مشکلات بستری اجباری بیماران روانپزشکی/انتقاد از کاربرد واژه جنون

میگنا: دکتر ایرج حریرچی، در نخستین کنگره ملی «چالش های حقوقی و قضائی بیماران روانپزشکی» که در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی برگزار شد، با اشاره به اینکه یکی از شاخص های سلامت در دنیا وجود قانون حمایت از افراد مبتلا به اختلالات روانی است، گفت: در حال حاضر، این قانون را در ایران نداریم، اما به زودی لایحه آن از طریق هیات دولت ارائه می شود.

وی افزود: هرچند که کشور ما به لحاظ برخی از شاخص های سلامت سرآمد بوده و مورد تقدیر سازمان جهانی بهداشت قرار گرفته، اما در مورد حمایت از افراد مبتلا به اختلالات روانی، خلاء قانونی داریم که بزودی لایحه آن از طریق هیات دولت ارائه می شود.

حریرچی با اشاره به اینکه حدود یک درصد جوامع مختلف دچار بیماری های روانپزشکی شدید هستند، اظهارداشت: به رغم پیشرفت پزشکی و وجود درمان های جدید که بهبود این بیماری ها را امکانپذیر کرده است، قوانینی برای حمایت از این دسته بیماران و پشتیبانی جهت برگشت آنان به زندگی عادی وجود ندارد.

معاون کل وزارت بهداشت تصریح کرد: تاکنون نه زبان مشترک راجع به این بیماران در میان متخصصان حوزه سلامت و حقوقی وجود داشته و نه در میان مقام های دو حوزه این ارتباط وجود داشته است. مثلاً، از سال ها پیش از پیروزی انقلاب اسلامی قرار بود که بیمارستان روانپزشکی قضایی در کشور تاسیس شود، اما پس از گذشت سال ها، هنوز از تاسیس اینگونه بیمارستان ها خبری نیست.

حریرچی با اشاره به برخی مشکلات حقوقی بیماران روانپزشکی، گفت: مثلاً قوانین مربوط به بستری اجباری، عملاً قابل اجرا نیست؛ چراکه ۹۰ درصد این بیماران عملاً به صورت اجباری، بستری می شوند و فقط ۱۰ درصد آنان با دستور مقام قضائی بستری شده اند که برای همین ۱۰ درصد بیماران نیز نقش روانپزشک قانونی دیده نشده است.

وی به وجود برخی از واژه ها در قوانین حقوقی درخصوص این بیماران اشاره کرد که پشتوانه علمی و تخصصی ندارند و افزود: به عنوان مثال، بکارگیری واژه «جنون» برای مشخص کردن وضعیت بیماری یک فرد و در پی آن، اجرای قوانینی که مربوط به این افراد می شود، چگونه و بر اساس چه معیار و تشخیص کارشناسی و تخصصی صورت می گیرد؟

حریرچی همچنین اجرای قانون «قیمومیت» برای این افراد را از مشکلات حقوقی این قشر از جامعه ذکر کرد و افزود: هم اکنون، اجرای قانون قیمومیت، اجرای نظر صفر یا صد قاضی است، در صورتی که شرایط بیمار، نسبی بوده و با توجه به درمان های جدید، پیشرفت پزشکی و خدماتی که به این بیماران ارائه می شود، شرایط بیماران روانپزشکی به طور ثابت باقی نمی ماند بلکه می تواند رو به بهبودی رود در حالی که زمانی برای اتمام اجرای قانون قیمومیت مشخص نمی شود و براساس تغییر در وضعیت بیمار، تغییری در اجرای حکم ایجاد نمی شود.

معاون کل وزارت بهداشت، ابراز امیدواری کرد که به زودی لایحه حمایت از افراد مبتلا به اختلالات روانی از دولت بیرون می آید، در ادامه افزود: در این لایحه که وزارت بهداشت زحمت زیادی برای تهیه آن متحمل شده است، تعریف انواع اختلالات روانی ارائه شده است و تکلیف بسیاری از مشکلات حقوقی موجود را مشخص کرده است، مثلاً در مورد مسائل مربوط به بستری اجباری، تکلیف کادر درمانی در خصوص این بیماران، زمان و چگونگی ترخیص از بستری اجباری، درمان ضروری جامع نگر و چگونگی حکم محجورین خاص، چگونگی برخورد با توهین کنندگان و تحقیرکنندگان به این بیماران و روش های فرهنگ سازی در این زمینه در این لایحه مشخص شده است.

وی همچنین افزود: در این لایحه، تاسیس بیمارستان روانپزشکی قضایی مورد تاکید قرار گرفته و چگونگی تامین اعتبارات آن نیز مشخص شده است.

حریرچی در پایان سخنانش تاکید کرد: هر چند که این قوانین لازم است، اما آنچه که بیش از هر چیز در وضعیت این بیماران تاثیرگذار می باشد، تغییر فرهنگ و نگاه جامعه در درازمدت است که امیدوارم با برگزاری این نوع همایش ها، درخصوص این بیماران، فرهنگ سازی لازم صورت گیرد.