جهان در مسیر کاهش ریسک قرار ندارد

محققان کشور در یک مطالعه پژوهشی، وضعیت مدیریت بحران را در برخی کشورهای آسیای مرکزی با ایران مورد بررسی و مقایسه قرار داده اند.
در دنیای شلوغ و به هم پیوسته امروزی، بلایای طبیعی به طور فزاینده ای در سراسر مناطق جغرافیایی و بخش ها رخ می دهند.
بحران در ابعاد مختلف و به شیوه های گوناگون، زندگی انسان ها را تحت الشعاع خود قرار می دهد. بر اساس اسناد و گزارش های بین المللی از آن جایی که جهان در مسیر کاهش ریسک قرار ندارد و هزینه های اجتماعی و اقتصادی بحران ها در حال افزایش است، مسئله توسعه، کشورها را برای نیل به پایداری با چالش مواجه می سازد.
افزایش خطرات و بلایای طبیعی و غیرطبیعی از اقداماتی که در راستای کاهش آن ها صورت می گیرند پیشی گرفته است و این مسئله با توجه به پیچیدگی مدیریت بحران و نیز ارتباطات گسترده جهانی، تأثیر دوچندانی بر گسترش پیامدهای آن ها دارد.
به گفته پزوهشگران و بر اساس گزارش سازمان ملل، برای دستیابی به توسعه پایدار واقعی، درک خطر و اقدام کاهشی، بهترین دفاع در برابر شوک های آینده است.
در حال حاضر تغییر سیستم ها، انعطاف ناپذیری و تغییرات اقلیمی که منجر به بحران می شوند، توسعه پایدار را تهدید می کنند.
وقوع بحران های طبیعی و عدم برنامه ریزی مناسب برای مقابله با خسارت ها و پیامدهای ناشی از آن ها، می تواند منجر به از دست رفتن منابع و دستاوردهایی شود که تحقق آن ها، سالیان زیادی طول می کشد. اگرچه سیاست گذاری اثربخش، فراهم آوردن امکانات و منابع لازم، صورت بندی پیش بینی های مناسب، تهیه سناریوهای مناسب و عملیاتی سازی اقدامات برنامه ریزی شده در مراحل پیش، حین و پس از وقوع بحران، در زمره وظایف اصلی دولت ها و حکومت ها است، اما شیوه انجام این وظایف در کشورهای گوناگون متفاوت است.
در تحقیقی که در همین خصوص توسط پژوهشگری از دانشگاه حکیم سبزواری انجام شده است، یک مطالعه تطبیقی بر روی نحوه مدیریت بحران در کشورهای آسیای مرکزی و ایران اجرا گردیده است.
این پژوهش باهدف شناسایی مدیریت بحران و بهره‌مندی از آموخته‌های مشترک سه کشور ایران، تاجیکستان و قزاقستان، قصد پاسخ به این پرسش را داشته است که چه تفاوت و شباهت‌هایی در نوع، سابقه، ساختار و قوانین مدیریت بحران در این کشورها وجود دارد؟
یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد: این سه کشور، ضمن داشتن تشابه نسبی در نوع بحران، اگرچه ازنظر سابقه و ساختار مدیریتی تفاوت اندکی دارند، اما بررسی مقایسه‌ای قوانین پیشگیری، آمادگی و مواجه با بحران، نشان‌دهنده تفاوت آن ها در قانون‌گذاری ها است که نتایج متفاوتی را نیز در عمل به دنبال داشته است.
به گفته صدیقه نصری فخر داوود، استادیار و پژوهشگر گروه علوم سیاسی دانشگاه حکیم سبزواری، در این سه کشور بحران های زمین لرزه و سیل بیشترین تکرار را داشته اند. اگرچه تاجیکستان به دلیل بارش بیشتر و دمای پایین تر میزان بیشتری از برخی حوادث مانند سیل را تجربه می کند، اما میزان تلفات آن بسیار کمتر از ایران است. در سایر موارد شباهت نسبی قابل مشاهده است.

این محقق می گوید: در خصوص ساختار مدیریت بحران باید به این مهم اشاره کرده که کشور تاجیکستان ضمن برخورداری از قدمت بالاتری در برخورداری از ساختار متمرکز دولتی برای مقابله با حوادث و بلایای طبیعی، بخشی از امور را نیز به ذینفعان محلی سپرده است. نکته مهم دیگر، قرار گرفتن مدیریت بحران در قالب یک وزارتخانه است که زیر مجموعه قوه مجریه بوده و نهادی مستقل به شمار می رود، اما سطوح برنامه ریزی در سه سطح ملی، استانی و ناحیه ای است. بر اساس نتایج این تحقیق، کشور قزاقستان کمترین تجربه برنامه ریزی در مدیریت بحران را دارد. این کشور نیز مدیریت بحران را به یک وزارتخانه مستقل سپرده است که می تواند در موارد بسیاری به جریان رفع بحران و کاهش آن سرعت بخشد.
به عبارت دقیق تر در دو کشور تاجیکستان و قزاقستان به دلیل اهمیت مدیریت بحران، هماهنگی میان وزارتخانه ها، تأمین اعتبار و لزوم اعلام وضعیت اضطراری، این مدیریت زیر نظر عالی ترین مقام اجرایی کشور است.

نصری فخر داوود اشاره دارد: در ایران اما تا قبل از تشکیل شورای عالی، مدیریت بحران زیر نظر وزارت کشور بود و اکنون شورای عالی مدیریت بحران زیر نظر عالی ترین مقام اجرایی کشور است.

در این سه کشور قوانین مربوط به مدیریت بحران از سابقه متفاوتی برخوردارند و با پیروی از قوانین اساسی هدف، مأموریت و ساختار برنامه ریزی برای بحران را شرح داده اند.به گزارش سیناپرس، نقطه تفاوت آن ها در مراحل مدیریت بحران است که در ایران ضمن برخورداری از تعدد قوانین، بخش اعظم آن ها به آمادگی برای مقابله با بحران اختصاص یافته است. اما قوانین دو کشور دیگر بیشتر در راستای پیشگیری از بحران تدوین شده اند.

این یافته های پژوهشی که در فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز وابسته به دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه منتشر شده اند، می توانند با کمک به افزایش دانش دست اندرکاران، وضعیت مدیریت بحران در کشور ما را بهبود بخشند.