باشگاه تاب آوری
بحران و تاب آوری خانواده
سپیده سلطانی پور
ترکیبی از مشکلات قدیمی و نوپدید در هرگونه بحرانی می تواند شرایط را برای اعضای خانواده واقعا بغرنج کند یکی از پیامدهای احتمالی این است که اعضای خانواده نیز به سرزنش یکدیگر تمایل پیدا کنند و به جای اینکه بر حل مشکلات متمرکز شوند، تعارض های بیشتر آنها را از مسیر اصلی دورکند.
در وضعیت فعلی، ارتقا تاب آوری خانواده از ضروریات است. زیرا توجه بیشتر به تاب آوری و تقویت آن نه تنها موجب مقابله بهتر خانواده با شرایط دشوار زندگی است، بلکه بعد از عبور از سختی، خانواده چهره جدیدتری از خود را می بیند که بسیار قوی تر و توانمندتر شده است.
فراگیری بیماری کرونا، شرایط دشواری را برای همه مردم در سراسر جهان پدید آورده است. این شیوع ناگهانی با میزان کشندگی بالا، تاثیرات منفی بسیاری بر جنبه های گوناگون زندگی از جمله مسائل اجتماعی، اقتصادی و مرتبط با سلامتی بر جا گذاشته است. چه بسا این فراگیری تا پایان سال جاری نیز با ما همراه باشد و یا در سال های آتی نیز ناچار باشیم با شکل های دیگری از آن روبرو شویم.
اما چیزی که حائز اهمیت است، این است که این بحران چه تأثیری بر خانواده ها خواهد داشت؟
دو پیامد احتمالی برای خانواده ها وجود دارد.: یکی اینکه شرایط سخت و چالش برانگیز زندگی خانواده و اعضای خود را در سراشیبی زوال و فروپاشی قرار دهد، دیگری آن که همین شرایط خانواده را به سمت بازسازی سوق دهد.که در آن بهبودی حتی بیش از گذشته باشد
استرس مزمن و مستمر ، شرایط ناگوار یا دشواری های طولانی مدت می تواند موجب فروپاشی بنیان های خانواده شود ویاعملکرد سالم و بهنجار خانواده و تصمیم گیری را مختل کند، تعارض هایی را ایجاد کند و در نهایت باعث تزلزل مبانی و بنیادخانواده شود.
تاب آوری در خانواده ، قدرت مقابله جمعی ،رویارویی با چالش ها و عبور موفقیت آمیز از آنها موجب صمیمیت بیشتر اعضای خانواده می شود و آنها را گرد هم می آورد.اعضای خانواده هوشیارانه نسبت به شرایط واکنش نشان می دهند، تغییرات هر زمان که نیاز باشد به وقوع می پیوندد و اعضا توجه شان را بر معناداری مشارکت و فعالیت ها معطوف می کنند. در چنین خانواده ای امکان نوآوری و استفاده از روش های تازه در خلال سازگاری با شرایط فراهم می شود. این نوآوری به نوبه خود قادر است ارزش های موجود در سیستم خانواده را به نحوی مثبت تغییر دهد.
مسیر اصلی تاب آوری در خانواده
با توجه به شرایط کنونی، درک این مسئله ساده است که چطور برخی از خانواده ها در شرایط بحرانی و چالش های طولانی مدت به بن بست می رسند. شرایط بحرانی مانند شرایطی که اکنون همگی آن را تجربه می کنیم، می تواند این پیامد ها را تولید کند:
اعضای خانواده نسبت به اوضاع و احوالشان اضطراب زیادی احساس کنند:
ممکن است افراد در چنین شرایطی با انگیزه ی مضاعف و بیش از پیش مشتاق حل کردن مشکلات باشند اما به دلیل شدت بالای اضطراب، در یافت و انتخاب راه حل مناسب خلاقیت لازم را نداشته باشد ویا خود را در اجرا وانجام آن تصمیمات ناتوان تصور کند، بدین ترتیب است که فرد در یک چرخه عدم انتخاب راه حل ناسب و عدم توانایی در انجام گرفتار خواهد دید.
