودکان تيک دار

پسر 7 ساله ام دائم تيک دارد. مثلا لب هايش را بهم مي فشارد يا چشمانش را گرد مي کند، آيا اين طبيعي است؟ بسيار نگرانم چه کار بايد بکنم؟

پاسخ:
براي آن که بتوانيد براي مشکل فرزندتان راه حل موثري انتخاب کنيد اول بايد بدانيد که آيا او واقعاً دچار اختلال تيک شده است يا خير؟ به همين دليل ابتدا بهتر است با تعريف اين اختلال آشنا شويد.

تيک چيست؟
اختلال هاي تيک، انقباض هاي عضلاني تکراري و سريعي است که به شکل انجام حرکات يا حتي توليد صدا بروز مي کند و هميشه غير ارادي است. همچنين تاکيد مي شود که در بسياري از موارد تيک ها در ناحيه صورت يا گردن ديده مي شود و همانطور که در تعريف اين اختلال گفتيم به غير از حرکت هاي غير عادي، تيک هاي صوتي هم وجود دارد؛ بنابراين علاوه بر چشمک زدن، تکان دادن ناگهاني سر و شکلک درآوردن با دهان، مشکلاتي مثل صاف کردن گلو، بالا کشيدن بيني و يا سرفه کردن و... نيز در بين کودکان رايج است.
همچنين مهم است که بدانيد تيک مختص يک شرايط خاص نيست بلکه مي تواند در هر شرايطي وجود داشته باشد به عنوان مثال، گاهي نشانه ها در موقعيت هاي ويژه اي ديده مي شود (مثلاً در بعضي محيط هاي استرس آور)، اما گاهي نيز بدون آن که اضطراب واضحي وجود داشته باشد کودک تنها به خاطر يک ميل دروني قوي که نمي تواند از آن جلوگيري کند علايم تيک را نشان مي دهد.
سن شروع اختلال به طور متوسط 7 سالگي است اما در برخي کودکان نشانه ها از 2 سالگي نيز شروع مي شود. قابل توجه است که معمولاً پيش از شروع اختلال گاهي کودک رفتارهاي مقدماتي نشان مي دهد مثلاً ممکن است از مدتي قبل متوجه شده باشيد که فرزندتان خيلي زود عصباني يا رنجيده خاطر مي شود و يا توجه و دقت او کاهش يافته و همچنين در مقابل محروميت ها کم تحمل شده است.
در تشخيص اختلال هاي تيک جز آن که بايد به شکل هاي مختلف اختلال (حرکتي، صوتي و يا ترکيبي) توجه داشت يک نکته قابل توجه ديگر نيز وجود دارد که دقت به آن بسيارمهم است. اين مسئله " غير ارادي بودن " انجام اين واکنش هاست. زيرا پديدار شدن رفتارهاي مشابه اختلال هاي تيک گاهي در کودکان ديده مي شود. اما توجه به غير ارادي بودن نشانه ها، اختلال هاي تيک را از آن چيزي که اصطلاحاً " رفتار قالبي " گفته مي‌شود مجزا مي سازد.
چنانچه کودک شما به صورت ارادي مي تواند رفتارهاي بازي با لب ها و يا گرد کردن چشمانش را کنترل کند ديگر به آن اختلال تيک گفته نمي شود اما اگر مطمئن هستيد که کودکتان بدون اراده چنين نشانه هايي دارد آنگاه احتمالاً حدس تان درباره ابتلا به اختلال تيک درست است.
در اين صورت از آن جا که متاسفانه علايم تيک به شکل يک بيماري از دوران کودکي و يا نوجواني شروع مي شود و اگر پي گيري و درمان نشود مي تواند مشکلات بعدي را به دنبال داشته باشد، بايد سريعاً در پي درمان آن باشيدمیگناir ولي اگر کودک قادر به کنترل کارهايش باشد آن گاه با افزايش تشويق ها براي رفتار مطلوب و بي توجهي به رفتار نامطلوب مي توانيد تا حدودي به او کمک کنيد.

چه بايد کرد؟
 اما در صورت ابتلاي پسر 7 ساله تان به يکي از اختلال هاي تيک، چه کمکي از دست شما بر مي آيد؟ در گام اول براي درمان اختلال هاي تيک، مراجعه به يک روانپزشک به منظور بهره گيري از درمان دارويي ضروري است، با توجه به سن کودک شما، روانپزشک کودک و نوجوان کمک موثرتري به شما خواهد کرد. نکته مهم اين است که در صورت تجويز دارو، توجه به ميزان مصرف و دقت به حالات کودک تان در حين مصرف آن بسيار خوب و مفيد است، اما درباره استفاده از دارو به روانپزشک اعتماد کنيد، نسبت به آن جبهه مخالف نگيريد.
در کنار مصرف دارو، از کمک هاي يک روان شناس با تخصص در حوزه کودک نيز استفاده کنيد.
راهنمايي هاي اختصاصي يک روان شناس با توجه به ويژگي هاي خانوادگي و شرايط اجتماعي شما مي تواند از مشکلات آينده پيش گيري کند. اما تا زمان مراجعه بهتر است اين نکات را نيز رعايت کنيد:
1) تحت هيچ شرايطي کودک را به خاطر رفتارهاي تيک تنبيه نکنيد
2) از ديگر اعضاي خانواده بخواهيد که کودک را مسخره نکنند.
3) رفتارهاي تيک را ناديده بگيريد و در مقابل به ديگر رفتارهاي کودک توجه کنيد.
4) رفتارهاي مناسب و پسنديده کودک را هر چند که کم اهميت باشد مورد توجه قرار دهيد، از تشويق هاي کلامي و يا پاداش به وفور استفاده کنيد (اين تشويق ها مي تواند يک لبخند ساده و يا در آغوش گرفتن باشد اما حتماً پاداش هاي مادي نيز موثر است).

البته شايان ذکر است که در برخي موارد، کودکاني که عملکرد اجتماعي و تحصيلي خوبي دارند نيازي به استفاده از درمان پزشکي ندارند اما از آن جا که سير اين اختلال در طول سال هاي بزرگسالي ممکن است تغيير کند بهتر است که تشخيص اين موضوع را به روان پزشک بسپاريد.

مشاور: زهرا حسين زاده ملکي- روان شناس باليني