اگر به عنوان عضوی از خانواده، شاهد این نوع مشکلات هستید، بایستی با آرامش و مستقیما به آنها رسیدگی کنید:
به اعضای خانواده اطمینان دهید که همگی این رفتارها و مشکلات قابل درک هستند با این وجود اما قابل قبول نیستند و اعضای خانواده را در حل مشکلات خاص با هم متمرکز کنید نکته آن است که در چنین مواقعی سعی کنیم از طرح مباحث حاشیه ای و دور شدن از اصل موضوع برحذر باشیم اعضای خانواده ممکن است متحمل ضرر و زیان های مالی شوند، اما بخاطر خواهیم داشت اغلب افراد از اینکه چیزی را از دست بدهند بیشتر می ترسند تا فقدان واقعی آن.افراد در بحران و ایامی مشابه طیف وسیعی از سوگ ها را تجربه می کنند، سوگ از دست دادن عزیز عمیق ترین آنهاست اما سوگ و سوگواری تنها در مورد مرگ عزیزان نیست.
احساسات ناشی از خسارتهای مالی، بیکاری و از دست دادن شغل و درآمد، از دست دادن فرصت ها، تقلیل و از بین رفتن تعاملات اجتماعی ، ناتوانی و عدم کفایت در پیش بینی و کنترل اوضاع ، و حتی از دست دادن زندگی عادی هم میتواند سوگ تلقی شود.
انواع فقدان و برباد رفتن دستاوردها به ویژه درشرایط نامطلوب بحران ، می تواند مشکلات حل نشده گذشته را به اندازه ای پررنگ کند که دیگر نتوان از آنها چشم پوشی و اجنتاب کرد در حالی که در شرایط مطلوب و حتی عادی، مشکلات خیلی راحت تر حل می شوند درواقع در نبود تاب آوری و در شرایط بحران احتمال بروز خطا بیشتر خواهد بود .
افراد به صورت ذاتی توانایی مقابله با انواع مشکلات را ندارند. همانطور که چالش ها و بحران های جدیدی از راه می رسند، شیوه های مدیریت و مقابله ای تازه و کار آمدی نیز مورد نیاز است.
اینجاست که تاب آوری به افراد کمک می کند تاب اوری به افراد ، خانواده ها و حتی سازمانها امکان انتخابهای بهتر و اجرای بمراتب موفق تری هدیه میکند ترکیبی از مشکلات قدیمی و نوپدید در هرگونه بحرانی می تواند شرایط را برای اعضای خانواده واقعا بغرنج کند یکی از پیامدهای احتمالی این است که اعضای خانواده نیز به سرزنش یکدیگر تمایل پیدا کنند و به جای اینکه بر حل مشکلات متمرکز شوند، تعارض های بیشتر آنها را از مسیر اصلی دورکند.
اما چگونه به رشد تاب اوری خانواده خود کمک کنیم؟
میزان تاب اوری خانواده شما چقدر است؟ خانواده شما چگونه با دشواری های طولانی مدت و مخاطرات مواجه می شوند؟ شما برای کمک به خانواده خود چطور توانایی ها و دارایی ها را به کار می بندید؟
مقابله با بحران تنها هدف خانواده نیست، بلکه باید به چیزی فراتر از آن بیندیشد، به گونه ای که خانواده بعد از عبور موفقیت آمیز از هر بحران، قوی تر، منسجم تر و مهربان تر از گذشته باشد و اعضای آن به سطح بالاتری از عملکرد دست یافته باشند. بهتر آن است خانواده از همان روزهای خوب و پر از آرامش برای توسعه همگامی، گسترش هم آیندی، تاب آوری و تقویت آن استفاده کند. تا بتواند همان سبک زندگی را در روزهای طوفانی و پر از چالش نیز ادامه دهد.
حال بپردازیم بر اینکه، چگونه به کمک منابع تاب آوری، این سطح از پایداری و شکوفایی در خانواده محقق می شود؟
- اهداف و منافع مشترک خانواده در رأس است اعضای خانواده نیز در سختاری منسجم و یکپارچه بایستی در راه دستیابی به آن حمایت همیشگی یکدیگر را مد نظر قرار دهند، بدین ترتیب هنگام مواجهه با بحران ها بعنوان یک گروه یکپارچه و متحد عمل می کنند.
بهتر است اعضای خانواده، اختلافات قبلی را کنار بگذارند و اجازه ندهند در هنگام مواجهه با بحران، تفرقه ای ایجاد شود که بخوبی میدانیم در بحران احتمال بروز خطا هم افزایش می یابد.
ویزگی های شخصی و مهارت های فردی اعضای خانواده مانند (پشتکار، جرأتمندی، حفظ خونسردی و مدیریت استرس) در هنگام رویارویی با بحران ها یا دشواری های طولانی مدت سودمند اند و بایستی مورد استفاده قرار گیرند.
عضوی که رهبری خانواده را به عهده دارد، بایستی نسبت به نقطه نظرات اعضا موضعی پذیرا داشته باشد و از هرگونه تلاش اعضای خانواده استقبال کند. این امر اعتماد به نفس جمعی و روحیه همکاری خانواده را تقویت خواهد کرد.
اعضای خانواده باید تعریف واضحی از مساله و هدف جمعی خود داشته باشند. خانواده باید اقدام جمعی، جبهه مشترک و متحد را تجربه کرده و بداند چه چیزی موجب ایجاد اهداف جمعی آنها شده است؟ چه چیزی باعث شده احساس خطر کنند و به فکر راه چاره باشند؟ سپس بر اساس آن، مسیرهای رسیدن به هدف و مقابله بهتر با چالش را ترسیم کنند (نقشه راه)
به همان اندازه که عبور موفقیت آمیز از بحران حائز اهمیت است، توجه بر ارزش های خانواده نیز امری حیاتی است. باید اهداف به گونه ای تنظیم شوند که دستیابی به آنها در عین حفظ ارزش های خانواده باشد.
بهتر است از ایجاد گروه های کوچکتر در خانواده پرهیز شود، چرا که این موضوع می تواند اختلاف نظرهایی را ایجاد کند که در شرایط بحرانی، نه تنها کمک کننده نیست، بلکه آسیب زا است و خانواده را از مسیر اصلی دور می کند.
حفظ ارتباطات اجتماعی خانواده با اقوام، دوستان و آشنایان به تقویت روحیه جمعی آنها کمک می کند.
تاب آوری در حال حاضر خانواده می تواند برای سایر خانواده ها یا حتی نسل های بعدی بعنوان الگو در نظر گرفته شود. یک فرد، یک خانواده و یا یک نسل با تاب آوری می تواند الگوی خوبی برای نسل های آینده در زمینه غلبه بر یک بحران باشد. تاب آوری نه تنها از طریق عبور موفقیت آمیز از دشواری ها بلکه از طریق جلوه فرهنگی و مناسبات اجتماعی به نسل های آتی نیز منتقل شود. همانطور که تاریخ مواردی از زیستن نسل های پیشین را به ما یادآوری می کند.
تاب آوری قدرت خلق و آفرینش خود را دارد
هنگامی که افراد دوشادوش یکدیگر به عنوان یک خانواده، با بحران روبرو می شوند و به بهترین شکل از آن عبور می کنند، این امر به خودی خود تاب آوری بیشتری را برای اعضای خانواده به ارمغان می آورد. به عبارت دیگر، تاب آوری موجب افزایش اعتماد به نفس، عزت نفس، وحدت و تقویت مهارت های افراد برای مقابله با چالش های جدید و عبور موفقیت آمیز از آنها می شود. بر این اساس می توان گفت تاب آوری قدرت آفرینش و باز آفرینی خویش را نیز داراست این یک چرخه جادویی از ویژگی های منحصر به فرد تاب آوری است.
